باب ۶

محمد دا جادومنتر

جادو منتر تے بائبل دااظہار

محمد اتےجادو منتر دے وچکار موازنے دی چھان بین کردے ہوئے ، بائبل دا اک نمونہ پہلاں قائم کرنا ضروری ھے ۔ تہذیب دے شروع وچ پیچھاں غور کردے ہوئے جادو منتر دا فن خیال کیتا جاندا رھیا ھے ۔ ۔ مائیکل ہارنر، نیویارک اکیڈیمی آف سائنس دے علم الانسان شعیہ دا  بیان کرداھے : ( شمن (تلفظ شماں) اک اکھر ھے جوئنگس زبان جیڈا سائبریا دے لوکاں دی زبان ھے، اتے علم الانسان دے ماہرین بڑےکُھلے طور تے اختیار کیتا ھےاُوناں بندیاں دا حوالہ دیون کیتے جیڈے غیر مغربی ثقافت دی اک عظیم روایت ھے جیڈی کُھلے طور تے اینج دی اصطلاحات جیویں ‘‘ جادوگرنی ’’ ‘‘ جادع گر ’’ ، ‘‘ افسون گر ’’( سیانا ) ‘‘ ساحر ’’ ‘‘ چھو منتر کرن آلا ’’  (۱)

جادو ایناں طریقیاں نال ورتیا جاندا ھے جیویں جادو گرنیاں ، افسون گر، جادو گر وغیرہ جادو آشنا روحواں تے پورے طور نال بھروسہ کردا ھے ۔ اُوناں وجوداں دے پاروں دسدا ھے :

راہنما آتما ھے ۔۔۔ کئی واری علم الانسان دے ادب وچ دوجے ناواں توں آکھواندی ھے، جیویں ‘‘ ماتحت آتما ’’ سائبریا دے جادو منتر وچ کام کردی ھے اتے میکسیکو اتے گوئٹے مالا وچ ‘‘نیگول’’۔ آسٹریلوی احب وچ ‘‘اک مددگار ہستی’’ دے  طور تے حوالہ دیتا جا سکدا ھے اتے پوری ادب ‘‘آشنا’’۔ کئی ویلے راہنمآتما صرف  صرف ‘‘بیلی ’’ یا ‘‘ساتھی’’ آکھواندی ھے ۔ ایں جیڈی وی آکھواندی ہووے ایں جادو دے فعل کرن کیتے اک بنیادی قوت ھے۔ (۲)

بائبل دی تعلیمات کِسے کُوڑے نبی دے عمل کردہ   پُراسرار (جادو)یارانے تعلق دی مذمت کردی ھے ۔ روائتی تعلیمات ، آتماواں دے وسیلے جُھوٹے نشانات اتے عجائب اتے روحانی علم غیب سارے منع نیں

جدوں توں اُوس ملک وچ جیڈا خُداوند تیرا خُدا تینوں دیندا ھے اپڑ جاوے توں اُوتھے دیاں قوماں دی طراں مکروہ کام کرنے نہ سیکھنا ۔تہاڑے وچ ہر گز کوئی اینج دا نہ ہووے جیڈا آپنے پُتر یا دھی نوں آگ وچ چلوائے یا فالگیر یا شگون کڑن آلا افسون گر یا جادو گر ۔ یا منتری یا جنات دا آشنا یا رومال یا ساحر ہووے کیوں جے اُوہ سارے جیڈے اینج دا کام کردے نیں خُداوند تیرا رب اُوناں نوں تیرے سامنے توں کڑن تے ھے ۔ ’’ ( استثنا  ۱۲ ۔ ۹ : ۱۸ ) انسانی نسل بشمول کبالا دے عمل کیتے ایں روک بطور اک تنبیہ ھے ۔ افسون گری ، علم نجوم ، ہتھاں دیاں لکریاں بنانا ، طوطے کولوں پرچی کڑوانا ، مردیاں دیاں آتماواں نال گالھاں کرکے پیشنگوئی کرنا، آتماواں دی پوجا وغیرہ ، جیڈے ٹونے تشکیل دیندے نیں ، چُھو منتر یا جادوگری دا عمل بناندے نیں ۔

اکثر بطور اک کثیرالشکل ہستی، شیطان ‘‘نورانی فرشتے دا بھیس بدل لیندا ھے ’’ (۲۔کرنتھیوں ۱۱ : ۱۴) آپنی بھیڑی آتماواں دے نال سُٹے گئے فرشتیاں یا بھیڑیاں آتماواں نوں گھل سکدا ھے ، اوہ پیوتر فرشتیاں دی نقل کرن دے قابل نیں اتے انساناں نوں بیمار کر سکدے نیں ۔ رومی بادشاہت وچ سفر کرن کیتے آپنی صلاحیت دے ذریعے ، قدیم زمانے  نال واقفیت رکھنا اتے دوجیاں روحانی مافوق الفطرت قوتاں ، اوہ کِسی انسانی صلاحیت توں اگاں ودھ جاندیاں نیں ۔ بس اوہ بہتاں نوں آپنی چالاک چال بازی ناں دھوکہ دین دے قابل نیں ۔ ایں بھڑیاں آتماواں چوراں دی مانند نیں چور نہیں آندا بلکہ چُرانے اتے ہلاک کرن کیتے اتے برباد کرن کیتے ’’۔ (یوحنا  ۱:۴) ایناں بھیڑیاں آتماواں توں مشورہ لینا بطور اک فرد آسانی بن سکدا ھے ناجائز اثرات توں کام کڈ سکدا ھے اتے اک جھوٹ تے دھرم لیان کیتے کِسے نوں بھیڑی آتما دے اثر وچ لیایا جا سکدا ھے ۔ شدید حالتاں  وچ اوہ کِسی وجود دے قبضے وچ آ سکدا ھے۔

جادوگری دی ابتداء

علامتی طور تے جوڑ جوڑ وکھ ہونا اتے آسمانی سفر۔

دنیا توں مثالاں

اعلیٰ درجے دے  جادوگر عالمماں وچ اک مر گیا  الیاڈ نے آپنے لمبے چوڑے کام شمینزم آرچیک ٹیکنیکس آف اسٹکیسی وچ تبصرہ کیتا :

خواب، بیماری، یا رسوم پرستی دی  ابتداء مرکزی عنصرہمیش اک ہی ھے: موت اتے کسی نو مرید دا تشبیہاً جی اُٹھنا ، آڈڈھے طریقیاں نال جُسے دےوچ ملوث ہوندیاں ہوئیاں کام کرنا ( جوڑ جوڑ وکھ کرنا ، کچکچاہٹ ، ٹیڈ دا کھولنا وغیرہ) (۳)

وسطی آسٹریلیا دے وارمنگو دے درمیان، ایس منظر دی لکھی ہوئی شہادت ویکھی گئی ھے  ۔ اک  جادوگر نیں جادوگری دی ابتداء وچ آپنے تجربےدے  متعلق اوس قبیلے دی گواہی دیتی ۔ دو آتماواں جیڈیاں پینٹی ڈیرز آکھواندیاں نیں ۔ اک بندے نوں دو دن تیکر شکار کیتا ۔ اُوناں نیںاُودے پیو اتے بھراں ہون دا دعویٰ کیتا۔ دوجی رات دے دوران ، آتماواں نیں اُونوں مار دیتا ۔ الیاڑ نیں بیان جاری رکھیا :  : ‘‘جدوں اوہ مردہ لیٹیا ہویا سی اُوناں نیں اُونوں کٹ دیتا اتے اُودا اندر باہر کڈ دیتا ، اُونوں اک نواں سیٹ بناندے ہوئے اتے اخیری ، اُوناں نیں اُودے جُسے وچ اک نیکا سپ رکھ دیتا ، جینے اُونوں اک جادوگر دی قوتاں نال دوبارہ حیاتی بخشی۔’’ (۴)

الیاڈ نیں اک دوجی رسم دے عمل نوں ڈیاک آف لوزنیو دے وچکار فیر بیان کیتا : اک بڈھے جادوگر نیں اک نو مرید نوں پردیاں نال اک کمرے چیں بند کر دیتا۔ ‘‘ اتے جیویں اوہ دعویٰ کردے نیں کہ اُوناں نیں اُودا سر کٹ کے کھول دیتا، اُودا دماغ کڈ دیتا ، اُونوں دھویا اتے بحال کیتا ، اُونوں صاف اتے ذہن دین کیتے بھیڑی آتماواں دی پراسراریت اُودے اندر داخل کرن کیتے اتے بیماری دی  پیچیدگیاں : ۔۔۔۔۔۔(۵)

اک برفانی جھونپری دے اسکیماں دی  ابتداء دے متعلقہ الیاڈ نیں اُوس مثال دا حوالہ دیتا :

بڈھا جادوگر آپنے مرید انکھاں توں اُودی ‘‘ جان ’’ دے بعد اگلا جادو آپی ایس قابل ہو گیا کہ آپنے جُسے چوں آپنی جان کڈے اتے خلا چیں اتے سمندر دی ڈونگئیاں وچ پُرسرار لمبے سفر اختیار کردا ھے۔ (۶)

الیاڈ  نیں تنصرہ کیتا ، ‘‘آنتوں چوں جان کڈنا واضح طور تے اندرونی اعضاء دی  تجدیدھے’’۔ (۷)دنیا دے آلے دوالے توں ، ایں مثالاں محمد دی آپنی جادوئی جوڑ جوڑ وکھ وکھ کرن دے تجربے کیتے موازنہ کرن کیتے کافی ہونی چاہی دی ایں ۔ .

محمد دی ابتداء

تقریباً پنج ورے دی عمر وچ  محمدنوں  آپنے کئی خوفناک جادوئی تجربات وچ پہلا تجربہ ہویا ۔ اسلام دی تاریخ وچ ، رابرٹ پائنے  نیں دوبارہ ایس واقع دا بیان کیتا:

اوہ (محمد) حلیمہ دے پتراں وچوں اک دے نال کھیت وچ ٹُر پھیر رھیا سی جدوں اوہ اچانک ڈِگ پیا روندے چلاندے ہوئے جدوں اُونے زمین تے پیر کھیلار کے ٹیڈ دے بل رینگینا شروع کیتا تاں دو بندیاں نیں چٹے لیڑیاں وچ ملبوس اُودے ٹیڈ نوں ٹکڑے ٹکڑے کرکے کھول دیتا اتے اُونوں بلاندے رھے ۔ اُودا سنگتی کُجھ نہ کر سکیا جیڈا کُجھ واقع ہو رھیا سی اتے مدد کیتے آکھن کیتے مُڑ بھیڑ خانے آل نسیا ۔ حلیمہ اتے اُودا خاوند نسدے ہوئے کھیت وچ آئے کہ محمد نوں لھبن کہ زمین اُوتے ہلی تیکر رینگ رھیا ھے یا نہیں ، بلکہ کھڑا سی ، اُودے مکھڑے دا سارا لہو سُکھ گیا سی ۔ پُوچھیا گیا کہ کی ہویا سی ، اُونے دو فرشتیاں دا دسیا جہناں نیں اُودا ٹیڈ کٹ کے کھول دیتا ، کُجھ لھبدے ہوئے ، بھاویں اوہ نہیں جاندا سی کہ ایں کی ھے ۔ گڈریا خوفزدہ ہو گیا کہ اوہ کإس شیطان دے قبضے وچ ھے ۔  (۸)

اک مسلمان مورخ طبری نیں مِلدا جُلدا اک بیان دیتا:

‘‘اے اللہ دے رسول ، تو بالکل یقین دے نال پہلاں کیویں جانیا کہ اک نبی اوہ۔’’؟ ‘‘ابودھر’’ اوس (محمد) نیں جواب دیتا‘‘دو فرشتے میرے کول آئے جدوں میں مکہ دی  کسی وادی وچ کیتے سی اُوناں وچوں اک زمین تے آیا ، جدوں کہ دوجا زمین اتے زمین دے وچکار رھیا ۔ اُوناں وچوں اک نیں دوجے نوں آکھیا ، کی ایں اوہ ھے ؟ ۔ ۔ ۔ فیر اک نیں دوجے نوں آکھیا ایدا سینہ چاک کرو ۔ اُونے میرا سینہ چاک کیتا اتے فیر آکھیا ، اُودا دل کڈھ لے ، یا اُودا دل کھول ۔ اُونے میرا دل کھولیا ، اتے اودے وچوں شیطان دا گندا اتے لہو دا جمیا ہویا لوتھر کڈھ دیتا اتے اُونوں دُور سُٹ دیتا فیر اُوناں وچوں اک نیں دوجے نوں آکھیا ؛ ایدی چھاتی صاف کر دے جدوں تُساں اُونوں لُکا دیوں فیر اُونوں سکائنہ بلایا گیا جیڈا چٹی بلی دی طراں مُکھڑا وکھائی دیندا سی اتے ایں میرے دل وچ رکھیا گیا ۔ فیر اُوناں وچوں اک نیں دوجے نوں آکھیا ، ایدے سینے نوں سی دیوں ۔ بس اُوناں نیں میرا سینہ سی دیتا اتے میرے موڑھیاں دے وچکار اک چھاپ رکھ دیتی ۔ ۔ ۔ جدوں کہ ایں اُوس ویلے پیش آیا جدوں میں اُونوں بطور اک تماشائی ویکھ رھیا سی ’’ ۔(۹)

ایناں بیاناں دے اندر بوہت سارے جادوئی مقاصد موجود نیں جیس طراں پچھلے ویلے وار منگو ابتداء دے نال ظاہر ہویا ، دو بھیڑیاں آتماواں ہستیاں محمد دے تجربہ وچ ایجاد ہوئیاں کہ اُوہ چنگیاں آتماواں بنن جادو منتر وچ ، موجود دوجا موضوع لہو دے منجمد ہون آل اشارہ کردا ھے ۔ محمد دیاں وحیاں دے متعلقہ ، لہو دا جمنا بائبلی نبوتی تعلیمات دی  نسبت شیطانی تجربہ دی عکاسی کردا ھے  ۔ بائبلی تحریر وچ ، لہو دا کردار صرف کفارےدی  قُربانی نوں ظاہر کردا ھے  جیدی اسلامی عالم پر زور طریقے نال مخالفت کردے نیں  ۔ قُربانی دا ایں انکار پچھلے سبق وچ زیرِ بحث آگیا ھے ۔ محمد دی جادومنتر دی ابتداء وچ زیادہ نمایاں موازنات وچ اک جوڑ جوڑ وکھ وکھ ہون وچ جسمانی اعضا دے دھون وچ ویکھیا جا سکدا ھے ۔ ایں الگ تھلگ تجربہ جادو منتر وچ پُراسرار عملیات وچ تحریری طور تے ثابت کیتا گیا ھے اتے حتیٰ کہ یو۔ایف۔او اغواہ کاریاں۔ قرآن وچ  ظاہر کردے ہوئے اکھر شکائنہ دا  چھ واری ذکر ہوئیا ھے ۔ ایدے وچوں پنج شکائنہ اُس امنْسلامتی دی یقین دہانی جیڈی  محمد تے یا اہل ایمان تے رب دے آلوں اُتاری گئی ؛ دوجے مواقع وچ  ( ۲: ۴۸ ) ایں اک مادی شے ھے جیڈیاسرائیلیاں دے عہد دے صندوق وچ سی  ۔’’ (۱۰)اُودے عکس، عبرانی تفسیردی نیو وچ  شکائنہ رب دی آتما ھے ۔ بائبلی لکھت وچ ہو سکدا ھے پیوتر آتما آڈڈھیاں شکلاں وچ ظاہر ہوئے جیویں بدل کبوتر یا آگ ورگی پھٹدی زباناں ۔ .

جادو منتروچ  ، طاقتور راہنما آتماواں بلیاں ، عقاباں ، ریچھاں وغیرہ دیاں شکلاں لیندیاں نیں ۔ محمد دے تجربے وچ ، کھینچی گئی تصویر وچ  اک چٹی بلی، اک آشنا (بھیڑی آتما ) آتما سی ۔ پر اسرار عملیات دے  مظاہرے دے افراطِ خون نوں ذہنوچ رکھدے ہوئے  ، بلی غلطی توں امکان توں  مبرا دے طور تے کسی بھیڑے آتما دے کوئی شگون کڈن نال مشاہبت رکھدا ھے ۔ بعد دی حیاتی وچ ،محمد نیں بطور اک جوان منڈے دے اینج دا دوجا زخمی مقابلیاں دا تجربہ کیتا۔ حدیث وچ ، ملک بن سعسا محمد دے رات دے سفر دا اک واقعہ بیان کردا ھے : نبی نیں آکھیا : جدوں میں گھر وچ جاگدا اتے نیند دے وچکار سی ، ، (اک فرشتے نیں مینوں سیان لیا) جیویں اک بندہ دو بندیاں دے وچکار لیٹیا ہویا ہوئے ۔ اک سونے دی ٹرے ، حکمت اتے دھرم دے نال بھری میرے کول لیائی گئی اتے میرا جُسہ گلے توں تھلے دھڑ دے تھلڑے حصے تیکر کٹ دیتا گیا اتے فیر میرا دھڑ زم زم دے پانی دے نال دھویا گیا ۔ اتے میرا دل حکمت اتے دھرم نال بھر دیتا گیا۔ ابراق، اک چٹے ڈنگر گھوڑی توں نیکا اتے اک کھوتے نالوں وڈا میرے کول لیایا گیا اتے میں جبرائیل نال روانہ ہو گیا۔

جدوں میں لاگے آلے آسمان تے اپڑیاں تاں جبرائیل نیں دربان نوں آکھیا دروازہ کھول دو ۔ ۔ ۔ (۱۱)

محمد اتے جبرائیل نیں گیٹ وچ سفر جاری رکھیا اتے ست آسماناں دے راتی دے سفر تے روانہ ہو گئے ۔ تاں جے ایں محمد ہی سی کہ جیس نیں جبرائیل دی آتما نوں قبول کیتا جیویں ایں ایس سبق وچ زیر بحث لیاندا جاوے گا ۔

طبریایں ہی  واقعہ دسدا ھے مگر دعویٰ کردا ھے  ؛ ‘‘ دو فرشتے جبرائیل اتے میکائیل اُودے کول آئے’’۔ (۱۲)جیویں پہلاں ذکر کیتا گیا ھے برفبانی اسکیمو دے متعلقہ ، اندرونی اعضا دا دھویا جانا ابتداء وچ تبدیلی لیاندا ھے ؛ نتیجتاً، آتما دے سفر کرن دی اجازت یا ہور آسمان تے چڑھنا اتے اُترنا۔ تجدیدی جادو، مائیکل ہارنر ایس مظاہرے نوں  بیان کردا ھے : اک عام آدمی اتےاک  جادوگر شخص دے وچکار  بڑا فرق ایں ھے کہ جادوگر سرگرمی نال آپنی راہنما آتما ورتدا ھے جدوں ضمیر دی اک بدلی ہوئی حالت وچ جادوگر کئی واری آپنی راہنما آتما نوں ویکھدا اتے مشورہ کردا ھے ، اُودے نال جادوئی سفر کردا ھے ، جینے اُودی مدد کیتی۔ ۔ ۔۔۔۔(۱۳)

کئی واری محمد نیں کِسی آتما نال ملاقاتاں کیتیاں جینے آپی نوں جبرائیل شناخت کروایا ۔ بائبلی تعلیمات دے برعکس ، نوشتیاں دی متضاد بیاناں وچ تصدیق کیتی گئی ، جیڈی آکھدی ھے کہ کِسی پیوتر دی حیاتی وچ اک یا دو واری توریت اتے نوے عہدنامے وچ فرشتیاں نیں اُودے نال رابطہ کیتا۔ جادو منتر دے برعکس زیادہ زورآور آتماواں دے نال ملاقاتاں کیتیاں زیادہتر تعداد بھیڑی آتما شدہ شخص ھے ۔ محمد نیں بائبلی انبیاء اتے مقدسین دی نسبت جادومنتر دے طریقے دی پیروی کیتی۔

پتھر دی پرستش اتے جادو منتر

محمد نیں قدیم عرب دے وڈے بُت پرست مراکز وچوں اک چیں پرورش پائی ۔ اُوس بُت پرست پس منظر نیں فطرتی طور تے بھیڑی آتمائی اثر نوں قبول کرن آلا بنا دیتا۔ محمد دے پیو دا ناں چن دیوتا اللہ دے ناں تے سی۔ اُونے آپنے پیو دے دیوتا دی پیروی جاری رکھی اُودے نال نال کالے (حجرہ اسود) دی وی ۔ محمددے  زمانے وچ ، عرب رسم ورواج دی پرستش وچ لگے ہوئے سی اتے آسمانی مدد کیتے متبرک پتھراں نوں رگڑدے سی۔ ایں جادوئی قِسم ساری دنیا دے کئی رہن سہن وچ لکھتی شہادت فراہم کیتی گئی ھے ۔ اک لمحہ کیتے ، ، اک امسِلک اسکیمو ابتداء دسی گئی ھے ۔‘‘ آپی نوں اک کلے  تھاں وچ کلا کرن کیتے ۔۔۔ اتے اُوتھے رگڑن کیتے اکھٹے دو پتھر جدوں کے با معنی واقعہ دے انتظار کیتے ۔’’(۱۴) ایلاڈ نیں بیان جاری رکھیا:

فیر جھیل دا  ریچھ یا گلیشئردا  جزیرہ باہرآوے  گا  ، اوہ تہاڑا ا سارا گوشت ہڑپ کر جاوے گا تہانوں ہڈیاں دا اک ڈھانچہ بنا دیوے گا اتے تُساں مر جاوؤں گئے ۔ پر تُساں آپنا گوشت فیر حاصل کر لوں گئے ، تُساں بیدار ہوؤں گئے اتے تہاڑے لیڑے تہاڑے اُوتے حملہ کرن گئے ۔’’(۱۵)

پتھراں نوں ساری گرمیاں اتے حتیٰ کہ لگا تار کئی گرمیاں وچ پتھر رگڑن دی شروعات عام سی ۔ جدوں تیکر اوہ ویلہ نہ آ جاندا جدوں کہ آپنی مدد گار آتماواں نوں حاصل کر لیندا  ۔ ۔ ۔ ’’ (۱۶) بالکل اینج ہی ، نوجوان محمد نیں اینج دا ہی اک کرتب آپنی خاص راہنما آتما نوں حاصل کرن کیتے کیتا۔ اُودی ساری حیاتی وچ ، اُوس نیں چن دیوتا دے کالے پتھر نوں چھویا اتے اُودی تعظیم کیتی ۔ کڑی  کڑی محمد نیں جادو منتر دے کُنبے دی اُوس نظام العمل دے مطابق پیروی کیتی ۔

بدروح گرفتہ غاردی آتما

اک راہنما آتما کیتے حصول کیتے جادومنتر وچ ااک دوجا  طریقہءکار محلِ وقوع وی شامل ہوندا ھے ۔ہارنر اُونوں ہور کُھول دا ھے :

اک رات نوں اک کلی  پگ ڈنڈی ہو سکدی ھے ۔’’ (۱۷)

اعادہ دے طور تے ، غار نوں آسٹریلوی جادوگر، عمل دے ابتداء وچ ورتدے رھے نیں ، میلیکولا جادوگر، سمتھ ساؤنڈ اسکیمو، چلی دے ایروکینین جادوگر اتے شمال امریکی اتے  ہندوستانی وی ۔ (۱۸) دنیا وچ ہر پاسے کئی دوجے قبیلے قدرشناسی نوں بلان کیتے غاراں نوں ورتدے رھے نیں ۔ ہارنر ہور دسدا ھے : شمالی امریکہ وچ ، اُمیدوار، پہاڑاں دیاں غاراں تے، یا کلے تھاواں تے چلے جاندے نیں قلبی توجہ دے ذریعے لھبدے نیں رویائیں حاصل کرن کیتے جیڈی اک جادوئی طرز حیاتی وچ کلے جانکاری کیتی جا سکدی ھے۔’’(۱۹)

آڈڈے واقعات تے ، بائبلی انبیاء تنہا تھاواں تے چلے جاندے سی ، پر غار دے واقعات ، بھیڑی آتماواں دی دنیا توں درخواست کرن اتے اُوناں نال گالھاں کرن کیتے جادوئی مشق وچ زبردستی نال قائم رھی ۔ آپنی راہنما آتما نال تعلق قائم کرن دے جتن وچ ، غاراں وچ کئی دن گزارن تے ، محمد نیں اخیری آپنی پہلی وحی حاصل کر لی ۔محمد دی نوجوان طیوی عائشہ نیں بیان کیتا ، حدیث وچ ایں درج ھے:

اتے فیر گوشہ نشینی دا ارمان اُونوں عزیز ہو گئی ۔ اُوہ آپنے کُنبے نوں ملن اتے کھان پین دا سامان لین توں غارِ حرا وچ کئی دن اتے رات پرستش کیتے کلا رھیا سی ۔ فیر اوہ ( آپنی ) طیوی ) خدیجہ توں آپنی خوراک یعنی دوبارہ عقل لین  آندا ایتھوں تیکر کہ سچائی اُودے تے نازل ہوندی جد کہ اوہ غارِ وچ ہوندا سی۔ (۲۰)

عائشہ  نیں محمد دی پہلی وحی دا مشہور بیان جاری رکھیا :

اک فرشتہ اُودے کول آیا اتے اُونوں پڑھن کیتے آکھیا۔ نبی نیں شامل کیتا : میں پڑھنا نہیں جاندا ۔ فرشتے نیں مینوں ( مضبوطی نال ) پکڑ لیا اتے مینوں اینی زور نال گُحٹیا کہ میں ہور برداشت نہ کر سکیا ۔ فیر اُونے مینوں آزاد کر دیتا اتے فیر مینوں پڑھن نوں آکھیا اتے ہور میں جواب دیتا : میں پڑھنا نہیں جاندا۔ ایسے سببوں اُونے مینوں دوبارہ پکڑیا ایتھوں تیکر کہ میں اُونوں ہور برداشت نہ کر سکیا فیر اُونے آزاد کر دیتا اتے دوبارہ پڑھن نوں آکھیا پر میں فیر جواب دیتا : مینوں پڑھنا نہیں آندا ( میں کی پڑھا ) ؟ فیر اُونے مینوں تیجی واری پکڑیا اتے مینوں گُھٹیا اتے مینوں فیر آزاد کر دیتا اتے آکھیا : پڑھ آپنے آقا دے ناں توں ، جینے انسان نوں جمے ہوئے لہو توں پیدا کیتا ۔ پڑھ اتے تیرا آقا بڑا فیاض ھے ۔ (۹۶ : ۱ ، ۲ ، ۳ ) فیر اللہ دا رسول کنبدا ہویا واپس آگیا۔ اوہ خدیجہ دے کول آیا ۔۔۔اتے آکھیا : مینوں ڈھک دیوں ! مینوں ڈھک دیوں ! اُوناں نیں اُونوں ڈھک دیتا ایتھوں تیکر کہ اُودا خُوف جاندا رھیا۔(۲۱)

طبری، اسلامی مورخ، فرشتے دا محمد نوں دبانے دے بارے عربی وچ مستعمل دو مختلف اصطلاحات دا  دعویٰ کردا ھے ۔ا وہ تشریح کردا ہے ‘‘اکھر غُمہو (اُونے اُونوں تکلیف دیتی یا غمزدہ کر دیتا ) ’’ اتے ‘‘غٹانی پچھلے بیان دا  (اُونے اُونوں مضبوطی نال دبایا ایتھوں تیکر میرا دم رُک گیا ) ’’ ۔ (۲۲) طبرہ دے جدید ترجمے وچ ، جیڈا اکھر انگریزی وچ ترجمہ ہویا ھے ۔’’ جبرائیل نیں اُودے تے تشدد کیتا۔’’ (۲۳) خُوف زدہ محمد  نیں فوراً پنے آپ وچ خیال کیتا اُونوں کِسی جن (بدروح) نیں گرفتار کر لیا ھے یا ممکنہ طور تے ،‘‘ کوئی شاعر یا کوئی دیوانہ ’’۔ (۲۴) محمد اینج دے واقعات دے بعد بڑا خوف زدہ ہو گیا کہ اُونے کئی واری کِسے پہاڑ یا چٹان توں ڈَگ کے خُد کشی کرن دا جتن کیتا ۔ تاں جے آتمائی ہستی ہمیش اُونوں روکن کیتے ویچ آجاندی رھی

اوہ تشدد جینے شروع وچ اُونوں ایذا دیتی ، جادوئی تجربے وچ بار بار رونما ہویا ۔ جنوبی امریکہ دے جیڈے دو گروؤاں دے وچکار ‘‘ اک آتما پُسو کا، اُمیدواراں تے اک جنگجو دی شکل وچ ظاہر ہوندی ھے ۔ آقا (آتمائی ہستی ) فوراً مرید نوں ضرب لگانا شروع کردی ھے یعنی ( جادوئی اُمیدوار نوں ) ایتھوں تیکر کہ اوہ بے ہوش ہو کے زمین تے ڈِگ جاندا ھے ۔ جدوں اُوہ دوبارہ ہوش وچ آندا ھے تاں اُوہ مکمل طور تے درد مند ہوندا ھے ۔ ایں ثابت کردا ھے کہ آتما نیں اُونوں آسیب کر لیا ھے۔ (۲۵)

اخیری ، خواہ فوراً یا کُجھ دیر بعد، اوہ آتماواں جیڈی کِسی وی عملی فن دی ہوئے اخیری آپی نوں پُر تشدد انداز وچ ظاہر یا واضح کردی نیں۔ محمد نوں آپنی راہنما آتما دے ذریعے نمایاں طور تے ایس بدعتی عقیدے دا تجربہ ہویا۔

آتما دے نال اینج دے صدمے آلے مُقابلیاں توں بعد فوراً محمد تسلی اتے تسکین نوں لھبدا رھیا آپنی طیوی خدیجہ توں ۔ اُوہ اُودی عمر وچ وڈی کزن سی اتے اُونوں بطور اک سفر سیلزمین کرائے تے لیا اتے مال ویچن دیاں صلاحیتاں توں متاثر سی ۔ خدیجہ نیں جدوں ویاہ کیتے محمد نوں مشورہ دیتا یا تے اوہ چالی وریا دی سی اتے محمد پنجی وریاہ دی عمر دا سی ۔ جدوں محمد آپنے خُوفزدہ غار دے تجربے توں واپس آیا تاں اُونوں کمبلاں نال ڈھکنا پیا ۔ اینج ہی جیویں کِسے مریض نوں جھٹکے دیاں علامتاں ہوندیاں نیں ۔ بائبل دے لحاظ نال اُونوں ویکھدے ہوئے ، جے کر غار دے اندر آتما واقعی جبرائیل دی فطرت نوں ظاہر کردی ھے تاں اُونوں محافظت دی ضمانت ہونی چاہی دی سی اتے محمد نوں تسلی ہونی چاہی دی سی ، جیویں بائبل مقدس وچ واضح طور ھے ۔ (۲۶) من بھاوندی گالھ دے طور تے ، اسلامی ذرائع قبول کردے نیں کہ محمد نہیں جاندا سی کہ غار وچ کیڈی آتما سی ۔ ایں تین ورے تیکر نہیں کہ محمد بعد وچ جبرائیل فرشتے دے برابر اُونوں آتما سمجھدا رھیا

دانی ایل نبی تے ظاہرہون آلی  جبرائیل دی شکل محمد دے تجربے توں اُلٹ موازنہ کردی ھے: ‘‘اتے میں اولائی وچوں آدمی دی  آواز سُنی جنے اُوچی آواز نال آکھیا کہ اے جبرائیل ایس  شخص نوں اوس رویا  دے معنی سمجھا دے۔ چنانچہ اوہ جتھے کھلوتا سی لاگے آیا اتے اُودے آن نال میں ڈر گیا اتے منُہ دے  بل ڈگیا اُونے مینوں آکھیا اے آدم ذاد سمجھ لے کہ ایں رویا اخیری  زمانے دی بابت ھے ۔ اتے جدوں اوہ میرے نال گالھ کر رھیا سی میںں گہری نیند وچ منہ دے بل زمین تے پیا رھیا سی پر اُونے مینوں پھڑ کے سیدھا کھڑا کیتا ( ۸: ۱۶۔۱۸) جبرائیل نیں یسوع دی ماں مریم نال وی ملاقات کیتی ۔ مریم بڑی ڈر گئی اتے حیران رہ گئی کہ کسی قِسمدا سندیسہ دین آلا شخصیت اُودے سامنے ظاہر ہوئی ھے جبرائیل نیں کھلے طور تے آکھیا ، ‘‘ نہ ڈر تیرے تے رب دا فضل ہویا ھے ۔ (لوقا  ۱ : ۳۰ ) اینج ہی اوہ زکریاہ تے جیڈا یوحنا اصطباغی دا پیو سی اُودے تے وی ظاہر ہویا  ۔ ( یونانی وچ بپتسمہ دین آلا نہ کہ بیپٹسٹ مشن ) ر مت، زکریاہ ، کیوں جے تیری دُعا سُن لئی گئی ھے۔’’ (لوقا ۱ : ۱۳ )

بائبل دیاں ساریاں عبادتاں وچ جبرائیل ، یہودہ دا پیغام رساں ، فوراً خُوف گھٹ کردا ھے اتے فیر اطمینان دیندا ھے ، کُھلے طور تے ، غار وچ ، خیالی صورت جینے تشدد نال محمد تے حملہ کیتا اُونوں بڑے خُوف وچ چھڈ دیتا اتے حقیقی جبرائیل دی طراں انداز نہیں سی ۔ محمد پوری طراں اُوس مُکار ہستی دے نال بہادرانہ مُقابلہ کرن توں صدمے وچ سی

اُوس آتما نیں جبرائیل فرشتہ ہون دا بہانہ کیتا حالانکہ حقیقت وچ اوہ محمد دی ذاتی راہنما آتما سی ایس شیطانی شرمناک حرکت نیں بُت پرستی دیاں رسماں وچ سرسری طور تے دل بہلاندیاںہویا جادو کر دیتا یا جادوگری وچ مرگی دے دورے:

محمد نیں اکثر مرگی دی بیماریاں دا تجربہ کیتا ۔ جیدے سبب توں اوہ ذہنی بیماری وچ مبتلا ہو جاندا ایدیاں علمتاں تھلے دیتیاں ہوئیا نیں : زمین تے ڈِگ پینا شدید درداں ،بوہت زیادہ پیسنہ آنا کنبنا تے تھر تھرانا ، اضطرابی، مُکھڑے دا لال ہو جانا اتے بئ خُودی دی حالت وچ ڈِگ پینا ۔حدیث دے اک بیان دے مطابق : ‘‘ اُونوں اینا پسینہ آرھیا سی کہ پیسنے دے قطرے موتیاں دی طراں ڈِگدے پے سی ۔ حالانکہ اوہ اک ( ٹھنڈا ) سردیاں دا دن سی۔’’ (۲۷) کئی واری اُونوں وحی اک آدمی یا کِسےسُفنے دی صورت وچ آندی ۔ (۲۸) کوئی مِد مقابل ہونا ہو سکدا ھے اوہ گل توں ظاہر ہوئے ۔ ‘‘ مستقبل دا  جادوگر اُٹھدی جوانی دی خصوصیات ظاہر کردا ھے  ؛ اوہ واضح طورتے  بے چین ہو جاندا ھے اتے کئی واری مرگی دیاں بیماریاں وچ مغلوب ہو جاناد ھے ، جیناں دی تشریح دیوتاؤاں دے نال مُلاقاتاں نال تشریح کیتی جاندی ھے ؛ (۲۹) شمالی امریکہ وچ ، ‘‘ ٹِلنگٹ دےدوران، اُمیدوار جادوگر دی آسیبی اک بے خُودی توں ظاہر ہوندی ھے جیڈا اُونوں سجدہ ریز کر دیندی ھے ۔’’(۳۰)

بائبل وچ کُجھ ھ واقعات جیڈے انبیاء دے بے خودی وچ ڈِگن یا گہری نیند وچ ڈِگن آل اشارہ ایں ؛ تاں جے ،اُوناں دے مزاج ، کِسی بھیڑی آتما دی آسیبی اثر دے تحت پاگل آدمی دے نا مناسب دیوانہ رویہ نوں منعکس نہیں کردے ۔ محمد نیں بے خود دی اک بدعتی شکل دا تجربہ کیتا۔ خیالی صورت دے نال اُودے سارے مقابلے کِسی مُستقبل دے جادوگر دے شروع ہون دے اندر بالکل مِلدے سی اتے اُودے آشار وحی راہنمائی توں مِلدے سی۔

اک جوان مُنڈے توں لیکے محمد نوں عرب دی بُت پرستی رسماں دی زبانی تعلیم دیتی گئی ۔ مزید ایں کہ قدیم بابلی نجومی رسماں نیو سی۔ محمد اک ان پڑھ آدمی سی ۔ ایسے سبب توں اوہ پیوتر نوشتہ آپی پڑھن دے قابل نہیں سی جیڈا اُودے ویلے اتے تھاں دے دوران دستیاب سی ۔ محمد نیں پھیری لگان آلیا دے ذریعے مشہور کیتی گئی تشریحات اتے قصے زبانی سُنائے جیڈے آڈڈھے بدعتاں اتے دیناں دے سی۔ معیاری وحیت کیتے غیر معقول پتھری خیالات توں محمد دی حیاتی وچ ناقابلِ تردید طور تے بدعتی تعلق ظاہر ہویا ۔

محمد دےجادو دا ورتنا

اسلامی تاریخ وچ جادو اتے توہم پرستی تے دھرم اتے عمل حتیٰ کہ اج تیکر رائج ھے ۔ چند ممنوعات دی بجائے، قرآن ۲ : ۱۰۲ اور حدیث توں کُچھ بیانات دے باوجود محمد دے آلوں جادو دی قانونی شکلاں ہلی تیکر اجازت ھے ۔ قرآن توں بوہت سارے اقتباسات بطور جودو، سحر، افسون یا جادو منتر ورتے گئے ۔ محمد نیں سورہ الفاتحہ وچ اک جادو دی ابتداء تے توجہ دیتی ۔ (۳۱) بطور ااک  ٹونہ بچھوؤاں اتے سپاں دے کٹن توں زہریلی شیواں دے علاج کیتے ، نبی نیں آ پنے حواریاں نوں سورہ الفاتحہ نوں ورتن دی کرنے کی اجازت دیتی (۳۲) حتیٰ کہ اُونے اُوناں لوکاں توں پیسے لین دی وی اجازت دیتی جیناں دا اوہ علاج کردے ۔ محمد نیں اُوناں نوں حکم دیتا کہ جدوں اوہ اُونوں سابقہ غزویاں دے لُٹ دے مال توں اُونوں حصہ دین ۔ ۔ کوئی لکھتی شہادت نہیں ممِل دی کہ کِسی دا حقیقتاً علاج ہووے۔ ۔ محمد اک انتہائی وہمی حالت وچ گرفتار ہو گیا؛ اوہ غیر اقوامی عربی رسماں وچ پکڑیا گیاجیڈا اُودی پوری حیاتی برقرار رھیا ۔ اُونے بیان کیتا ، ‘‘بھیڑی نگاہ دا اثر اک حقیقت ھے ۔’’(۳۳) جے کر کِسی بھیڑی نگاہ دا ڈر ھے ، تاں اُونوں آپنے حواریاں نوں چھو منتر ورتن دا حکم دینا چاہی دا ھے ۔ (۳۴) اک دن نبی نیں اک کڑی نوں ویکھیا جیدے مُکھڑے تے کالے دھبے سی اتے آکھیا، ‘‘ اوہ کسی بھیڑی نگاہ دے زیر اثر  ھے ، بس جادو ٹونے نال اُودا علاج کرو۔’’(۳۵)  مزید ہور ، ااُونے  اعلان کیتا  ‘‘ اک وڈا شگون ہو سکدا ھے تین وچ ہووے ، کسی زنانی  ، کسی گھوڑے یا کسی  ڈنگر وچ ۔’’ (۳۶) نبی جادو توں خوف زدہ سی ۔ جادو دی حفاظت کیتے دُعا، قرآن ۱۱۳ : ۴ ، محمد نیں ھسبِ معمول ورتی ۔ ایس ایت دے متعلقہ اُودے آپنے حاشیے وچ پکتھل ایس قسم  دے  جادو نوں بیان کردا ھے:بُرائی نوں پھونکنے آلی (زنانیاں ) توں جیڈے گرہواں تے ہوندی ھے خبردار رہو، ایں زنانیاں کیتے عرب وچ جادو دی اک شکل بنی رھی  کہ اوہ کسی رسی وچ گنڈھ لگان اتے کِسی لعنت دے نال اُوناں تے پھوکن۔ ’’ (۳۷)

اُودی اک خطرناک بیماری دے ویلے نبی نیں معاویدات دی تلاوت کیتی ۔ قرآن ۱۱۳ الفاتحہ اتے ۱۱۴ نساء دا میل سی ۔ تلاوت کردے ہوئے اُونے آپنے ہتھ کھلارے اتے آپنے جُسے تے پھونکیا ۔ (۳۸)  جے کر کِسے بندے نوں بھیڑا سُفنہ آئے اتے اوہ اُٹھ کھلوئے آپنے کھبے پاسے تین واری پھونکے اتے اللہ توں اُودی بُرائی دی پناہ منگے  ۔ (۳۹) عجیب طراح نال محمد نیں انصاری کُنبیاں وچوں  اک نوں بندیاں دا علاج کرن دی اجازت دیتی جیڈے قید وچ سی اتے اُوناں نوں وی ‘‘ جادو نال کن دی بھیڑ وچ مبتلا سی ۔’’ (۴۰) نبی نیں  آکھیا : ‘‘ا وہ جیڈا ہر صُبح کھجور دیاں ست ٹکیاں کھاندا ھے اُوس دن اُود شخص تے زہر یا جادو اثر نہیں کرے گا۔’’ (۴۱)

محمد نیں اک واری یقین کیتا کہ لابد ناں دے اک بندے نیں اُودے تے جادو کر دیتا ، عائشہ اُودی طیوی نیں دسیا ، ‘‘ جادو نیں رُسول اللہ تے کام کیتا اینج اوہ سُوچدا ہوندا سی کہ اُوس نیں آپنی طیویاں دے نال جنسی تعلقات رکھے سی ۔’’ (۴۲)

نبی نیں آکھیا  ، ‘‘کُجھ وڈے بول بولن آلیاں تقریراں جادو دی طراں اثر انداز ہوندیاں نیں ۔’’ (۴۳ ) فیر اُونے شیخی ماری  ، ‘‘ کہ مینوں ے جادوئی بیان دی تقریر دیاں کُنجیاں دیتیاں گئیاں ۔’’ (۴۴)حدیثاں توں بوہت سارے ثبوت ایں ظاہر کردے نیں کہ محمد جادو توں خُوفزدہ سی پر اُونے آپنی طراں نال جادو اتے منتر دی ترکیب کڈی ۔ اک واری فیر ، محمد نیں جادو گراں دی ساحرا ں کیتی اتے شگون کڑن آلیاں دی پیروی کیتی ۔ جادو اتے منتر دی مذمت کردے ہوئے یہودی پیوتر توریت دے انبیاء دی بائبلی رائے ھے ، جیڈا کہ یہواہ دے الہام دے تحت لکھی گئی ۔ یہواہ دے انبیاء نیں اسرائیلی نسلاں نوں جادوگری ، ٹونے ، علم ِ نجوم اتے شیطانی جادو دے خلاف حکم اتے نصیحت کیتی ، جیڈا کہ اج کبلا اتے زہر دیاں لکھتاں وچ ملدی ھے ۔ موسیٰ نیں کدی وی اینج دے ممنوع جادو نہ کیتے ، جیڈے کہ توریت دے اُلٹ ہون اُوناں کماں توں یہواہ نیں سختی نال منع کیتا ھے کہ جیڈا جادوگری دے کام کرے اتے اُوناں دی نصیحت کردے ہوئے اُونوں سنگسار کیتا جائے ۔ جادوگری اتے اُودے جُوڑ حصے اسرائیل دے یہواہ رب کیتے مکروہ سی جینے اسرائیلی ، برگزیدہ قوم وچوں روحانی حرامکاری نوں تباہ کرن دا حکم دیتا۔

محمد دا علم الاعداد اتے وہم پرستی

محمد طاق اعداد اتے سجے پاسے دا وڈا قائل سی  ۔ حیاتی دا ہر پہلوان معیاراں نال باقاعدہ کیتا جاندا سی ۔ جدوں کوئی آپنے لُکے ہوئے اعضاء نوں پتھراں نال دھوئے تاں طاق اعداد وورتے۔ (۴۵) کسی لاش نوں  تیار کرن کیتے ایں ضروری ھے کہ اِونوں طاق عدد دے تحت غسلدیتا جاوے جد کہ عدد  تین ، پنج اتے ست بولے جان ؛ تاں ایں سب سجے پاسیوں کیتا جاوے ۔ (۴۶) ایت دے ذریعے قرآن تے محمددیاں انگلیاں دے نشانات ثبوت نیں: ‘‘ سویرے سویرے اتے دس راتاں توں اتے جُفت اتے طاق’’(قرآن ۸۹ : ۱۔۳ )حدیثاں دا دعویٰ ھے کہ نبی کھجوراں دی  طاق تعداد وکھایا کردا سی۔ (۴۷)

دوبارہ سجے پاسے دا وہم غیر اقوام دیاں رسماں وچ وڈی تعداد نمایا ھے جدوں کہ کِسی مسیت وچ داخل ہوندیاں ہوئیاں ، سجے پیر توں شروع کراں ۔ ‘‘ نبی ہر شے سجیوں شروع کردا سی ۔ ( چنگیاں شیواں کیتے ) جدوں کدی ایں ممکن ہوندا سارے معاملیاں چیں ، مثلاً وضو ، کنگھی یا جوتی پانا ۔ (۴۸) محمد دے کھانیاں وچوں اک بیان اُودی توہم پرستی دا واضح بیان ھے: ‘‘ دودھ وچ پانی ملیا ہویا محمد دے کول لیایا گیا جدوں کہ اک بدو تہاڑے سجے پاسے سی اتے ابو بکر تہاڑے کھبے پاسے اُونے اُودے وچوں تھوڑا جیا پیتا تے فیر بدو نوں دے دیتا اتے آکھیا : سجا، دُرست ( پہلاں )۔ ’’ (۴۹) اک دوجے واقع وچ بیان کیتا گیا : ‘‘بس اللہ دے رُسول نیں مینوں آکھیا : اے مُنڈے ! اللہ دا ذکر کر اتے آپنے دائیں سجے ہتھ نال کھاؤ ۔’’ (۵۰)اینج ہی کوئی غسل خانے دا کام سجے ہتھ نال نہیں کیتا جا سکدا ۔ (۵۱)جے کر کوئی مسلمان چوری وچ پکڑیا جاوے تاں اُودا سجا ہتھ اُوداُودے بازو نالوں کٹیا جاوے جیویں کہ اسلامی شریعت وچ ھے ۔ سجا ہتھ کٹن نال مُسلمان دی ہتک ہوندی ھے ۔ سخت اسلامی اصول دا تقاضا ھے کہ کوئی کھائے اتے کوئی آپنے روزمرہ دے اکثر کام کرے جیویں محمد نیں بیان کیتا ، سجے ہتھ توں کرے ۔ اوہ فردِ اسلامی کمیونٹی توں اک معاشرتی آوارہ بن جاوے گا ۔ محمد دی وحیاں دے آغاز توں اسلامی شریعت روائیتاں تے بنی جینے نوے عہد نامے دی فضل دی تعلیم دی مخالفت کیتی بس مُکتی اُوناں دیاں نیکیاں دے تصورات دی نیو تے ھے اتے قرآن اتے حدیثاں وچ کلیہ شدہ انسان دی بنائی روائیتاں دے غریباں نوں خیرات دین وچ ھے (قرآن ۱۲ : ۶۷ ۔ ۶۸ )وچ اک دوجی توہم پرستی ظاہر ہوندی ھے : ‘‘ اک دروازے توں نہ جاؤں  ۔۔۔ پکتھل ایس عبارت دا اینج تبصرہ کرداھے : مشرق وچ اک  غالب وہم ایں ھے کہ اک وڈے کُنبے دے ارکان سارے اکٹھے ظاہر نہ ہون ، کیوں جے بھیڑے لیکھاں دا خطرہ ھے جیڈا کہ دوجے دلاں وچ حسد نال آندی ھے ۔ ’’ (۵۲)

بائبل مقدس آدمی دی فضول روائیتاں اتے توہم پرستی نوں واضح طور تے رد کردی ھے مسلمان خارجی معمولی معاملات تے  شدید طور تے زور دیندے نیں جیناں نوں یسوع مسیح نیں مکمل طور تے رد کیتا ھے  ۔ یسوع نیں آپنے شاگرداں نوں اینج دے ذرے دے خمیر (پاپاں ) توں خبر دار رہن نوں آکھیا ھے جیویں آدمی دی بنائی ہوئی روائیتاں دی خارجی شکلاں جیڈیاں تالمود دیاں نیویاں توں عمل وچ لیائی جاندی اتے سکھائی جاندی جیدے تے فریسی پابند ہوندے اتے بلاواسطہ صدوقی اثر انداز ہوندے یسوع نیں آکھیا : ‘‘ کیوں جے رب دے حکماں نوں اک پاسے رکھدے ہوئے تساں انسانی روائیتاں نوں پکڑدے اوہ ، جیویں رکابیاں اتے پیالیاں نوں دھونا اتے کئی دوجیاں شیواں جیڈیاں کیتاں جاندیاں نیں ۔ (مرقس ۷ : ۸ ) محمد نیں واضح طور تے کئی عربی اتے یہودی روئیتاں نوں لیا جیڈیاں کہ اُونوں غیر اقوامی ثقافت وچ غالب سی تاں جے ، یسوع مسیح نیں جینوں بطور اک رب ( رب دا پُتر ) اتے بطور اک یہودی مرد ( ابنِ آدم ) نیں بندیاں دیاں اُوناں فضول روائیتاں دا اعلان کیتا جیڈا رب اُونوں غیر متعلقہ اتے بے معنی نیں ۔ یسوع ہر اک انسان دے دل تے نگاہ کردا ھے ۔ اُونے بیان کیتا کہ کوئی باہر توں یا ظاہر طور تے پیوتر ظاہر ہو سکدا ھے ، پر اندرونی طور تے نا پاک رھندا سی ایس لئی اک پیوتر دل نیں صرف قابلِ قبول نذراں ہی پیدا کیتاں ، نہ کہ رائیتاں دی خارجی طور طریقہ ۔

شفائیہ غلطیاں

جے کر محمد نوں اک بائبلی نبی فرض کر لیا جاوے کہ کیوں شفائیہ نصیحت دیتی گئی جیڈی قابلِ تعریف نہیں ھے ؟ حدیثاں دے اک بیان وچ واضح ھے ۔ ‘‘کجھ لوکاں کیتے مدینہ دی آب و ہوا مناسب نہ رہی ، بس لوکاں نیں اُونوں آپنے پیچھاں آن دا حکم دیتا ۔ ۔ ۔ ۔ اُودے اُونٹاں اتے اُوناں دے بالاں نیں دعدھ پیتا اتے اُوناں دا پیشاب پین اتے اُوناں دا دودھ ۔۔۔۔۔ ھے ۔’’(۵۳)

اک با اصول بندے کولوں سوال پوچھیا گیا جیڈا ایس مندرجہ بالا نوں شامل کردا ھے ؛ کوئی وی مسلمان اُوس بے معنی غیر سائنسی نسخہ نوں منے گا ؟

 

ایک دفعہ محمد نے ایک شخص کو پیش کیا اُس کا طبی علاج کرنے کے لیے تاکہ اس کا خُون لیا جائے۔ (۵۴) خُود ساختہ نبی نے کسی آدمی کو کہا کہ شہد کھا لے وہ آدمی انتڑیوں کی خرابی میں مبتلا تھا؛ اس نے غریب آدمی کی حالت بدتر بنا دی۔ محمد نے صرف اُلٹ جواب دیا، ‘‘ آپ کے بھائی کی ایبڑومن نے جھوٹ بولا تھا۔’’ (۵۵) ایک دوسرے موقع پر اس ( محمد ) نے گلے کے غدود کے ورم کے علاج کے لیے ہندی دھونی دی۔(۵۶)

نمایاں طور تے محمد شفا دین آلا نہیں سی ، فیر اُوہ غیر اقوام وچ ڈوبیا جھوڑا نبی ثابت ہوئیاں ۔ حتی ٰ کہ شفا کیتے قُدرتی طریقے ورتدے ہوئے ، اوہ اک بھیڑیاں لیکھاں آلا ناکام شخص سی ناسی طرح ، طبی سائنس، مجموعی طور تے ایناں عملاں دی گہرائی دریافت کرن کیتے ؛ ایناں طریقیاں نوں بطور فضول ردِعمل کر دیتا ۔ محمد نیں آپی نوں مرضاں دے علاج کیتے فن چیں اک نیم حکیم ظاہر کیتا۔

غیر سائنسی بیانات

اک واری نبی محمد نیں آکھیا ؛ ‘‘ ایں وجہ کہ پُتر آپنی ماں توں رلدا مِلدا ھے سیدھا اُوس حقیقت توں واقع ہوندا اُونے پسینے وچ پجیا ہویا سُفنہ ویکھیا سی ۔ ( رات نوں خارج ہوندا ) (۵۷)اینج ہی ؛ اُونے دعویٰ کیتا: ‘‘جیویں کہ اک بال ، جے کر بندے دا  اخراج ِ عمل وچ پہلے ہوندا ھے بانسبت عورت دے اخراج دےتاں بال مرد نال زیادہ رلدا مِلدا ھے  اتے جے کر عورت دا اخراج مرد توں پہلاں ہوندا ھے تاں فیر بال عورت نالزیادہ  رلدا مِلدا ھے ۔’’ (۵۸) نبی محمد ننیں ذکر کیتا کہ اللہ چھیکاں مارن نال محبت کردا ھے ، پر جمائیاں لین توں نفرت کردا ھے جیڈی شیطان توں آندی ھے ۔ ( ۵۹)

اک سچا بائبلی نبی کدی وی اینج دی بے معنی گالھاں نہیں کیندا جیویں کہ پچھلے پیراگراف وچ ذکر ہوئیا ھے ۔ اک روایت بیان کردی ھے کہ کھانا کیویں اللہ نوں عزت دیندا ھے جیویں محمد نیں اُونوں ورتیا ۔ (۶۰) اینج دی نامعقول بیانات محمد دی فطرت دی ذلت دی عکاسی کردے نیں ۔حدیث وچ تحریر شدہ ایں نامعقول گالھاں دسیا گئیاں نیں :

جدوں جمعہ سی نبی اُوس منبر تے بیٹھا سی ۔ کجھور کٹنا جیویں نبی غالباً آپنے بیان کرن کیتے ورتدا سی اینا چیخیاں کہ جیویں کوئی شے پھٹ گئی ہوئے ۔ نبی تھلے آیا اتے اُونوں گلے لگایا اتے بال دی طراں رونا شروع کر دیتا چیخن توں بعض رکھن کیتے اتے فیر اُونے چلانا بند کر دیتا۔

ایں واقعات عربی کہانیاں اتے قصیاں نال بوہت زیادہ رلن مِلن کیتے ظاہر ہوندے نیں جیڈے بائبلی معجزات توں آڈڈے نیں ۔ بائبل تمثیل عبارتاں نوں ورتدا ھے ؛ تھلے دیتے بیان جیڈے حدیث وچ ھے اسلامی روائیتاں دے مطابق لغوی معنیاں وچ لیا گیا ، ایسے وجہ توں مظاہر پرستی شکل دی عکاسی ھے ۔ خواہ کوئی بائبل مقدس تے دھرم رکھن دا فیصلہ کردا ھے یا جُھوٹی کہانیاں اتے اسلامی فرضی قصیاں تے جیدا محمد نیں ایجاد کیتے ، اک موقع ہونا ضرور ھے جیڈا کِسے فرد نیں بنایا ہوئے ۔ محمد دے قرآن وچ بےشمار اینج دیاں تھاواں نیں جتھے آدمی اتے واقعات تناخ دے سلسلے چیں باہر متقی ھے اتے وسیع طور تے تاریخ نوں مننا ھے ۔ ایدے برعکس ، آثارِقدیمہ نیں حالیہ سالاں وچ بائبل مقدس نوں عزت دیتی ھے اتے سائنسی ثبوت دا انبار لگایا ھے کہ یہودی الہام دُرست ھے بمقابلہ اعلیٰ تر ناں نہاد تنقیدی سائنس دے ۔

قرآن دے حوالے وچ مسلمان بیان کردے نیں  کہ اک شخص نوں عربی جاننا ضروری ھے ایس متن نوںسمجھن کیتے اتے بحث طلب معاملات توں کنارہ کشی کرن کیتے کِسے وی ترجمے اوہ تھوڑا یقین کردے نیں ؛ نقطہ توں ٹال مٹول کردے ہوئے نقطہ بار بار دہرایا جاندا ھے ، اوہ کلے ہی آپنی وکھ تشریح رکھدے نیں اُوناں دا ایں طریقہ کار آمنے سامنے توں بچاؤ کیتے ہمیش توں رھیا ھے۔ عربی بہانیاں اتے دعویاں توں پجن کیتے اتے ایں دعویٰ کرنا ایدے کلے معنی نیں کہ صرف ایدے حقیقی معنی نیں اتے ایں کہ باقی سارے ترجمے غلط نیں ۔ حتیٰ کہ جے کر عربی لغات نوں وی اُوناں نوں غلط ثابت کرن کیتے ورتی جاوے ، تاں او ہ دعویٰ کرن گئے کہ ایں لغات اُدھورے نیں ۔ اینج دی ریاکاریاں کِسے وی مخالفت یا قرآن دی تنقید دے متعلقہ سچائی توں کنارہ کشی کرن کیتے ورتی جاندی ھے ۔ گُم نامی دے سائے وچ لُکے ہوئے مُسلماناں دا طریقہ کار ، قرآن وچ پائی جان آلی جھوٹی تعلیم اتے غلطیاں توں متعلقہ کئی تمسخرانہ دعویاں نوں سہارا دیندے نیں اتے تردید دی نیو تے حقائق توں بچدے نیں ۔  مسلمان یہودی مسیحی بائبل مقدس تے  بار بار حملے کردے نیں ۔

پر اوہ کِسے وی ثبوت دی مخالفت کردے نیں جیڈاقرآن نوں غلط ثابت کردا ھے  اُوناں لوکاں نوں قتل کرکے جیڈے اُودے اختیار اتے متن دی دُرستگی تے سوال کرن دی جرات کردے نیں ۔

محمد اک ان پڑھ شخص تسی اتے اک خاص آتما دے زیر اثر اُوس نیں زبانی طور تے اک اینج دی کتاب نکھیڑ کے پیش کیتی جیڈی کہ منطقی اتے سائنسی شواہد دے مطابق مُتضاد گالھاں رکھدی ھے ۔ محمد محض اک ان پڑھ بندہ سی نہ ہی اوہ لائق بندہ سی اتے نہ ہی اُودے اندر کوئی غیر معمولی خُوبیا سی جیڈیاں اُونوں روحانی طور تے کوئی برتری دیندی ۔

بعد وچ ، آپنی شامیتی ملاقاتوچ  اُوس نیں معجزانہ طور تے آپنی قیادت اتے کرشمےدا  مظاہرہ کیتا  ۔محمدکیڈی  خصوصیات دا  مالک سی ؟ کیڈی گالھ نیں اُونوں عام بُدو توں اک وڈے لیڈر دے طور تے بندیاں وچ بدل دیتا ۔ ایں ظاہر ہوندا ھے کہ اُودی آتما اک مددگار آتما نہیں سی جیویں کہ بائبل روح القدس دے پاروں دسدی ھے۔

محمد نیں بوہت سارے غلط بیان دیتے نیں بائبل مقدس واضح طور تے سچے اتے جُھوٹے نبی دے وچکار فرق دسدی ھے :

‘‘پر جیڈا نبی گستاخ بن کے کوئی اینج دی گالھ میرے ناں توں آکھے جیدے آکھن دا میں اُونوں حکم نہیں دیتا اتے معبوداں دے ناں توں کُجھ آکھے تاں اُوہ نبی قتل کیتا جاوے اتے جے توں آپنے دل وچ آکھے کہ جیڈی گالھ خُداوند نیں نہیں آکھی اُونوں اسی کیویں سیانیئے ؟ تاں سیان ایں ھے کہ جدوں اُوہ نبی خُداوند دے ناں توں کُجھ آکھے اتے اُودے آکھن دے مطابق کُکجھ واقع یا پورا نہ ہووے تاں اُوہ گالھ آپی گُستاخ بن کے آکھی ھے تاں اُودے توں خُوف نہ کرنا ۔’’ (استثنا ۱۸ : ۲۰۔ ۲۲)

صحیفاں دی تعلیمات دے مطابق محمد نوں اک جُھوٹا نبی ہونا چاہی دا ایں اُونے پیوتر توریت دی مخالفت کیتی اتے آپنی شادمانی عقائد نوں اُبھاریا ۔

محمد دی تعلیمات توں پہلاں ایس قِسم دی ترقی کر رھی سی ۔یونانی لوکاں نیں پہلاں ہی اُودی ناں نہاد دی تحقیق توں پہلاں ایس قسم دے کام آکھے سی ۔اُونے محض اُوناں اُلٹے سیدھے حقائق نوں نشوونما دیتی اتے اُوناں نوں قرآن وچ پا دیتا ۔محمد دی اک بال دے بارے وچ تعلیمات جیی اُودے ماں پیو دے حوالے توں ھے فرسودہ اتے غیر سائنسی مواد اتے غلط یا گمراہ کرن آلی نیں ۔

آڈڈے طراں دی بے ترتیب تاریخی اتے سائنسی سچائیاں منطقی شک توں بوہت پرے محمد دی جُھوٹی فطرت اتے اسلامی دھرم دی جھوٹی فطرت نوں پیش کردی ھے ۔ ڈاکٹر رابرٹ مورے  نیں لکِھیا اتے دعویٰ کیتا ھے کہ سائنسی اعتبار توں قرآن دا مُسترد ہونا متضاد ھے ۔ قرآن دی کوئی وی سند نوے سائنسی حقائق دے نال مُستند نہیں ھے ۔

کوئی وی بندہ محمد دی وحیاں دے بارے وچ کی آکھ سکدا ھے ۔ چن دیوتا اللہ دے ناں توں مخاطب ہوندے ہوئے ، اُونے جُھوٹ نوں بیان کیتا ھے اتے تقریباً دنیا دے پنجویں حصے دی آبادی نوں آپنی حیوانی مشقاں نال دھو کے دیتا ھے ۔ منطقی عدم موجودگی دی وجہ توں اُوس مُسلم آبادی نیں اندھے دھرم نوں جیڈا کہ شیطان اتے اُودے ڈِگے ہوئے فرشتیاں کیتے تیار کیتی گئی ھے دی پیروی کر رھے نیں۔

 

چوتھا حصہ قرآن

باب ہفتم

کی قرآن رب دا کلام ھے؟

بائبل کیتے محمددا  خیال

بھاویں محمد افسون گری توں پیسے کماندا سی فیر وی اُونے مسیحیاں دے پاروں شکایت کیتی کہ اوہ بائبل نوں ویچ کے پیسے کماندے نیں ۔اُونوں بائبل دی جلد دے پاروں خدشات سان آپنے دور وچ اُوناں مسیحیاں دے نال جیناں نوں اُوہ بائبل دے ناں نہاد تاجر کیندا سی اُودے نال اُونوں اختلاف سی ۔ محمد نیں لوکاں وچ ایس گالھ دا اعلان کیتا کہ بائبل وچ ابہام ھے۔ پوری بائبل دی نقل اُودا حدف سی اتے اُونے آپنے ویلے وچ اُودے پیراواں وچ آپنی مرضی نال تبدیلیاں کیتیاں اتے اُودے کیتے رائباں نوں مہنے بلکہ ورے توں زیادہ اک جلد لین کیتے لگ جاندا ۔ محمد دی عقیدیاں دے پاروں رائے سی کہ ایں محض روائتاں نیں اتے اُودی تھوڑی جی عزت ہونی چاہی ایں چوکھی طراں توریت دے حوالے نال یہودی طوماراں دے پاروں اُونے غلطیاں دی نشاندہی کیتی درائے مردار دے طوماراں نیں اُوناں صحیفیاں دی سچائی نوں پیش کیتا اتے بیان کیتا کہ ایناں صحیفیاں دی کینی ماضی وچ اتے ایتھوں تیکر کہ موجودہ زمانے وچ وی عزت کیتی جاندی ھے یہواہ پاک خُدا دی توریت قرآن توں ۸۰۰ ورے پہلاں یا ممکن طور تے اُودے توں وی پہلاں لکھی گئی ۔ واضح طور تےدرایئے مردار دے طومار ایس توریت دی سند نوں پیش کردے نیں اتے موسیٰ دے پیروکاراں نیں ورتیا ایس موسوی سیاق و سباق نوں بطور صوتی اثر دے اُودی نشاندہی کیتی۔

محمد نیں دعویٰ کیتا اتے پیوتر توریت دے حقیقی تدراک نوں زبانی ۔ ۔ ۔ غلط آکھ کے بھیڑا اثر چھڈیا گیا یہواہ خُدا جینے داؤد بادشاہ توں آپنی الہویت دا اعلان کروایا اک اینج دے بندے نوں نبی آکھنا جینے آپنے دور وچ صحیفیاں دی مذاحمت کیتی؟  یسوع نیں فرمایا کہ شریعت دا اک وی نُکتہ یا شوشہ نہیں بدلے گا ۔ واضح طور تے محمد نیں رب دے وعدیاں تے مشتمل کلام نوں اک نسل توں لے کے آن آلی نسلاں تیکر رد کیتا ایدے بجائے محمد نیں فیصلہ کیتا کہ اوہ خُداوند نوں جُھوٹا آکھے اتے رب دے صحیفیاں نوں بےترتیب کرکے ایں بیان محمد دی حقیقی فطرت نوں ظاہر کردی ھے اتے اُوس گالھ نوں وی کہ اوہ رب دے کلام نوں وی رب دے کلام دی بےعزتی کردا ھے ۔ انت دے طور تے ، محمد دے مطابق ، کہ کِسے وی نسل نیں پیوتر توریت یا کلام نوں محفوظ نہیں کیتا جدوں تیکر اُونوں محمد نیں قرآن وچ محفوظ نہیں کیتا۔ اُونے یہواہ پیوتر رب دی بے عزتی کیتی ھے۔ محمد نیں اک جھوٹے دین اتے اک جُھوٹی کتاب یعنی قرآن نوں تخلیق کیتا اوہ کتاب جینے صحیفیاں دے مطالے وچ مخالفت پیدا کیتی ۔ ایس گالھ نیں محمد نوں جُھوٹا نبی بنایا کیوں جے اُونے یہواہ دے مکاشفات تے حملہ کیتا۔

قرآن دی تالیف

وریاں دے وچکار اتے اکسویں صدی دی ترقی وچ ، مسلمان قرآن دی اصلیت دے بارے وچ عجیب دعویٰ کر دے نیں ۔ لِسی وی دوجی قابلِ ذکر تاریخی شہادت دے باوجود ، ایں عقائد تقریباً تیرہ سو  وریاں کیتے نامزد کر دیتے گئے ۔ جدید سیاق و سباق دے مطالعہ توں ھن ایں موجاں واپس جا چُکی نیں کہ قرآن دے آسے پاسے دے سارے عقائد جیڈے اُودی ابتداء دے بارے وچ نیں اوہ مُکا دیتے جان گئے۔

مسلماناں دا  نظریہ

اک مقبول ترین مسلمان نظریئے دے مطابق قرآن جنت وچ ‘‘ محفوظ کیتی ہوئی لوحاں ’’ توں لیا گیا ھے۔(قرآن ۸۵ : ۲۲ ) جیڈا محمد تیکر اپڑیا اتے اُوناں دے ذریعہ توں اج دے دور وچ قرآن دے ہم عصر لوکاں تیکر ۔ اسلامی قدامت پسند لوک ایں کہندے نیں کہ سبقی صورت وچ قرآن محمد دے اُتے فحیاں دی صورت وچ نازل ہویا اتے اُونے اُونوں لکھ لیا ۔ انت دے طور تے ، ورے وچ اک جبرائیل فرشتہ ورے وچ اک واری اُودی معاونت کرن کیتے ظاہر ہوندا سی کہ اُونوں مواد دے سکے۔ جے کر قرآن اُوس ویلے لکھتی صورت وچ نہیں لکھیا گیا ، اتے اُونوں محمد دی موت تیکر اینی اہمیت نہ دیتی گئی ۔ ایں بعد وچ تالیف ہویا ؛ ساریاں صورتاں اک ترتیب دے نال اکھٹی کیتی گئی۔

فیر ، پہلے خلیفہ، ابوبکر صدیق، پہلی سرکاری نظرثانی دا حکم دیتا ۔ حضرت عثمان دی  خلافت دے دور وچ ، آڈڈے قسم دے امن وچ خلل پان آلے مسائل نوں متن وچ ویکھیا گیا ۔

حضرت عثمان نیںاک  کمیٹی تشکیل دیتی ، ‘‘ فیر حفصہ توں اکجلد  عثمان نیں اُوبھارلی ، اتے اُودیاں نیویاں تے اک معیاری قانون دی کتاب اہل قریش نوں لکھی دیتی گئی ’’ ۔(۱) اُودے بعدوں ، بوہت ساریاں جلداں اسلامی بادشاہت دے اہم مراکز تے دیتی گئی ، انت دے طور تے ، قرآن دے سارے جدید نسخہ  جات عثمان دے دور وچ دوبارہ ٹھیک طور تے تیار کرکے دیتے گئے۔ بغیر کِسے نُقص  اتے اُودی اصل وچ ترمیم کیتے ہوئے جیڈی کہ ترمیم کیتے ہوئے جیڈے کہ قدیم اسلامی دھرم دے مطابق ھے ۔

مفکرین دا  خیال

مسلماناں دی ایس حالت دی نیو قرآن دے متعلق اُوناں دی آپنی خواہش دے مطابق سوچ توں ھے ۔ ایدی شہادت نہیں مِلدی کہ محمد نیں ورآن نوں کِسی خاص طریقے نال لکھیا ۔ اُودے سندیسیاں دا اعلان زبانی کلامی ہویا ۔ اُودے ہی پیروکاراں نیں زیادہ تر وحیاں نوں زبانی یاد کر لیا ۔ ایں لوک آپنے متقداں دے نال نال قاری آکھوائے۔ ( تلاوت کرن آلے بعد وچ راہنما  ۔ (۲)

زید بن تھابت توں  حدیث روایت ھے کہ اُوناں نیں حکم جاری کیتا کہ سارے قرآن نوں اک کتاب وچ اکٹھا کرو ۔ ایس کام دی وڈی وجہ ایں سی کہ بوہت سارے قاری ال یمامہ دی لڑائی وچ مارے گئے سی۔ ایس زبانی ذکراں وچ جیڈے اُوناں قاریاں نیں یاد کیتے ، ایس گالھ دی لوڑ سی کہ اُونوں کھو جان دے خطرے دے پیشِ نظر ریکارڈ وچ محفوظ کر لیا جاوے اک حدیث دسدی ھے۔

زید بن تھابت توں بیان ھے: ۔۔۔۔۔ عمر میرے کول آیا ااتے آکھیا ۔ بوہت سارے قرآن پاک دے قاری ال یمامہ دی لڑائی وچ مارے گئے نیں اتے مینوں ڈر ھے کہ اک دوجی لڑائی وچ قرآن دے اتےقاریاں دیاں ہور موتاں واقع نہ ہو جان ایدے توں قرآن دا اک وڈا حصہ گواچ جان دا ڈر ھے ۔ ایس لئی ، میں ایں کہنداہاں کہ تہاڑے ( ابوبکر ) نوں قرآن اکٹھا کر لینا چاہی دا ھے (۳)

ایس تاریخی گواہی توں ، کِسے وی بندے نوں ایں جان لین دی لوڑ ھے کہ ابتداء وچ قرآن دا کوئی وی مکمل نسخہ نہیں سی، ایتھوں تیکر کہ محمد دے آپنے دور وچ وی جے کر کوئی مکمل مواد پہلاإ موجود وی سگاتاں اُونوں اکٹھا کرن دی لوڑ محسوس نہیں کیتی گئی ۔ اتے اُونوں اک کتاب وچ اکٹھا نہیں کیتا گیا ۔ اک ہور ذکر جیڈا حدیث شریف توں مِلدا ھے :

زید بن تھابت آکھدے نیں کہ ابوبکر نیں اُونوں قرآن دے مواد نوں اکٹھا کرن کیتے تخلیق دی ذمہداری دیتی تاں جے اُونوں کتاب وچ جمع کیتا جاوے ۔ بس میں قرآن کیتے کجھور دے پتیاں ۔ چٹے پتھراں ، اتے اُوناں لوکاں توں جہناں نیں اُونوں دل وچ رکھیا سی اُوناں توں اکٹھا کرنا شروع کیتا جدوں تیکر میں اخیری ایت لھب نہ لئی ۔ فیر قرآن دا مکمل نسخہ ابوبکر دی موت تیکر اُودے کول ، فیر عمر فاروق دے کول اتے فیر عمر دی دھی حفصہ دے کول پیا رھیا۔  (۴)

ایں گالھ وی موجود ھے کہ قرآن دیاں ایتاں دے نوٹس ، پتھراں ، موڈیاں دیاں ہڈیاں ، پسلی دی ہڈیاں ، چمڑے دے ٹوٹے ، لکڑی دے تختیاں وچ ملدے نیں ۔ ایس شہادت توں ایں گالھ بوہت واضح ھے کہ محمد نیں نہ ہی قرآن نوں تالیف کیتا نہ ہی اُودے کول اُودی مکمل شکل سی (۵) جے کر محد دے کول قرآن دی پہلی مکمل شکل موجود سی تاں ایناں ساریاں حصیاں نوں لھبن دی لوڑ سی۔

دوجی قرآنی اشاعتاں

بوہت سارے مُسلمان ایں تصور کردے نیں قرآن دے ترجمے دی موجودہ شکل ٹھیک ابتدائی قرآن توں لئی گئی ھے تاں سوال اُٹھدا ھے تاں کیڈی ناں نہاد اصل یا ابتدائی شکل ہی دُرست قرآن ھے ۔

سارے عرب وچ ایدی اشاعت دی نجی اتے عوامی اشاعتاں موجود نیں  ۔

محمد دی وفات دے بعد، جیڈے دے کول مکمل قرآن سی اوہ انصاری مُسلمان  سی ۔ اُوناں وچوں اک وی قریش دے قبیلے چوں نہیں ۔ محمد نیں اعلان کیتا سی ، کہ قرآن چار لوکاں توں سیکھیا جاوے، اُوناں دے ناں عام طور تے ایں نیں :  ابن مسعود اُبے بن کعب، سلیم اتے مُعودبن جعبل’’(۶) اُوناں وچوں دو بوہت مقبول سی ایں دو ابن مسعد اتے اُبے بن کعب نیں ایں دونہویں قرآن دیاں اشاعتاں عثمان نیں وی پاس کیتیاں ۔آرتھر جیفری نیں آپنی کتاب ‘‘قرآن دی  تاریخ دے  مود ’’ وچ قرآن دے آڈڈے ہون تے بیان دیتا ھے  :

ہومز اتے دمشق دے لوک مِقداد بن ال اسود دے قرآن دی  پیروی کردے سان  ۔ کوفہ دے رہن آلے جیڈے ابن مسعود دے لوک سان ، بسران دے رہن رہنے آلے ابو موسیٰ العشری دے لوک سان ، شام دے رہن آلے اُبیعی بن کعب (ابن الظہر، کمال ۱۱۱ ، ۸۶ )دے  قرآن نوں من دے سی۔ ایتھے سانوں میٹروپولیٹنکی جلداں دا آغاز وی مِلدا ھے ، ہروڈے سنٹر وچ اُودیاں  بے شمار جلداں سان یا خورے اساں ایں آکھ سکدے ہاں کہ ایناں جلداں نوں مقامی شہرت وی حاصل سی ۔(۷)

مدینہ، مکہ، بسرا، کوفہ اتے دمشق دے اہم علاقیاں وچ بوہت اختلاف پایا جاندا سی ۔ جدوں ایں تالیف ہویا تاں زید ٹیکسٹ نوں بعد وچ لُکا دیتا گیا۔

جدوں عمر فوت ہویا، تاں ایں حفصہ نوں ذاتی حفاظت کیتے دے دیتا گیا۔

اینوں عوامی یا سرکاری اجازت کیتے نہ دیتا گیا جام القرآن وچ ، گل کِرسٹ نیں ہور زید ٹیکسٹ کیتے شک نوں ظاہر کیتا۔

ااُودی لکھت دے ویلے زید جاندا سی کہ اُودے متن نوں مکمل متصور کیتے گئے ۔ جے کر زید اتے ابوبکر ایس گالھ کیتے قائل سان کہ اُوناں دا لکھیا ہویا متن بغیر کِسے سوال دے اخیری اکھر مُستند ھے تاں اُونوں عوامی پذیرائی یقیناً دینی چاہی دی ھے۔  (۸)

عثمان دی خلافت دے دور وچ ، قرآن دی دوجیاں اشاعتاں آڈڈے علاقیاں وچ عام سان۔ زید دا تالیف کیتا ہویا ، عثمان دا نظرثانی کیتا ہویا قرآن غیر معروضیت وچ لُکا دیتا گیا جدوں کہ دوجے مسناں نوں وی مساوی سمجھیا گیا ۔ عثمان دی خلافت دے دوران ، ایناں مستناں دے وچکار تضاد اُبھریا ؛ ‘‘ مُسلمان جرنیل حُدیفہ ابن الیمن دی قیادت وچ اک وفد نیں شمالی وچ آپنی فوجاں نوں شام عراق وچوں کڈیا۔ (۹)انت دے طور تے ، مسلماناں وچ بحث ہو گئی کہ کیس قرآن نوں ورتیا جاوے گا ۔ کوفہ عراق دے مُسلماناں کیتے ابن مسعود  دا متن معیاری رھیا  ۔ حادثاتی طور تے ، حدیفہ خوف نال بوکھلا گیا اتے اُونے خلیفہ عثمان نوں اطلاع دیتی ۔(۱۰) ایس ذکر وچ اک حدیث ھے ۔

حدیفہ (عراق دے شمار دے لوکاں چوں) قرآن دیاں آڈڈیاں تلاوتاں توں گھبرا گیا ، ایس لئی اُونے عثمان نوں آکھیا اے مومناں دے سردار ! ایس قوم نوں کتاب ( قرآن ) دے اختلاف توں بچا جیویں کہ پہلاں یہودیاں اتے مسیحیاں نیں آکھیا۔ بس عثمان نیں حفصہ نوں ایں آکھدے ہوئیاں سندیسہ گھلیا ۔ سانوں قرآن دا نُسخہ گھل تاں جے قرآن دے مواد نوں مکمل جلداں جلداں چیں مکمل کراں اتے اُوس نوں تہانوں گھلاں ۔ اُوناں نیں اینج کیتا اتے جدوں اُوناں نیں بوہت ساریاں جلداں تحریر کیتیاں عثمان نیں ہر مُسلمان صُوبے نوں اک جلد گھلی جینوں اُوناں نیں نقل کیتا اتے اُوناں نیں حکم دیتا سارا دوجا قرآنی ،بھاویں ایں لکھتی شکل وچ ہی ہوئے اُودیاں ساریاں جلداں ساڈ دیتیاں ۔ (۱۱) ایس طراں عثمان نیں قرآن دیاں اوہ ساریاں جلداں جیڈیاں محمد دے لاگے آلے بیلیاں یعنی قاریاں نیں پیش کیتیاں سان ساڈ  دیتیاں گئیاں ۔ اسلامی بادشاہت کیتے اتے اُودے استحکام کیتے عثمان نیں ایں سب کرن وچ جلدی کیتی ۔ ممکن ھے کہ اُودی جلدبازی وچ حقیقی قرآن دا اک وڈا حصہ مُک گیا ہوئے سیاسی اتے جغرافیائی مقبولیت دے پیش نظر، مدینہ دے لوکاں نیں اُودی حمایت کیتی۔ جدوں کہ سچائی ایں ھے کہ کوفہ دے لوکاں نوں قرآنی مطالعہ دے مرکز دے طور تے زیادہ اہمیت حاصل ھے ۔ (۱۲)تھلے دیتی ہوئی حدیث جیدا ذکر کیتا گیا بیان کردی ھے کہ یہودی اتے مسیحی لوکاں دے وچکار وی متن وچ مسئلہ سی ۔ خورے ایں واقعہ اینا خاص نہیں ، ایس دور وچ خاص طور تے عرب وچ ایس طراں دیاں بدعتاں سان ۔

اج، اسلام  دے پیروکار مفکرین دعویٰ کردے نیں  کہ صرف قرآن دے اکھر دی ادائیگی وچ اختلاف ھے اُوس ویلے اعراب ورتے  نہیں گئے سان۔ ایں مکاری مکمل طور تے غلط ھے کیوں جے شروع دے متناں وچ اینج نہیں سی۔

ایس لئی ، لکھیا ہویاں متناں وچ ، تلاوت دے تلفظ دے اختلاف دے حوالے توں کوئی شہادت نہیں ملدی۔ اینج ہی ، ایں سوال بوہت واضع ھے، کیوں عثمان نیں ایں سارے قرآنی نسخے تباہ کروائے ؟ جواب ایں ھے کہ اُودے متناں وچ واضع اختلاف موجود سی۔ انت دے طور تے ، سارے زمانے اتے نسلاں دے وچکار قرآن وچ اختلاف اتے شک رہنا سی۔

ساری اسلامی کمیونٹی نیں انت دے طور تے عثمان کیتے ردِ عمل ظاہر کیتا۔ ‘‘ عبادیتوں نیں عثمان جیڈا کہ رب دی تلوار آکھواندا سی اُودے خلاف ردإعمل وکھایا ۔(۱۳)

گِل کرائسٹ اک مثال پیش کردا ھے :

عبداللہ ابن مسعود  نیں عثمان دے حکم دے خلاف ردِ عمل وکھایا اتے سانوں وی اطلاع دیتی گئی۔ عثمان نیں مسلماناں دے اندر آپنے غم اتے غصے نوں ویکھیا اتے اوہ اُودی مخالفت وچ ودھ رھیا سی۔ اُودیاں شکایتاں  وچوں اک شکایت ایں سی کہ اُوس نیں قرآن دے دوھے نسخیاں نوں تباہ کیتا ھے ۔ ‘‘ اللہ دی کتاب نیں نشان باقی نہ چھڈے ۔ ’’ ( ابن ابی داؤد ، کتاب المساہف صحفہ  ۳۶ ) اُوناں نیں واضح طور تے ایں نہیں آکھیا کہ ایں صحائف ( نسخے ) نیں اُوناں نیں ایس کیتے اکھر قرآنی نسخے ورتے جیڈے عثمان دی حکومت توں پہلا تالیف کیتے گئے سان ، بلکہ ایں اللہ دی کتاب یعنی کتاب اللہ ، اُوناں دا ایں زور اُوس گالھ دی نشاندہی کردا ھے کہ قرآن دے نسخے اُوناں کیتے کینی اہمیت دے حامل نیں ۔ (۱۴)

یقیناً حضرت عثمان دے فرمان دی تنقید وچ برخلاف بولن آلا ابنِ مسعود سی۔ اوہ محمد دے شروع شاگرداں وچ سی جینے براہ راست محمد توں سیکھیا اتے محمد اُوس بندے دی بطور قرآن دے اک مفکر دے عزت کردا سی۔

زید دا ذکر نہیں آیا ، پرابنِ مسعود، ‘‘ابے ابنِ کعب اتے دوجے مفکرین دی نبی نیں بوہت زیادہ تعریف کیتی۔ ابنِ مسعود نیں آپنی جلد دین توں انکار کر دیتا ، جدوں ‘‘ زید دی قرآنی جلد ’’ اعلانِ تشہبہ کیتے کوفہ وچ آئی کہ ایں اک معیاری ورآنی جلد ہوئے گی، مُسلماناں دی اک اکثریت نیں ہلی وی ابنِ مسعود دی اقرآنی جلددی پیروی کیتی’’(۱۵)ایں اک اینج دا متضاد خیال تے مبنی دعویٰ نظر آندا ھے کہ اشارۃً دخل اندازی اتے ایس جلد دے اندر چُھوت نوں لیایا ھے جیڈا ابتدائی اسلامی معاشرے دے وچکار تضاد نوں لیایا ۔

حفصہ، محمد دیاں طیویاں چوں اک سی ، اُودے کول عثمان توں پہلا دے قرآن دی اک جلد سی جیڈا مدینہ دا گورنر سی، اُونے حفصہ توں مطالبہ کیتا کہ اوہ اُوس نسخے نوں اُودے حوالے کرے ۔ جیفری نیں بیان کیتا کہ مارون نیں ایس جلد نوں تھلے دیتے بیان دے نال خارج کر دیتا:

جدوں اوہ انتقال کر گئی تاں مارون اُودے جنازے تے معاون سی اتے اُودے انت تے عبداللہ بن عمر توں جیڈا حفصہ دا بھراں سی اُودے کولوں اُوس کتاب دے مطالبے دا اصرار کیتا ۔ اتے اخیری اُونے اُوس قرآنی نسخہ نوں اُونوں دے دیتا اتے اُونے اُوس نوں خوفدے نال ضائع کر دیتا ، اُونے آکھیا ، کہ جے کر ایں باہر گیا تاں فیر آڈڈے طراں دے پڑھن جان آلے قرآن ہون گئے اتے عثمان دی خواہش تے جبراً ُونوں رد کر دیتا گیا تاں جے دوبارہ اُودا آغاز نہ ہوئے ۔ (۱۶)

فیر جیفری نیں بیان دیتا:

ایں ایس کہانی توں آڈڈی کہانی ھے جیڈی ایجاد ہوئی اتے ایں بوہت واضح ھے کہ ایس کتاب دے تعلق توں ساڑے کول عثمان توں پہلاں دے نسخے وی نیں جیڈے خورے عثمان دے قرآن توں آڈڈے نیں ۔(۱۷)

دوبارہ ایں گالھ بوہت واضح ھے کہ عثمان دا قرآن حفصہ دا قرآن نہیں سی جینوں مُسلمان دعویٰ کردے سان کہ ایں سرکاری قرآن ھے تسارے طراں دے  سیاق و سباق اختلافات بے ہودہ شہادتاں نیں  ۔ کیویں کوئی مسلمان یقین نال آکھ سکدا ھے کہ عثمان دا قرآن ہی اللہ دا نازل ہون آلا کلام ھے ؟ واضح طور تے ، ایس قرآنی نسخہ دے اندر کثرت دے نال دخل اندازی کیتی گئی ۔

ایں سارے آڈڈے طراں دے قرآنی نسخہ جات جیڈے عرب وچ سان ساڈ دیتے گئے یا لُکا دیتے گئے ۔ کُجھ اج وی باقی نیں پر اُوناں نوں اسلامی مفکرین دی بدعتاں توں ساڑ دیتے یا لُکا دیتے ۔ کُجھ اج وی باقی نیں پر اُوناں اسلامی مفکرین دیاں بدعتاں دے ناں توں جانیا جاندا ھے ۔ آرتھر جیفری بیان کردا ھے کہ اُوناں نسخہ جات نوں جبراً روک دیتا گیا ۔

اک من بھاوندی موجودہ مثال جیڈی مرحوم برجیسٹریسر نیں کایرو کدے اخیری  دورےچیں  واقع ہوئی۔ پروفیسر صاحب مِصر دی لائبریری وچ ابتدائی تاریخ اتے کتاباں دی تصویراں لین وچ دلچسپی رکھدے سان جدوں میں اظہر لائبریری وچ اُوناں دی توجہ دلائی جیڈے کہ ایس طراں دیاں شیواں نال بھری ہوئی سی تاں اُوناں نوں اُودی فوٹو لین دی اجازت نہیں ملی ، اُوناں دا انکر کر دیتا گیا ۔ اُوناں نوں آکھیا گیا کہ اوہ مغربی مفکرین نوں ایس قسم دی کتاباں نوں جانن دی اجازت نہیں دیندے ۔ (۱۸)

جبراً روک دین دے  عمل وچ  توسیع ایس رویے نوں پیش کردی ھے ہکہ قرآن دے پاروں کُجھ دسن یا تحقیق کرن وچ اوہ بے اعتقاد نیں ۔ کوئی وی مُسلمان ایں گالھ نہیں جاندا کہ اصلی قرآن وچ اصل مواد کی ھے ۔ عثمان نیں آپنے قرآن وچ وی توسیع کیتے حکم جاری کیتا اتے تاں جے اُودے قابل بھروسہ ہون وچ وی شکوک و شہبات موجود نیں ۔ اُونے اُونوں ادبی پیرائے وچ لیان آلے چار لوکاں نوں لیا کہ اوہ اُودی تجدید کرن، ترمیم کرن ، اتے قریش دی مقامی زبان دے مطابق اُونوں دوبارہ لکھن۔ اک واری فیر ایں گالھ سامنے آندی ھے کہ ایدے وچ تبدیلی دے موقعے زیادہ نیں کیوں جے ایس اصل نسخہ وچ کتے وی اعراب تے پہلاں ہی موجود نہیں نیں ۔ بارے میں کُچھ بتانے یا تحقیق کرنے میں وہ بے اعتقاد ہیں۔ کوئی بھی مسلمان یہ بات نہیں جانتا کہ اصلی قرآن میں اصل مواد کیا ہے۔ (۱۹) ایس حقیقت دے پیشِ نظر عثمان دے دناں وچ کوئی وی قرآنی نسخہ باقی نہ بچیا، ایس لئی کوئی وی مُسلامن ایں گالھ یقین نال نہیں آکھ سکدا کہ اج جیڈا قرآن موجود ھے اوہ ایس تالیف دی من وعن نقل ھے یا محض اک سادہ جئی تجدید ھے۔

بار بار مسلمان ایں گالھ آکھن گے کہ محمد نیں اک مکمل ترتیب شدہ قرآن دیتا ھے ۔ پر کوئی وی ایس شہادت وچ تضاد ویکھ سکدا ھے ۔ کہ قرآن محض اک بے ربط ٹوٹے نیں ایدی تاریخی حالت مکمل طور تے واقعات اتے شخصی کہانیاں وچ اُلجھی ہوئی ھے جیدے وچوں کُجھ بائبل وچوں وی لیا گیا ھے۔

واضح طور تے ، ایں ایس عمارت دی وی مدد کرے گا کہ سیاق و سباق دے تعلق وچ قرآن دے اندر تاریخی ترتیب توں متعلق مسائل موجود نیں جیڈے واقعات اتے کرداراں دا ذکر دریائے مردار دے طوماراں اتے صحیفیاں وچ موجود ھے۔

زید نیں قرآنی ایتاں دے ٹوٹیاں نوں اکٹھا کیتا ، بعد وچ ، عثمان دے زیر سائی ، ادبی پیرائے وچ لیان آلیاں نیں اُوناں ایتاں نوں اک تجدید قرآن دی شکل وچ بدل دیتا۔ خورے عثمان توں بعد وی ایس سیاق و سباق وچ بوہت مداخلت ہوئی ۔ بھاویں ایس گالھ نوں ثابت کرن دے کوئی ہتھ توں لکھے لکھتی ثبوت نہیں ملدے پر مُسلماناں نیں ایس مسئلے دا سامنا کیتا واضح طور تے ، محمد دیاں وحیاں غلط سان، یا اُوناں لوکاں نیں جہناں نیں اُونوں تالیف کیتا اُودے وچ وی غلطیاں سان۔

ایں سارے حقائق اشارہ کردے نیں کہ متن دے اندر مخالفت کیتی گئی ھے ۔ قرآن نوں ساڑن اتے دوجے متناں نوں زبردستی روک دین توں ایں گالھ سامنے آندی ھے ۔ ایدے متن دے مُستند وچ آسانی نال شک کیتا جاندا ھے ۔ ایتھوں تیکر کہ قرآن دے دُرست گالھ تے ایں اک انھے دھرم دا قانونی حقائق دے وچکار مقابل ھے۔

قرآن دیاں شروع توں ہتھ نالکھیا ہوئیاں  تحریراں

جے کر مسلمان مفکرین دعویٰ کرتدے نیں  کہ قرآن دیاں شروع توں ہتھ نال لکھیا ہوئیاں تحریراں نیں جیڈیاں کہ عثمان دے شروع دے سیاق و سباق توں نیں ۔ مغربی مفکرین نیں ایس مفروضے نوں چیلنج کیتا ھے ۔ ایس لکھی ہوئی تحریر دے تعلق توں اک تجزیہ ضرور کیتا جانا چاہی دا ھے ۔ اسلام دے وجود توں آن توں پہلاں صرف اک لکھت ہی سی جینوں جازم تحریر کیتا جاندا سی ۔ ایس عرصہ توں قبل قرآن دا کوئی نسخہ موجود نہیں سی۔  .

اختصار دے نال ایں کوئی وڈا حصہ یا مکمل کتاب موجود نہیں سی۔ اٹھویں صدی دے اخیر وچ ( محمد دی موت دے اک ورے بعد ) (۲۰) سب توں پہلاں تحریر کو  فی رسم الخط وچ ملدا ھے ۔ رسم الخط دا  آغاز ‘‘ عراق وچ کوفہ توں ہویا ۔ ایس تھاں ابنِ مسعود دا قرآنی نسخہ اوس ویلے مشہور ۔ جدوں عثمان نیں اُونوں تباہ کرن دا  حکم دیتا ۔’’ (۲۱)

ہور ایں کہ نوی صدی توں پہلاں ایس گالھ دا ہر کِسے نوں علم ہویا کہ کوفہ دے قرآن دا کِسی وی مکہ یا مدینہ وچ پتہ وی نہیں سی ۔

مکمل طور تے کوئی وی اُوس حصہ توں نہ آیا یتھوں تیکر کہ اُودی گواہی دا کوئی سرا موجود ھے۔

مسلسل ، مسلمان دوخاص ہتھ دی لکھیاں ہویاں تحریراں دا دعویٰ کردے ہاں جیڈے کہ عثمان دے ابتدائی قرآن توں لے گئے نیں ۔ جیویں کہ پہلاں بیان کیتا گیا ھے کہ عثمان دا متن بنیادی طور تے حفصہ دی کتاب سی ، فیر وی مارون نیں اُوس متن نوں تباہ کر دیتا تمام تاریخ تفصیلات اُوناں دے عقیدے دے انھے پن دی سچائی نوں رد کردی ھے مُسلمان ہلی وی اُوس دھرم دے نال جوڑے ہوئے نیں کہ اصلی ہتھ نال لکھیاں ہویاں تحریراں ہلی وی موجود ھے ۔

مزید ہور ، ٹام کاپی اتے سمر قند دیاں کتاباں دے بیانات وی آسے پاسے موجود ھے ۔ ماضی توں ھال تیکر ، بوہت سارے لوکاں نیں ایناں تحریراں نوں لکھیا ایں اصل وچ عثمان ہی دی لکھی ہویاں تحریراں نیں ۔ اوہ دعویٰ کردے نیں کہ اُودے قتل دے ویلے اُوہ قرآن پڑھ رھیا سی اتے اُودے اُوتے اُودا لہو لگ گیا ۔

سمرقند دیاں کتاباں محفوظ نیں ۔۔۔ ایں جنوبی روس وچ ازبکستان تاشقند دی سوویت حکومت دی لائبریری وچ نیں ۔ (۲۲) گِل کرائسٹ ایس کتاب  دے بارے بیان کردے نیں  ۔ ایں واضح طور تے کوفی رسم الخط وچ لکھی ہوئی ھے اتے جینوں اسی ویکھیا ھے ، ایں اک مغربی مفکر دے بارے گالھ کر دا ھے کہ اوہ یقین کرے کہ ایں تحریر خلیفہ عثمان دے زمانے وچ لکھی گئی ۔ مدینہ وچ لکھے جان آلے قرآن کوفی رسم الخط توں پہلاں لکھے جان آلا قرآن ھے جیڈا الھائی اتے مشق رسم الخط وچ بوہت عشرے قبل لکھا گیا اتے ایں ابتدائی مُسلمان دنیا کیتے سب توں پہلاں دے سارے متناں توں زیادہ نسب نما بن گیا اتے کِسی وی موقع تے ، کوفہ دے علاوہ باقی عراقی صوبے وچ نسلاں تیکر عثمان دی موت دے بعد ایں ہی قرآن ورتیا گیا۔ (۲۳)

اک دوجا ہتھ نال لکھیا ہویا قرآن استنبول ترکی وچ ٹاپ کاپی عجائب گھر وچ پیش کیتا گیا ۔ اینج ہی سمرقند ، ٹاپ کاپی کتاب کیتے دعیٰ کیتا گیا کہ ایں عثمان دا اصلی قرآن ھے دوبارہ رسم الخط دا مسئلہ پیدا ہایا ھے جیڈا کہ کوفی طرز وچ ھے تضاد بن گیا ۔ اشاعت وچ ، ایس کتاب وچ ‘‘ سورتاں دے وچکار آرائش کیتے وڈے تمغیاں نال مزین ھے ۔’’ جیڈا کہ اک پرانی تاریخ دے آل اشارہ کردے نیں ۔ (۲۴)

ایدے ہی مساوی ، ایں ہتھ توں لکھی ہوئی تحریراں ، یعنی سمر قند اتے ٹاپ کاپی دے اُوپر لہو دے دھبیا دا آکھیا جاندا ھے جیڈی کہ روائتی تعلیمات دی وجہ توں جیڈی اک کتاب وچ لکھی ھے بالکل یقینی گالھ ھے تاں جے زیادہ تر نمایاں مسئلہ رسم الخط دے طرزِ تحریر وچ ھے۔ عثمان دے متن وچ بعد دا  طرزِ تحریر استعمال نہیں کیتا گیا۔ اوہ غیر اخلاقی دھرم جیدا مظاہرہ کیتا گیا ھے اُوہ کینج مُسلمان معاشرے نوں ثابت کرن دین گے کہ قرآن دُرست ھے ۔ ایں جھوٹ محض لوکاں دے نال تبادلہ خیال ہوندا ھے ۔ تاریخی مفکرین دے نال نہیں ۔ ایس شہادت توں ، قرآن دی بقا دی محمد دی وفات دی تاریخ توں اک سو ورے بعد دی نیں ۔ محمد اتے پہلے قرآن دے وچکار ویلے دااک بوہت وڈا خلا نظر آندا ھے ۔ ایناں حقائق دے ظاہر ہون دے بعد وی ، مسلماناں دا ایس دعویٰ تے قائم رہنا  کہ قرآن دی کامل ترسیل ہوئی ایں اُوناں دے انھے دھرم دا معاملہ ھے اتے ایدی نیو تاریخی دستاویز تے نہیں ھے۔

تنسیخ دا  عقیدہ

محمد دا چن دیوتا ، اللہ ، مکاشفات دے منسوخ ہون دا دعویٰ کردا ھے ۔ قرآن ۲: ۱۰۶ بیان کردا ھے  ۔

ساڑی اوہ وحیاں جیڈیاں اسی منسوخ کیتیاں یا بھلا دیتیاں گئیاں اسی اُودے توں چنگےلیائے ہاں۔ تُساں جانو کہ اللہ سب کُجھ کرن دے لائق ھے ،

ایں سورت مکمل طور تے قرآن دی  ۸۵ : ۲۲ دے متضاد ھے جیڈی کہ بیان کردی ھے کہ ایں آسمان دے تختیاں تے سانبھی ھے ۔

مسلمان دھرم رکھدے نیں کہ اللہ سب کُجھ جانن آلا ھے، انسانں دے تمام تر واقعات نوں جاندا ھے ۔ تاں جے اللہ پیشن گوئی نہیں کر سکدا سی کہ قرآن دے اصلی دعویاں دا مُستقبل کی ہوئے گا ۔ کیوں سب کُجھ جانن آلے دیوتاواں نوں آپنے اصلی پیغامات وچ تبدیلی کرن دی لوڑ پیش آئی ؟ ایس لئی اللہ بائبل دے نبیاں دے اِلہ ہون کیتے ہم آہنگی نہیں رکھ سکدا ۔ یہواہ خُدا مُستقبل نوں جانن دے نال نال نبوتاں پوری کر دا ھے جدوں یہواہ انسان بن کے یسوع دی صورت وچ آیا تاں اُونے آپنے کلام دے بارے آکھیا:‘‘ ایں نہ سمجھو کہ میں توریت یا نبیاں دیاں کتاباں نوں منسوخ کرن آیا ہاں ۔ منسوخ کرن نہیں بلکہ پورا کرن آیا ہاں ۔ کیوں جے میں تہانوں سچ آکھدا ہاں کہ جدوں تیکر آسمان اتے زمین ٹل نہ جان اک نُقطہ یا اک شوشہ توریت توں ہر گز  نہ ٹلے گا جدوں تیکر سب کُجھ پارا نہ ہو جاوے ۔’’(متی ۵ : ۱۷ ۔ ۱۸ ) محمد دے معاملے وچ ایں کہ اُوہ رب دے کلام دے بالکل متضاد ھے۔

ایں گالھ بوہت واضح رھی ھے کہ محمد نیں وحیاں نوں لکھوایا ھے اللہ نیں نہیں البیت ، جیڈا اُودا قریب ترین بیلی سی اتے اوہ جیڈا اُودے رابطے وچ سی۔ اُونوں اُودے پیغامات تے شک سی ۔ قرآن وچ اوہ ایتاں سان جیڈیاں اُودے نبوت دے پیغام نوں آسودہ کردی سی ۔ قرآن بیان کردا ھے  ۔ ۲۵: ۴ ۔ اوہ جیڈے دھرم نہیں لیاندے آکھدے نیں ۔

ایں کُجھ وی نہیں ماسوائے جھوٹ دے جیڈا اُوس نیں ایییجاد کککیتا اتے اوہ آکھدے نیں پرانے بندیاں دیاں کمزوریاں نوں اُونے دن رات لکھوایا ۔

ایں پیرایہ محمد نوں آزمائش وچ پاندا ھے ۔ ایں سوال تاریخ دی سچائی وچوں ہمیش چمکدا نظر آندا ھے ۔ کی محمد اک سچا نبی سی؟ جے کر اینج ھے ، تاں کیوں مسلسل آپنے پیغامات نوں بدلدا رھیا؟ جیویں کہ چوتھے باب وچ ذکر کیتا گیا ھے ۔ محمد جیڈا مسلسل دباؤ دے تھلے سی اتے اوہ تین دیویاں دیاں پوجا کردا رھیا اوہ آپنے مکاشفاتی پیغام نوں بدل دیندا ھے ۔ ایس گالھ توں اوہ آپنی زیادہ خُداواں دی پرستش کرن دی مشق نوں غیر قانونی اتے کِسی وی جواب دہی توں بچن دا دعویٰ کردا ؟ ھن دوبارہ سوال ایں پیدا ہوندا ھے کہ اللہ کیویں اُودے ذہن نوں بدل دیندا سی۔ دوبارہ ، محمد دیاں انگلیاں دے نشانات سارے قرآن وچ گواہ نیں جدوں اسی اسلامی متناں دا غور نال مطالعہ کردے ہاں تاں بوہت ساری منسوخ کیتیاں ہوئیاں ایتاں وی سانوں ملن گئیاں رمضان دے روزے دے پاروں بیان کردے ہوئے ، محمد نیں اک ایت دا حوالہ دیندے ہوئے اُونوں منسوخ کیتا کہ رمضان دے خاص ویلے وچ عورتاں کول نہ جاؤ۔ ایں ایت محمد کیتے مسئلہ بن گئی جدوں اُودے پیروکاراں نیں اُودی نافرمانی کیتی۔ محمد اُوناں نوں سزا تے نہیں دے سکدا سی بس اُونے ایس ایت وچ ایس طراں ترمیم کرکے آکھیا ۔ اتے ایں اک نوی ایت سی۔

‘‘ ایں تہاڑے لئی شرعی ھے کہ تُساں روزے دی رات نوں آپنی طیویاں کول جاؤ ۔ ۔ اللہ جاندا ھے کہ تُساں آپنے آپ نوں دھوکہ دے رھے اوہ۔ بس اُوناں نال مباشرت کرو اتے ویکھو اللہ نیں ایں تہاڑے لئی مخصوص کیتا ھے۔(قرآن ۲ : ۱۸۷)

آسانی دے نال ، محمد آپنے خاص موقعے دیاں لوڑاں کیتے قرآن نوں بدلدا رھیا  ۔کئی واری جدوں اُونوں آپنے معاملات دے نال نپٹنا ہوندا تاں اوہ تنسیخ دے معاملے نوں ورتدا ۔ اک واری جدوں محمد دی طیوی حفصہ چلی گئی ، تاں ایں ذکر کیتا گیا کہ اوہ ماریہ نوں لیائے جیڈی کہ قطبی سی جیڈی کہ افریقہ دی قُطبی مسیحی تھاں توں سی ۔ تاں جے اُودے گھر وچ طیوی ہوئے ۔ ۔ حفصہ سڈ بھل گئی ، محمد نیں اُونوں ایں آکھ کے قائل کرن دا جتن کیتا ۔ ‘‘ میرے راز نوں لُکا لے ، میں ماریہ قُطبی نوں آپنے لئی حرام قرار دیواں گا ۔ ’’ (۲۵)

حفصہ نیں عائشہ نوں دسیا ، جیڈی کہ محمد دی بچی طیوی سی ، اُونے اینی ناراضگی وکھائی کہ محمد نیں حفصہ نوں طلاق دے دیتی ۔ بعد وچ محمد نیں آپنا ذہن بدل دیتا اتے اللہ نیں آسانی نال فرمایا۔

اے محمد ! کیوں تو ں اُوناں نوں  حرام قرار دیتا جینوں اللہ نیں تہاڑے کیتے حلال قرار دیتا ھے ۔ آپنی طیویاں نوں خُوش کر ؟ اتے اللہ معاف کرن آلا اتے رحیم ھے اتے اللہ نیں اُونوں تہاڑے لئی حلال قرار دیتا ھے اتے اللہ تیرا محافظ ھے ، اوہ جانن آلا اتے عقلمند ھے ۔(قرآن ۶۶: ۱ ۔ ۲)

جدوں محمد دا غصہ مُکیا تاں اُونے سابقہ ایتاں نوں منسوخ کیتا۔ اُوس ماریہ دے نال وی جنسی تعلقات جاری رکھے اتے ایتھوں تیکر کہ حفصہ نال وی دوبارہ ویاہ کر لیا۔(۲۶)

ایں محض چند مثال کیتے پیرائےنیں جیناں وچ ایں پیش کیتا گیا کہ کیس طراں محمد نیں تنسیخ دی مشق نوں آپنے فائدے کیتے جاری رکھیا ۔ اُودی انگلیاں دی شہادتاں سارے قرآن وچ نیں ، جیڈے اُوس دھرم کیتے نیں کہ سابقہ گالھ ہٹا کے اُودی تھاں اُودے متضاد وحی آ گئی ۔

ایس طراں دے بوہت سارے پیرائے ملن گے کہ آیا ایں وحیاں اللہ دے آلوں نیں یا محمد دے آلوں ۔ مثال دے طور تے ، کیوں اللہ نبی دے روزمرہ دے فسادی اتے فرسودہ معاملات وچ دلچسپی لیندا ھے ؟

اس طرح کے بہت سارے پیرائے ملیں گے کہ آیا یہ وحیاں اللہ کی طرف سے ہیں یا محمد کی طرف سے ۔ مثال کے طور پر ، کیوں اللہ نبی کے روزمرہ کے فسادی اور فرسودہ معاملات میں دلچسپی لیتا ہے؟ قرآن ۳۳ باب ۵۳ ایت بیان کردا ھے  ۔

نبی دے گھر وچ کھان کیتے داخل نہ ہو بلکہ خاص ویلے دا انتظار کرو ، جدوں تیکر کہ تہانوں اجازت نہ ملے ۔ پر جے کر تہانوں دعوت دیتی گئی ہوئے ، تاں گھر وچ داخل ہو جاؤ ۔ اتے جدوں تہاڑا کھانا مُک جاوے ، تاں چلے جاؤ ۔ گالھ کرن وچ طوالت نہ کرو۔

ایں نبی نوں غصہ دلان دا سبب بنے گا اتے اوہ تہانوں آکھے گا کہ جاؤ

کوئی وی بندہ شک کر سکدا ھے کہ ایں ایتاں اللہ نیں آکھیاں نیں ، ایویں لگدا ھے کہ ایں محمد نیں آپی آکھیا نیں ۔

ایناں سوالاں کیتے ہور گواہی سورہ اک وچ قرآن دے الہیمُنصف ہون کیتے ویکھدے نیں۔

اللہ دی تعریف ہو، دنیاؤں دے آقا دی ، محسن اتے رحیم دی ۔ آخرت  دے دن دے مالک دی ، صرف اُوسے دی عبادت ہو ئے ، اُونوں ہی مدد کیتے آکھو، سانوں سیدھا راہ وکھا۔ (قرآن ۱:۱ )

اک دلچسپ گالھ جیڈی عثمان دی اشاعت نوں مشکوک بناندی ھے کہ ابن مسعود نیں ایس پیرائے نوں آپنے قرآن وچ نہیں پایا۔ جے کر ایں اللہ نیں آکھیا ہوندا ، تاں کیوں ایدا اندازہ اللہ دے سامنے دُعا دا ہوندا ۔ دوبارہ (قرآن ۲۷ : ۹۱۔ ۹۲ ) اللہ ایس طراں نہیں بول سکدا سی : ‘‘ میں تینوں حکم دینا ہاں کہ اُوس زمین دے آقا دی سیوا کرو جینے اونوں پیوتر کیتا ھے اتے جیدے توں ساریاں شیواں تعلق رکھدیاں نیں اتے میں اُوناں نوں حکم دیندا ہاں جیڈا آپی نوں پیش کردے نیں۔ ’’  ۔’’

جے کر اللہ گالھ کر رھیا ھے تاں اللہ آپنی پرستش کر رھیا یا دوجے دیوتا دی پرستش کردا ہایا نظر آندا ھے ۔ اینج ہی ، ، سورۃ ۱۱۲اتے ۱۱۳ اللہ کیتے واضح دُعاواں نیں ۔

عموماً، مسلمان مترجمین نیں ‘‘آکھیا ’’ دا اکھر ایس سِرائے دے سامنے لکھ دیتاپر ایں وی اصل عربی وچ اک تنسیخ نظر آندی ھے انت دے طور تے مُسلمان آپنی مقدس کتاب وچ ترمیم کردے ہوئے نظر آندے نیں تاں جے اُودے اصلی مطلب نوں ڈھک سکیئے ۔ ایناں مثالاں دی نیو تے قرآن کدی وی اللہ دا کلام نہیں ہو سکدا ۔

اِیس جھوٹے مواد  دے کلیے وچ ایس قرآن نوں لکھیا گیا اتے اُودی بقا دے ہور سہارے کیتے محمد دے وحدانیت دے نظریے نوں اُودی شیطانی آتما دی راہنمائی وچ نال ملا دیتا گیا۔ بائبل دے اک نبی دے طور طریقیاں اتے عقیدیاں نوں بدل دیتا ۔ ابتداء وچ اوہ یہودیاں دے یوم کیپر رازے دے طریقے نوں مندا سی پر بعد چیں اُونوں بدل کے مادہ پرستاں دے طریقے نوں اُوتے تھلے کرکے رمضان دے طریقے وچ بدل دیتا اینج ہی اُونے یروشلم دے آل منہ کرکے دُعا کرن دے طریقے نوں مکہ دے آل بدل دیتا۔ بائبل دے اتے پیوتر صحفیاں دے انبیاء کدی وی دوجیاں دے مُتضاد دبان توں مغلوب نہیں ہوئے اُودے کیتے اُونوں خواہ کوئی وی قُربانی کیوں نہ دینی پئی ہوئے یا شہید اں دے طور تے اُونوں جان ہی کیوں نہ دینی پئی ہوئے ۔ جدوں کہ دوجے پاسے محمد نیں روز بروز آپنے دین نوں گھڑ لیا اتے بدلدا گیا اتے جدوں بوہت زیادہ دباؤ ہویا تاں اُونے بار بار آپنے دین یا اشاعت کیتے تنسیخ دا  اُصول قائم کیتا۔

محمددا  قرآن آپنی خاصیت دے اعتبار توں بوہت سارے دیناں دا مجموعہ ھے۔ مکہ وچ بطور اک بال دے اُونے کعبہ دے مادیت پرستی دے مذہباں نوں سکھیا جیدے وچ تقریباً ورے وچ اک دن دے لحاظ کیتے ۳۶۰ توں زیادہ  دیوتا سان جیناں دی نیو علم و نجوم دی ابتدائی گالھاں تے سی بلاشبہ سب توں وڈا دیوتا چن دیوتا سی ۔ ایناں بدعتاں دے نال نال اُودی حیاتی وچوں دوجے مذہباں دی جھلک نظر آندی ھے جدوں اوپ عرب دے آسے پاسے کارواں دے نال جاندا سی۔ (۱) عرب دے وڈے مذہباں (۲) طالمود دے یہودی عقائد (۳) مِدراش اتے ایپوکپرافیکل کام (۴) سیبرئین روایات (۵) زرتشت (۶) ہندوازم (۷) مسیحی قدیمی فرقے۔

ایناں مسیحی قدیمی فرقیاں وچوں اک  ایپو نیزم سی اتے ممکنا طوتے  محمد دی حیاتی دی روحانی ترقی وچ اُونے سب توں وڈا کردار ادا کیتا اُودی طیوی خدیجہ دا چحچا زاد بھراں جیدا ناں ورقا بن نوفل سی۔ ‘‘ جیڈا کہ مکہ دے ایبو نائٹ فرقے دا مسیحی بشپ سی ۔’’(۲۷) ایبونائٹ فرقے نیں یسوع دی الہویت دا انکار کیتا سی ۔ جیویں کہ محمد نیں بعد وچ سکھایا اک جوان مُنڈے توں محمد نیں بوہت سارے وسائل توں غلط عقدیاں دی تعلیمات سیکھی اُودے شروع دے عقیدیاں دے تجرے اُودی خاص آتما نال جڑے ہوئے نیں جیدے وچ اُونے غارِ حرا وچ جبرائیل دا بہروپ وی بھریا اتے اُوناں تاریکی دیاں قوتاں دے نال اُونے آئستہ آئستہ میل کیتا ۔ جد کہ ورقا نیں جیڈا کہ ایبو نائٹ بشپ سی اُودے جوان ذہن نوں ہور خطا کرن آلے عقیدے نال بھر دیتا ۔ حدیث ایس گالھ دی تصدیق کر دی ھے کہ ورقا صحائف کیتے بوہت زیادہ مشہور سی

ورقا بن نوفل آپنے اسلام توں پہلاں دے دور وچ مسیحی ہو گیا اتے عبرانی خطوط لکھدا سی۔ اُونے انجیل لکھی جیویں کہ اللہ اُودے توں چاھندا سی کہ اوہ لکھے ۔ (۲۸)

ورقا  نیں محمد نوں بائبل مقدس دا اک بے ترتیب مطالعہ وی کرایا جیڈا کہ ایس گالھ دی واضح شہادت ھے کہ اصل بائبل اتے تاریخی بیانات دے مقاصد وچ قرآن دے اندر کہانیاں بے جوڑ نیں اتے تاریخ دے نال بیہودگی نوں جوڑا گیا ھے بائبل دے بے شمار تجزیے توڑے مروڑے ہوئے نظر آندے نیں ۔

جے کر محمد دا قرآن حقیقی فرشتے جبرائیل نیں دیتا ہوندا تاں بائبل دیاں کہانیاں اتے کردار اُلٹے سیدھے نہ ہوندے اتے تاریخی ترتیب غلط نہ ہوندی کڑی مُڑی تنسیخ نہ ہوندی ۔

 

پنجواں حصہ

اسلام وچ مُکتی دا تصور

اٹھواں باب

قربانی دےلہو دے ذریعہ کفارہ

اسلامی علماء ‘‘لہو دے ذریعے معافی ’’نوں  مکمل طور تے رد کرتدے نیں  ۔ اسلام دی رسم دے مطابق قُربانی صرف ابراہیم ( ابراہام )دی  یادگاری وچ کیتی جاندی ھے کہ اُونے آپنی رضا نال آپنے پُتر نوں قُربانی کیتے پیش کیتا سی۔ ایں قُربانی دی یادگار ہر ورے منائی جاندی ھے۔

ایدے برعکس ایں باب واضح کردا ھے کہ بااثر لہو دی قُربانی دی اہمیت کی ھے اتے ایں کینج پاپ نوں مٹاندی ھے۔

ابتدائی قربانیاں

مسلمان ، یہودی اتے مسیحی توریت نوں الہامی صحائف مندے اتے گردانتے نیں۔ عہد عتیق دی ایں پہلی پنج کُتب مقدسہ ، قربانی اتے کفارہے تے بوہت زیادہ دھیان گیان کردی نیں۔

دنیا دے پہلے در تخلیق کردہ انسان یعنی آدم اتے حوا دے پاپ دی وجہ توں یہواہ خُدا نیں اک ڈنگر دی قُربانی کیتی تاں جے اُوناں کیتے امن دی کھال توں کرتے بنائے اتے اُوناں نوں پاوائے ۔ ( پیدائش ۳ : ۲۱ ) ۔ قائن اتے ہابل دے بارے اسی پڑھدے ہاں کہ اُوناں نیں زمین دی پیداوار دا ہدیہ جیڈا ڈنگر دی صورت وچ سی یہواہ خُدا نوں گذرانیا ۔

‘‘ ہابل وی آپنی بھیڑ بکریاں دے کُجھ پہلوٹے بالاں دا اتے کُجھ اُوناں دی چربی دا ہدیہ لیایا اتے خُداوند نیں ہابل نوں اتے اُودے ہدیے نوں منظور کیتا۔ ’’ ( پیدائش ۴ : ۴ ) ۔ تاں جے لعنتی زمین داہدیہ ، جُسے دے چنگے کام دی طراں ملعون ہی ھے  ۔ رب نیں اُونوں رد کیتا ۔

قرآن بیان کردا ھے  کہ ‘‘پر تُسی اُوناں نوں ایں سچائی دس دیوں یعنی آدم اتے اُودے دو پُتراں دی کہانی کہ کیویں اُوناں نیں قُربانی دا ہدیہ پیش کیتا اتے اُودے وچوں اک دا قبول ہویا اتے اک دا نہیں ۔’’ ( قرآن ۵ : ۲۷ )

‘‘ نوح ’’ اسلام وچ اک دوجا نبی ’’ ھے ۔ مذبحہ تے رب کیتے قُربانی ساڑدا سی ۔ ‘‘ اتے رب خُوش سی اتے اُونے نوح دی قُربانی نوں قبول کیتا۔’’

( پیدائش ۸ : ۲۰ )

ابراہام دی قربانی

تین وڈے خُدائے واحد تے دھرم رکھن آلے مذاہب ‘‘ ابراہام دی قربانی ’’ دا نمایاں کردار پیش کردے نیں  ۔ یہواہ خُدا وعدہ کردا ھے  کہ ابراہام قوموں دا پیو ہوئے گا  ۔ ( پیدائش ۱۲ : ۲ ) جیویں اج منیا وی جاندا ایں ۔ قرآن ایس حوالے دا دعویٰ وی کردا ھے۔

بوہت چیر گزر جان دے بعد وی ابراہام نیں آپنی بیوی نوں بانجھ ہی پایا ۔ سارہ دے آکھن تے اوہ اُودی لونڈی جیڈی مصری سی ہاجرہ دے کول گیا کہ بال حاصل کرے ۔ جدوں ابراہام ۸۶ ورے دا ہو گیا تاں اُودے اسمٰعیل پیدا ہویا ۔ جدوں ابراہام ۹۹  ورے دا ہویا تاں رب جُسے دی صورت وچ اُودے تے نازل ہویا ‘‘ ابراہام نیں رب نوں آکھیا کہ کاش اسمٰعیل ہی تیرے حضور جیوندا رھوے ۔’’’ ( پیدائش ۱۷ : ۱۸ ) پر یہواہ ‘‘ خُدا  نیں فرمایا کہ بے شک تیری طیوی سارہ دے تیرے پُتر ہوئے گا تو اُودا  ناْں اضحاق رکھی اتے میں اُودے چوں اتے اُودی اُولاد چوں آپنا عہد جیڈا ابدی عہد ھے بنھا گا۔ ’’ ( پیدائش ۱۷ : ۱۹ ) ‘‘پر میں آپنا عہد اضحاق نال بنھا گا جیڈا اگلے ورے ایسے ہی ویلے معین تے سارہ توں پیدا ہوئے گا۔ ’’  ( پیدائش ۱۷ : ۲۱ )

قرآن بائبل دے ایس متن دی تصدیق کردا ھے  ۔ ‘‘ اتے اسی اُونوں اضحاق دی پیدائش دی خبر دیندے ہاں جیڈا راستی دا نبی ہوئے گا۔ ’’ ( قرآن ۳۷ : ۱۱۲ ) بالکل اینج ہی ‘‘اتے اُودی طیوی ہنسی جدوں اسی اُونوں اضحاق دی پیدائش دی خبر دیتی اتے اضحاق توں یعقوب پیدا ہویا ۔ ’’  ( قرآن ۱۱ : ۷۱ ) قرآن دوبارہ تصدیق کردا ھے  کہ اضحاق ہی وعدہ دا فرزند سی ۔ نہ تے قرآن دعویٰ کردا ھے  کہ اسمعٰیل وعدہ دا فرزند ھے اتے نہ بائبل ایس گالھ دی شہادت دیندی ھے  ۔ ابراہام دا وعدہ دا باضابطہ اکلوتا فرزندہی اضحاق ہی ھے ۔

مسلمان عالم نہ قرآن دی تعلیم دی پیروی کردے نیں  نہ توریت دی تعلیمات نوں  ترجیح دیندے نیں  کہ اضحاق ہی وعدہ دا وارث اتے فرزند سی ۔

دونہواں پاسے یعنی ( اسلام اتے مسیحیت ) ایس حقیقت دی تعظیم اتے احترام کردے نیں  مگر اودے برعکس مسلمان آپنے جھوٹ نوں طول دیندے نیں  کہ اسمٰعیل ہی وعدے دا  فرزند ھے ۔ کُجھ ورے گذر جان دے بعد ابراہام فیر اضحاق دے پاروں یہواہ خُدا دی آواز سُن دا ھے ۔ قرآن اتے توریت وچ اضحاق ہی وعدے دا چُنیا ہویا فرزند ھے۔ ایس واری خُدا ابراہام تے وعدے دا اعلان کیتے ظاہر نہیں بلکہ اُودے امتحان کیتے ہم کلام ہویا ۔ اُونے آکھیا ‘‘ فیر اُونے آکھیا کہ توں آپنے پُتر اضحاق نوں جیڈا تیرا اکلوتا ھے اتے جینوں توں پیار کردا ھے نال لے کے موریاہ دے مُلک وچ جا اتے اُوتھے اُونوں پہاڑاں وچوںاک پہاڑ  جیڈا میں تینوں وکھاواں گا سوختنی قُربانی دے طور تے چڑھا۔ ’’ ( پیدائش ۲۲ : ۲ )

ابراہام نیں  خُداوند یہواہ خُدا دی فرماں برداری کیتی اتے آپنے پُتر اضحاق نوں پہاڑ تے لے گیا جیویں ہی اُونے آپنے پُتر نوں ذبح کرن کیتے چُھری چُکی تاں رب دے فرشتے نیں اُونوں پُکاریا !

‘‘فیر اُونے آکھیا توں آپنا ہتھ مُنڈے تے نہ چلا اتے نہ اُودے تے کُجھ کر کیوں جے میں ھن جان گیا کہ توں رب توں ڈر دا ھے ایس لئی کہ توں آپنے پُتر نوں وی جیڈا تیرا اکلوتا ھے میرے توں دریغ نہیں کیتا اتے ابراہام نیں نگاہ کیتی اتے آپنے پیچھے اک مینڈھا ویکھیا جیدے سینگ جھاڑی وچ اٹکے سان فیر ابراہام نیں جا کے اُود مینڈھے نوں پکڑیا اتے آپنے پُتر دے بدلے سوختنی قُربانی دے طور چڑھایا۔ ’’  ( پیدائش۲۲ : ۱۲ ۔ ۱۳ )

قرآن ایس متن دی ہاں وچ ہاں ملاندا ھے ‘‘ میرے رب راستی وچ میرا ضامن ہوندا کیوں جے اسی اُونوں اک راست پُتر دی خبر دیتی اتے جدوں اُودا پُتر اوُدے نال چلن دے قابل ہو گیا ۔ ’’ ابراہام نیں آکھیا اے میرے پیارے پُتر میں سُخنے وچ ویکھیا کہ میں تیری قُربانی کرنی ھے ۔ فیر اوہ اُوس ہولناک ظُلم کیتے اُودے نال چل پیا ۔’’ ( قرآن ۳۷: ۱۰۱۔ ۱۰۲ ، ۱۰۷ )

آربری دا ترجمہ دی  اخیری سورہ اینج بیان کردی ھے کہ ‘‘ اتے اساں اُودا فدیہ اک زبردست قُربانی دے نال دیتا۔ ’’ ( قرآن ۳۷ : ۱۰۷ ) ۔

قرآن ۳۷ : ۱۰۱ ۔ ۱۱۳ ) دا اندرونی متن بیان کردا ھے  کہ اضحاق ہی اکلوتا وعدہ دا وارث ھے اتے رب ثابت کردا ھے کہ اضحاق ہی وعدے دا فرزند ھے ۔ ایں قُربانی یسوع مسیح دی حقیقی قُربانی دی تصویر ھے ۔ جیڈا رب دا پُتر ھے ۔ جیڈا پوری دنیا کیتے دنیا دا پاپ آپنے جُسے تے لے کے آپنا ہی لہو بہائے گا ۔ ابراہام آسمانیی پیو دی تصویر ھے کہ اُونے پہلاں آپنے پُتر دا لہو بہایا اتے اضحاق یسوع مسیح دی تصویر ھے جیڈا قُربانی کیتے پیش کیتا گیا ۔ اضحاق دی معجزانہ پیدائش ، قُربانی اتے تشبیہاتی مردیاں وچوں جی اُٹھنا ، ( عبرانیوں ۱۱ : ۱۹ ) ساریاں یسوع مسیح دیاں مثالاں نیں ۔

مشہور ایت یوحنا ۳ : ۱۶ یہواہ دی محبت دی وضاحت کردی ھے  ۔ ‘‘کیوں جے رب نیں دنیا نال اینج دی محبت رکھی کہ اُونے آپنا اکلوتا پُتر بخش دیتا تاں جے جیڈا کوئی اُودے تے دھرم لیائے ہلاک نہ ہووے بلکہ ہمیش دی حیاتی پاوے۔’’

مسلمان ہر سال عیدالاضحیٰ مناندے نیں  ( قربانی دی عید ) ایس نوں ‘‘ عید الکبیر ’’ (وڈی عید ) دے ناں توں وی جانیا جاندا ھے ۔ اسلامی کیلنڈر دے مطابق ایں اسلام وچ اہم ترین عید ھے ۔ ’’ مکہ دے باسیاں کیتے ایں حتمی رسم منی جاندی ھے ۔ اضحاق یسوع مسیح دی  تصویر ھے ایس توں علاوہ ایں عید ابراہام دی یادگاری دے طور تے یعنی اضحاق دی تھاں اک ڈنگر دی قُربانی دیتی گئی ھے وی منائی جاندی ھے ۔ اک دوجی قُربانی دی عید ؛ تہوار دا ناں ‘‘ عید الفطر ’’ ھے ۔ جیدا مطلب ھے ‘‘ روزہ کھولنا  ’’ من بھاوندی گالھ دونہواں عیداں دا آپس چیں میل جول ھے اتے دونہویں نوے چن دے نال ہی منائی جاندی نیں ۔ ایں گالھ تصدیق کردی ھے کہ اللہ ( دیوتا  ) نوں ‘‘ چن دا دیوتا ’’ جیڈا کہ اک بدعت ھے ۔ نوے چناں دا تعلق چن دیوتا ( اللہ ) دے نال ھے۔

یوم کفارہ

عید الاضحیٰدا دوجا پہلو ایں وی ھے کہ ایں قُربانی یہودی تہوار یومِ کفارہ نال وی مطابقت رکھدی ھے ۔ اینوں یومِ عاشورہ یعنی یومإ کفارہ وی آکھیا جاندا ھے۔ ایس عید دے دوران نمازِ عید وچ سارے عالمِ اسلام شامل ہوندے نیں ۔ فیر امام سارے مُسلماناں کیتے اک بے داغ برہ ذبح کردا ھے اتے اک آپنے کُنبے کیتے وی کردا ھے ۔ پرانے عہدنامہ دے مطابق یومِ کفارہ یہواہ خُدا دے آلوں جاری کردہ اک حکم سی۔ جیڈا موسیٰ نوں دیتا گیا اتے اسرائیل نیں اُودی پیروی کیتی۔

یوم عاشورہ ہر ورے اک ساری قُربانی سارے لوکاں کیتے دیتی جاندی سی ۔ لوک یہواہ خُدا دے سامنے آپنے آپنے پاپاں دا اقرار کردے فیر اک قُربانی یہواہ دے سامنے گذرانی جاندی۔ ۔

بائبل مقدس ایس واقعہ نوں ایس طراں بیان کردی ھے ۔ ‘‘ اتے ہارون پیوتر مقام وچ ایس طراں آئے کہ خطا دی قُربانی کیتے اک بچھڑا اتے سُوختنی قُربانی کیتے اک مینڈھا لیائے ۔ ۔ ۔ ۔ اتے ہارون خطا دی قُربانی دے بچھڑے نوں جیڈا اُودے آل ھے گذران کے آپنے گھر کیتے کفارہ دیوے۔ ۔ ۔

اتے ہارون اُوناں دونہواں بکراں تے چٹھیاں پاوے اک چٹھھی خُداوند کیتے اتے دوجی عزازیل کیتے ہووے ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ پر جیڈے بکرے تے عزازیل دے ناں دی چٹھی نکلے اوہ خُداوند دے حضور جیوندا کھڑا کیتا جاوے تاں جے اُودے توں کفارہ دیتا جاوے اتے عزازیل کیتے بیابان وچ چھڑ دیتا جاوے ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔  فیر اوہ خطا دی قُربانی دے اُوس بکرے نوں ذبح کرے جیڈی جماعت دے آلوں اتے اُودے لہو نوں پردے دے اندر لیا کے جیڈا کُجھ اُونے بچھڑے دے لہو نال کیتا سی اوہ ہی اُودے نال وی کرے اتے اُونوں سرپوش دے اُوتے اتے اُودے سامنے چھڑکے اتے نبی اسرائیل دی ساری نجاستاں اتے پاپاں اتے خطاواں دے سبب توں پاک ترین مقام کیتے کفارہ دیوے اتے اینج ہی اوہ خیمہ اجتماع کیتے وی کرے جیڈا اُوناں دے نال اُوناں دی نجاستاں دے وچکار ھے۔ ( احبار ۱۶ : ۳ ، ۶ ، ۸ ، ۱۰ ، ۱۵ ۔۱۶ )

اگلا متن عوضی یعنی قربانی دے بکرے دا کردار دے بارے وچ بیان کردا ھے  ۔

‘‘اتے ہارون آپنے دونہویں ہتھ اُوس جیوندے بکرے دے سر تے رکھ کے اُودے اُوتے بنی اسرائیل دی ساریاں بد کاریاں اتے اُوناں دے سارے پاپ اتے خطاواں دا اقرار کرے اتے اُوناں نوں دھو کے اُونوں کِسی بندے دے ہتھ جیڈا اُوس کام کیتے تیار ہووے بیابان وچ گھل دیوے ۔ اتے اوہ بکرا اُوناں دیاں ساریاں بد کاریاں آپنے اُوتے لدے ہوئے کِسے ویرانے وچ لے جاوے گا سو اوہ اُوس بکرے نوں بیابان وچ چھڈ دیوے ۔ ( احبار ۱۶ : ۲۱ ۔ ۲۲ )ساریاں ایتاں قُربانی دے برہ اتے کفارے نال مطابقت رکھدی نیں ۔ اتے ایں قُربانی یسوع مسیح دی اک ہی واری دی قُربانی نوں وی واضح کردی ھے۔ کہ نہ صرف یہودیاں کیتے بلکہ سارے دنیا دے پاپاں دا کفارہ یسوع مسیح ہی ھے۔ جیڈا کوئی وی اُودے تے دھرم رکھے ( یوحنا ۳ : ۱۶ ) عبرانیوں دی کتاب ساریاں ایتاں قُربانی دے برہ اتے کفارے نال مطابقت رکھدی ھے۔ اتے ایں قُربانی یسوع مسیح دی اک ہی واری دی قُربانی نوں وی واضح کردی ھے ۔ کہ نہ صرف یہودیاں کیتے بلکہ ساری دنیا دے پاپاں دا کفارہ یسوع مسیح ہی ھے ۔ جیڈا کوئی وی اُودے تے دھرم رکھے  تمام آیات

( یوحنا ۳ : ۱۶ ) عبرانیوں دی  کتاب ایس سارے خزانےدا  جوہر ھے ۔ یسوع مسیح سردار کاہن اتے بے عیب برہ دونہواں دی اصل ھے ۔ اتے عید فسح دی تکمیل وی یسوع مسیح ہی ھے ۔ رب دی عدالت دے سامنے شخصی گناہواں دی  معافی اُودے توں حاصل ہوندی ھے۔ یسوع مسیح عہد عتیق دی ساریاں قُربانیاں اتے کفارے دی تکمیل ھے جتھے سارے بنی نوع انسان دے گناہواں دی مُعافی موجود ھے ۔ سانوں ایس روحانی اتے عقلی حقیقت توں آشنا ہون دی لوڑ ھے کہ ساری بنی نوع انسان اک ہی یعنی انسان آدم دی وجہ توں گناہگار ٹھہردے نیں  ۔ ‘‘بس جیس طراں اک آدمی دے سبب توں دنیا وچ آیا اتے گناہ دے سببوں موت آئی اتے اینج موت سارے آدمیاں وچ پھیل گئی ایس لئی کہ ساریاں نیں گناہ کیتا ۔ ( رومیوں ۵ : ۱۲ ) ایدے علاوہ ‘‘ ایس لئی کہ ساریاں نیں گناہ کیتا اتے رب دے جلال توں محروم نیں ۔ ’’ ( رومیوں ۳ : ۱۰ )ایں محض یسوع مسیح دے لہو دی قُربانی دی فرمانبرداری توں ھے کہ کوئی ہمیش دی حیاتی پائے جیویں کہ کلامِ مقدس وچ لکھیا ھے

غرض جیویں اک گناہ دے سبب توں اوہ فیصلہ ہویا جیدا انت سارے بندیاں دی سزا دا حکم سی اونج ہی راستبازی دے اک کام دے وسیلے نال سب بندیاں نوں اوہ نعمت ملی جیدے توں راستباز ٹھہر کے حیاتی پایئے ۔ کیوں جے جیس طراں اک ہی شخص دی نافرمانی توں بوہت سارے لوک گناہگار ٹھہرے اُونج ہی اک دی فرمانبرداری توں بوہت سارے لوک راستباز ٹھہرے (رومیوں ۵ : ۱۸ ۔ ۱۹ ) ۔۔۔۔۔۔۔تاں جے جیس طراں گناہ نیں موت دے سببوں بادشاہی کیتی اُونج ہی فضل وی ساڑے خُداوند یسوع مسیح دے وسیلے توں ہمیش دی حیاتی کیتے راستبازی دے ذریعے نال بادشاہی کرے (رومیوں ۵ : ۲۱)

محمد نیں اسرائیل یعنی یہودیاں دے بوہت سارے قوانین اتے دستور اپنائے ۔ اُونے یروشلم نوں مقدس شہر منیا کہ اُودے آل منہ کرکے نماز ادا کیتی جاوے ۔ تاں جے یہودیاں نیں اُودے مکازفات دی تردید کیتی اتے اُودے پیغامات دی نفی کیتی۔ فیر اُونے مکہ دے آل منہ کرکے نماز ادا کرن دا فتویٰ جاری کر دیتا ۔ ایں بنی سرائیل دے قدیم رسم و رواج وچوں اک ھے ۔ مثال دے طور تے اُونے یہودی تہوار ‘‘ یومِ کفارہ ’’ نوں نقل کیتا اتے بالکل اوہ ہی عبرانی یعنی یومِ عاشورہ رکھ دیتا ۔ جیڈا کہ یہودیاں وچ بوہت چنگے طریقے نال جانیا جاندا سی ۔ ۔

محمد نیں  بڑے احترام نال آپنے آپ نوں  موسیٰ دے نال سجوڑ لیا۔ قرآن ایدے بارےوچ  بیان کردا ھے  یہودیاں دے نال   میل کرکے اُونے عاشورہ نوں تہوار دے طور تے منانا شروع کر دیتا۔

حدیث ایدے بارے وچ بیان کردی ھے  ۔ کہ نبی اکرم محمد مدینہ آئے اتے ویکھیا کہ یہودی یومإ عاشورہ نوں روزہ رکھدے نیں ۔ اُونے پوچھیا ایں کیہ ھے ؟ اُوناں نیں اُونوں دسیا ایں بوہت چنگا دن ھے اُوس اللہ نیں بنی اسرائیل نوں اُوناں دے ویریاں توں بچایا سی۔ اتے موسیٰ نیں وی روزہ رکھیا سی۔ نبی اکرم نیں آکھیا اساں موسیٰ نوں تیرے تے ترجیح دیندے ہاں اتے نبی نیں اُوس دن روزہ رکھیا اتے مُسلماناں نوں حکم جاری کیتا اُوس دن روزہ رکھیا جاوے۔ (۱)

اک دوجی حدیث بیان کردی ھے ‘‘ یومِ عاشورہ ( کفارہ ) یہودیاں وچ عید دا دن تصور کیتا جانا ھے ۔ نبی کریم نیں حکم دیتا کہ مُسلمانو! اُوس دن روزہ رکھو۔ ’’ میں عید کا دن تصور کیا جانا ہے ۔ نبی کریم نے حکم دیا کہ مسلمانو ! اس دن روزہ رکھو۔ ’’ (۲)تاں جے ایں روزہ با مقصد ہوئے یا بے مقصد ۔ محمد نیں ایس تہوار نوں منان اتے اُودی تعظیم نوں لازم قرار دیتا۔ ۔ (۳)

محمد نیں لہو دی قُربانی دی رسم نوں تے جاری رکھیا مدینہ چیں گواواں دی موجودگی وچ اُوناں دے نال شامل رھیا۔ جدوں تیکر یہودیاں نیں محمد سی ایس سیوا نوں رد نہیں کیتا۔ فیر اُونے یومِ عاشورہ نوں غیر اقوام دی رسومات ( رمضان ) دے ناں توں اُوس نوں رائج کر دیتا۔ حدیث ایس واقعہ دی تصدیق کردی ھے  ۔ قریش ِ مکہ یومِ عاشورہ نوں وروزہ رکھدے سان  ۔ رائج اسلام توں پہلاں وی ایں رویت قائم سی فیر اللہ دے رُسول نیں مُسلماناں نوں حکم صادر کیتا کہ ایس توں پہلاں کہ تُساں یومں عاشورہ تے روزہ رکھو سارے ماہ رمضان وچ روزے رکھو۔ ۔ اُودے بعد آپ نیں آکھیا کہ یومِ عاشورہ نوں تہاڑے وچوں جیڈا چاہیے روزے رکھے جیڈا نہ چاہیے اوہ نہ رکھے ۔ (۴) رسماں ، تہوار بدلن توں بعد محمد یہودیاں دے نال تلوار دی زبان بولن لگا ۔ اُونے بڑی خُون ریزی کیتی ۔ اُوناں تے بھاری تاوان تے مقرر کیتا اینج دے طرز حیاتی توں ظاہر ہو گیا کہ اُودے دل وچ کِسی قسم دا رحم یا ترس نہیں ھے۔

جیڈا کوئی محمد دی الہی گالھاں دی تردید کردا اُودے بدلے چیں اُونوں ظلم و ستم اتے موت دی صورت وچ بھاری قیمت چُکانی پیندی سی ۔
موسیٰ اتے گائے دی قُربانی :۔ گائے دی قُربانی اسلام وچ اک اتے لہو دی قُربانی دی رسم یومِ تہوار ھے۔ قرآن ایس اہم قُربانی نوں بیان کردا ھے۔ ‘‘ اتے جدوں موسیٰ نیں آپنے لوکاں نوں آکھیا ویکھو اللہ نیں حکم دیتا ھے کہ گائے دی قُربانی کرو اُوناں نیں آکھیا تُساں ساڑے نال کی کرنا چاھندے اوہ اُونے جواب دیتا کہ اللہ منع کردا ھے کہ میں اُوناں بے وقوف لوکاں وچ کیوں ۔ اُوناں نیں آکھیا کہ تُسی آپنے رب توں دُعا کرو کہ اوہ ساڑی عقل نوں روشن کرے اتے سانوں سمجھ آئے کہ کیڈی یا کینج دی گائے ہووے۔ موسیٰ نیں جواب دیتا اوہ فرماندا ھے کہ حقیقت وچ ایں گائے پیلے رنگ دی بغیر جتی ( جینوں کِدی جو کے وچ نہ جوتیا گیا ہووے) نہ اُوس نوں ہل وچ جوتیا گیا نہ اُودی تون تے جوا رکھیا ہویا اتے اُودے اُوتے کِسی قسم دا کوئی داغ یا عیب نہیں ہونا چاہی دا تُساں اینج دی گائے دی قُربانی کرنا پر زیادہ تر اُوناں نین اینج نہیں کیتا ( قرآن ۲ : ۶۷ ۔ ۷۱ )

ایں پیراگراف بیان کردا ھے  کہ ۔۔ ااک  بچھیا بالکل اینج کدی ہل چیں جوتی نہ گئی ہو ئے  اک کِدی ہل نہ چلائے گئے کھیت وچ لے جا کے مقتول دے قتل توں بری ہون کیتے اُودی تون توڑی جاوے ۔۔۔۔۔ ( استثنا ۲۱ : ۱ ۔ ۹ )

مسلمان بار بار ترتیب نال لہو دی قُربانی کردے نیں جے کر لہو یا قُربانی گناہ نوں مُکا ندی نہیں تاإ کیوں کڈی مُڈی ہر ورے اوہ ایس نوں دہراندے یا کردے نیں۔ قرآن بھریا پیا ھے لہو دی قُربانی دا متعد واری ذکر ھے اتے ایں ساریاں رسماں یہودی شریعت توں نقل کیتی گئی نیں۔ شروع دی مُسلامن قُربانیاں دے ذریعے مُعافی تے دھرم رکھدے سان۔ ۔ خاص طور یومِ عاشورہ تے ۔ حدیث ثابت کردی ھے  ‘‘ عید تے مسلماناں نوں اُمید کرنی چاہی دی ایں کہ اللہ آپنی برکات نازل کردا اتے اُوناں نوں گناہواں توں پاک کرن دا عمل ھے۔’’ (۵)دوجیاں حدیثاں توں وی واضح ھے کہہ ‘‘ مُسلمان قُربانیاں کرن توں پہلاں دُعا کرن ورنہ صرف گوشت کھا لینا ہی عید نہیں ہوندی ۔ (۶) ‘‘کئی واری قُربانی قسماں نوں توڑن دے عوض وی دیتی جاندی سی۔’’ ( قرآن ۲ : ۱۹۶ ااتے  ۵: ۸۹ ) (۶) ایدے علاوہ بوہت ساری حدیثاں توں ظاہر ھے کہ قُربانی بھیڑ ہی دیتی جاندی سی۔ بالکل اینج جیوں یہواہ خُدا نیں یہودیاں نوں فرمایا سی ۔ (۷) قرآن ثابت کردا ھے  کہ گناہ کفارہ دین یعنی لہو بہاو نیں اتے دبا دیتا جاندا ھے ۔ بوہت سارے مُسلمان عالم قرآن  دی ایس سورہ دے مادہ نوں نہیں ورتدے بلکہ لوکاں نوں ھینرے وچ رکھدے نیں ۔

‘‘ اُوناں دا گوشت اتے لہو اللہ تیکر رسائی نہیں کردا بلکہ تہاڑی وفاداری رب تیکر اپڑی ھے ۔’’( قرآن ۲۲ : ۳۷ )پر مُسلمان لہو دے ذریعہ کفارہ اتے معافی نوں سمجھن توں قاصر نیں۔ ایں متن واضح کردا ھے خاص طور یہواہ خُدا ( اسرائیل دا غیور رب ) اتے چن دیوتا ( اللہ ) وچ ورق بیان کردا ھے ۔ پیوتر توریت اتے صحائف بیان کردے نیں کہ بچھڑیاں اتے بکریاں دی قُربانی دے علاوہ آپنے دلاں دا ختنہ کرو ۔ تاں جے شریعت منسوخ نہیں ہوئی۔ جیڈی قُربانیاں دی توقع کر دی سی۔ یہواہ خُدا چاھندا سی کہ اسرائیل اُودی تاعبداری کرن پر آپنے دلاں دا ختنہ کرکے روحانی حیاتی گزارن۔ اتے رب دی آتما توں اک نوے مخلوق دی طراں حیاتی گزارن۔ ایدا ایں مطلب ہر گز نہیں کہ رب دا قانون بدل گیا ھے جیویں لکھیا ھے۔ ‘‘  کیوں جے جُسے دی جان لہو وچ ھے اتے میں مذبح تے تہاڑی جاناں دے کفارے کیتے اُونوں تُساں نوں دیتا ھے کہ اُودے توں تہاڑیاں جاناں کیتے کفارہ ہوئے کیوں جے جان رکھن ہی دے سبب توں لہو کفارہ دیندا ھے۔ ’’ ( احبار ۱۷ : ۱۱  )

ایں رب دے آل دیتا گیا ابدی عہد ھے جیڈا سارے زمانیاں کیتے ھے یہواہ خُدا نیں اسرائیل نوں تنبیہ کیتی کہ توریت اُودے وچوں کوئی گھل نہ گھٹائے اتے نہ ہی ودھائے۔

اُودا ہر اک قانون اتے حکم ساری راستبازی دی تکمیل ھے ۔ پر اج تیکر آدم دی پیدائش توں لے کے کوئی شخص وی شریعت نوں پورا نہیں کر سکیا ۔ اک ہی ھے جینے شریعت نوں کامل کیتا اوہ خُداوند یسوع مسیح ھے ۔ پر محمد نیں خُداوند یہواہ خُدا دی شریعت دی نافرمانی کیتی بلکہ اُودی تھاں آپنی روائتاں نوں رائج کیتا ۔ آپنی روحانیت اتے مکاشفیاں نوں رب دے الہام تے زیادہ ترجیح دیتی اتے آپنی ہی راستبازی قائم کر لی ۔محمد نیں بالکل وی پرواہ نہیں کیتی پاپ فضل توں ہٹ سکدا ھے بلکہ اُونے روائتاں نوں رائج کیتا عبرانی ترجمیاں اتے متن وچ اینج دی گھل دا کوئی واضح ثبوت نہیں مِلدا۔

محمد نیں دعویٰ کیتا کہ یہودیاں نیں اصل توریت نوں بدل دیتا ھے اتے اُودی کوئی اصل باقی نہ رھی اتے اں جیڈی بدلی توریت ھن موجود ھے اُودی اصل کیتے وی موجود نہیں ۔ مگر کِسی فقہیی نیں ( احبار ۱۷ : ۱۱ ) دے حوالہ نوں نہیں بدلیا ۔ ایدے بارے کوئی حقیقت موجود نہیں ھے کہ توریت وچ

کِسی قسم دی وی تبدیلی ھے بلکہ ثبوتاں توں واضح ہوندا ھے کہ محمد جھوٹ بولدا سی اتے موذی شیطان دے قبضہ وچ سی۔ ایس لئی خُداوند یہواہ دے الہام دا مقابلہ کردا سی۔

یہودیاں وچ کُجھ فرقے اینج دے نیں جیڈے قُربانیاں دیاں لوڑاں تے سوال چُکدے سان۔ ایں موسیٰ دے دور توں ہی سی۔ اتے اُوناں نوں بدعتاں منیا اتے گردانا جانیا سی ۔ اوہ آپس وچ اینج دے بحث و مناحثہ وچ مبتلا سی پر اوہ ہمیشہ یہودی پیوتر جماعت توں کڈے اتے رد کیتے جاندے سان۔ ایدے باوجود وی یہواہ خُدا آپنے زندہ کلام وچ فرماندے نیں کہ دل دے ختنے دے بغیر قُربانیاں صرف روحانی اتے راستی دا غرور پیدا کردی نیں۔

یہواہ خُدا شمالی اسرائیل اتے جنوبی یہوادی  سلطنت نوں قُربانیا ں دِل توں گزارنے دی تنبیہ کردا ھے۔

بائبل دی ایں ساریاں قُربانیاں اک ہی مسیح دی تصویر نیں کہ کینج مسیح دے فضل دے تھلے اسی آپنے دلاں نوں راستبازی کیتے تیار پانے ہاں ۔ ابراہام پہلاں بندہ سی جیدا دھرم اُودے حق وچ راستبازی گِینا گیا ۔ فرق ایں سی کہ اُونے آپنے جُسے دے ختنے توں پہلاں آپنے دل دا ختنہ کیتا سی ۔ اتے ایں ہی اُودا عہد اُودے رب دے نال سی۔ ایں عہد اُودے کیتے نشان وی ٹھہریا گیا۔ ( پیدایش  ۷ : ۹ ۔ ۱۴ )

یہودیاں دے اینج دے فرقے  ( احبار ۱۷ : ۱۱ ) دے نال تاں کِسی قسم دی دخل اندازی نہیں کردے سان

عبرانی نسخہ جات وچ لہو دی قُربانی ‘‘ کفارہ ’’ دی عظیم روایت وچ مرکزی حثییت دی حامل ھے ۔ جیڈی مسیح دی مصیبت اتے دکھاں نوں واضح بیان کردا ھےیسعیاہ ۵۳ واں باب اِیس گھل دا وڈا اتے واضح ثبوت ھے ۔ توریت ایں وی وضح کردی ھے  کہ خُداوند یہواہ کفارے کیتے لہو منگدا ھے اتے ایدے توں وی مسیح دی موت اتے دکھاں دا واضح ثبوت مِلدا ھے۔ جیدے انت چیں لہو بہا کیتے جانے اتے مذبح تے پیش کیتے جانے دے وسیلہے توں پاپاں توں رہائی پاکے مُکتی یافتہ اتے رب دی نظر وچ راستباز ٹھہردا ھے ۔ یہواہ خُدا نیں ابراہام نوں آکھیا کہ اوہ ہی اُونوں قُربانی کیتے برہ مہیا کرے گا۔ اتے جھاڑی وچ پھنسیا ہویا مینڈھا ایس گھل دا دیدنی ثبوت سی کہ ایں ہی اضحاق دا عوضی ھے۔ پر تصویر نوں اصل وچ بے نقاب کیتا جاوے تاں واضح ہوندا ھے کہ خُداوند نیں آپنے ہی پُتر یسوع مسیح ( ابنِ خُدا اتے ابنِ آدم ) نوں اک انسان دے جُسے وچ یا انسان مینڈھے دے طور تے مجسم کیتا۔

جینے شریعت نوں کامل کرکے ساری رستبازی نوں پورا وی کیتا ۔ اوہ تمام بنی نوع انسان کیتے عوض بن گیا تاں جے ہر انسان رب دی نظر وچ دھرم دار یا راستباز ٹھہر سکے اوہ جیڈا کوئی وی بڈھا، بال ، جوان ، مرد یا عورت صرف اُودے تے دھرم لیا کے آپنے پاپاں توں رہائی پا  سکدا ھے ۔ ھن انسان دے چنگے اعمال اُونوں نہیں بچا سکدے صرف یسوع مسیح ہی پاپاں توں مُعافی دا واحد وسیلہ ھے ۔ کیوں جے اُونے آپنا کام بڑی دلیری نال پُورا کرے مُردیاں وچوں جی اُٹھیا جتھے ہر انسان کیتے اُمید ھے ہر کوئی جیڈا اُودے راستباز ہون دا اقرار کردا ھے اتے اُونوں شخصی مُکتی داتا منے ۔ شریعت مُکتی نہیں دے سکدی ۔ پر ایں گناہ چیں قصوروار ٹھہرانے وچ اُستاد بنی ۔ پاپ دی سیان وچ مددگار ضرور ھے ۔ عبرانی یہودی نسخہ جات ایس گھل نوں  واضح بکردے نیں ۔ تاں جے پیوتر توریت ماضی توں حال دا احاطہ کردی ھے ۔ پر محمد نیں رب نوں جُھوٹا قرار دیتا آکھیا کہ توریت بدل چُکی ھے ۔ محمد اوہ جُھوٹا نبی سی جیڈا لکھاں آتماواں نوں ابدی ہلاکت تیکر اپڑن وچ مددگار ہویا اوہ بوہت وڈا بدعتی نبی سی۔ بائبل مقدس دے مطابق کوئی وی دوزخ توں بچ نہیں سکدا۔ اصل وچ ایں ( جہنم ) تے ابلیس اتے اُودے نال سُٹے گئے فرشتیاں کیتے بنائی گئی سی پر بنی نوع انسان وی آپنی نافرمانیاں اتے پاپ دی وجہ توں رب دے عدل دے سامنے اُودے ہی حق ٹھہرے ۔ عدالت دے دن یسوع مسیح غیر دھرم داراں نوں وکھ کرے گا اتے فرمائے گا کہ ‘‘ فیر اوہ سجے پاسے آلیاں نوں آکھے گا کہ اے ملعونوں ! میرے سامنے توں اُوس ہمیش دے آگ وچ چلے جاؤ جیڈی ابلیس اتے اُودے فرشتیاں کیتے تیار کیتی گئی ھے اتے ایں ہمیش دی سزا پان گئے اتے پر راستباز ہمیش دی حیاتی۔ ( متی ۲۵ : ۴۱ ۔ ۴۶ ) جیڈا یسوع مسیح نوں مُکتی داتا تسلیم نہیں کرے گا ۔ گمراہ اتے گناہ گار ہمیش دی آگ وچ پائے جاندے نیں ۔جتھے کیڑا وی نہیں مردا اُوتھے رونا اتے داند پیسنا ہووے گا ۔ اُوتھے کدی کوئی نہ مرے گا گویا ایں زندہ موت ہوو ئے گی اُوتھے ہمیشہ ظلم اتے تشدد تے تکلیف ہووے گی ۔ کوئی بندہ جے کر شریعت دیاں گھلاں کُجھ ودھائے گا اتے شفاعت کیتے دعویٰ کرے گا رب اُودی نہ سُنے گا اتے اُودا ہر اکھر جُھوٹ تسلیم کیتا جاوے گا ۔ ساریاں جُھوٹیاں دا حصہ آگ دی سڈدی ہوئی جھیل وچ پایا جاوے گا ۔ اُوہ آگ دی جھیل جہنم ھے ۔ محمد نیں اُودھم مچائی کہ اسرائیل دا رب جُھوٹا ھے ۔اُونے  عبرانی نسخہ جات اتے توریت دی سچائی دی بجائے آپنی بدعتی تعلیمات نوں  فروغ دیتا ۔

اللہ ، بعل اتے یہواہ

اللہ اتے یہواہ وچ کی فرق ترتیب نال جاننا، اتے لہو دی قُربانی دی بابت ہور وضاحت دی لوڑ ہووے گی ۔ توریت دا زورآور رب اک ویلے وچ آڈڈے علاقیاں اتے رقبیاں تے اک نال موجود ہوندا ھے ۔ اُودی لامحدود آتما فرشتیاں دی تخلیق توں پہلاں موجود ھے اتے انسان محدود ھے۔ اُودی آتما دا نہ کوئی شروع ھے نہ اخیر ۔ یہواہ خُدا لا محدود، لامتناہی ھے رب اوہ ہستی ھے جیدے شروع دی گھل سوچنا ناممکن گھل ھے۔

اُودے علاوہ کِسی وی ویلے کُجھ وی آپنے ادراک نال کر سکدا ھے ۔ اُودے کول قُدرت ھے کہ اوہ آپنی ہی بنائی ہوئی مخلوق دا حصہ وی بن سکدا ھے ۔ بلکہ اوہ تے قُربانیاں تے ساڑے گئے ۔بخور نوں وی سونگھنے دی قابلیت رکھدا ھے اتے اوہ وی مجازی معنیاں وچ نہیں بلکہ حقیقی معنیاں وچ سونگھدا ھے ۔ ایدے برعکس اللہ دے کول کوئی قوت نہیں ، اُودی کوئی مرضی نہیں کہ اوہ آپنا کوئی اثر مخلوق تے رکھے ایس طراں تے اللہ اک دیوتا ( بُت ) نال مماثلت رکھدا ھے جیویں عبرانی نبی ایلیاہ نیں بعل دے ساڑھے چار سو نبیاں نوں ملامت کیتا کہ اُوناں دے دیوتا زندہ نیں نہیں ۔ بعل نیں آپنے نبیاں نوں کوئی جواب نہیں دیتا ۔ کوئی اک اُونگھ وی سُنائی نہ دیتی پر ایلیاہ دے رب نیں زبردست آگ برسائی ۔ اسلام دے مطابق اللہ تعالیٰ دی جسامت کامیاب انسان صرف اُودے فرشتیاں توں ہی لگا سکدا ھے۔

مسلمان عالم کآکھدے نیں کہ اللہ کُجھ نہیں جاندا بالکل اک پتھر دی طراں جیدی کوئی حِس نہیں ھے اتے اوہ شخصی طور تے انسان تے ظاہر نہیں ہو سکدا اتے نہ کِسی ہور مخلوق تے اوہ ظاہر ہو سکدا ھے ۔ اتے نہ ہی اوہ بغل گیر ہو سکدا ھے کیوں جے اوہ اک ژخص نہیں ھے ۔ جے کر ایں سچ ھے اتے اللہ صرف اک طاقت ہی ھے فیر کیوں  مُسلمان عالم آکھدے نیں کہ اللہ صفات رکھدا ھے اتے آپنے بارے وچ جانکاری رکھدا ھے جے کر اوہ ژخص نہیں ھے تاں ؟ صفات اتے آپنی ذات دے پبارے وچ اتے جانکاری رکھنا تاں ژخصیت دا خاصہ ھے ۔ اک حدیث دے مطابق اللہ جہنم دے علاوہ آپنے آپ نوں کیتے وی ظاہر نہیں کر سکدا ۔ جیویں کہ ‘‘ کالا پتھر ’’ یا حجرہ  اسود ’’’پتھربھیڑیاں آتماواں دی آبادکاری وی ہو سکدے نیں ۔ اُوہ بھیڑی آتماواں دی نمائندگی وی ہو سکدی ھے۔ محمد نیں آپنا مکاشفہ بنی نوع انسان نوں ایں دسیا کہ اللہ صرف دوزخ وچ ظاہر ہوئے گا کِنا عجیب لگدا ھے کہ اُوہ آپنے آپ نوں ظاہر کرن دی تھاں دا انتخاب کیویں کردا ھے۔ اسلامی عقیدہ دے مطابق ابلیس وی بالکل آگ دے رنگ دے نال ظاہر ہووے گا جیڈا عام طور تے لال یا نارنجی ہوندا ھے ۔ محمد دا پسندیدہ رنگ لال سی اتے اوہ عام طور تے لال لیڑے پاندا سی اتے آپنی داڑھی نوں سُرخی مائل اتے نارنجی بناندا سی مشرقِ وسطیٰ وچ ادھیڑ عمر دے لوک زیادہ تر آپنی داڑھیاں نوں نارنجی بنانا قابلِ فخر سمجھدے نیں کہ ایں سُنت ھے۔

سوال پیدا ہوندا ھے کہ لال رنگ ہی کیوں پسند کردا سی ۔ کی ایتھے محمد وچ اتے شیطان دے لال رنگ وچ کوئی متوازیت ھے ۔ اینج لگدا ھے جیویں اسلامی شیطان اتے محمد دی آپس وچ کوئی شراکت ھے۔ اللہ دے برعکس یہواہ توریت وچ آپی توں موجود اتے ہمیش توں انسان تے ظاہر کردا آیا ھے ۔ اتے اُونے ہمیش آپنی تخلیق دے ماضی تے نظر کیتی ھے۔ یہواہ خُدا نیں آپنے آپ نوں نہ صرف بنی نوع آدم تے ظاہر کیتا بلکہ فرشتیاں تے وی آپنی قُدرت اتے سلطنت دے نال رکھدا ھے۔ ‘‘ میں ہوں ’’ ‘‘ میں ہوں ’’ (زبور ۶۸ : ۴ ) ایتھے خُدا اعلیٰ و برتر آپنے آپ نوں وکھا رھیا ھے جیویں کہ اوہ ھے ۔ عبرانی متن واضح طور تے بیان کردا ھے کہ کِس طراں یہواہ خُدا ابراہام تے ظاہر ہویا ۔ ( پیدائش ) ابراہم نیں تین بندیاں وچوں اک نوں خُوراک پیش کیتی اوہ رب سی جینے ابراہام نوں جواب دیتا اتے خُوراک لئی اتے کھائی ۔ توریت دی تعلیم دے مطابق ، سمسون دے پیو دے بارے بیان ھے کہ خُداوند دے فرشتے نیں خُوراک پیش کیتی ۔ اوہ فرشتہ یہواہ دا ظہور سی۔ ( قضاۃ ۱۳ : ۲ ۔ ۲۳ )

ایس طراں توریت وچ درج ھے ‘‘ یا ’’ ابراہام تے اُوناں تین وچوں اک دی صورت وچ ظاہر ہویا ۔ عبرانی دے مطابق ایں رب سی جیڈا ظاہری طور تے ابراہام تے ظاہر ہویا خُداوند دے فرشتے دی صورت وچ اُونے کھانا لیا اتے آپنے دوجے دو بیلیاں سنگتیاں دے نال کھایا اتے ایس واری ابراہام دا ناں تبدیل کیتا گیا اتے اضحاق دی پیدائش دا وعدہ وی کیتا گیا۔ تاں جے اللہ کِدی زمین تے ظاہر نہیں ہویا اتے نہ ہی اوہ ‘‘ یاہ ’’ بنن دے قابل ھے۔ اسلام دی روایت دے مطابق جے کر اللہ زمین تے ظاہر ہو جاووے تاں پہاڑ ٹوٹ جکے وکھ وکھ اتے پگھل جاوے گا ایس گالھ دا تعلق ابراہام تے یہواہ خُدا دا ظاہر ہون دی گالھ توں دُور دُور تیکر نہیں ھے ۔ بائبل مقدس وچ کئی ہور مقامات تے خُدائے قادر یہواہ خُدا ظاہر ہویا ۔ اتے اُونے آپنے آپ نوں انسان تے ظاہر کرنا جاری رکھیا اتے جینے ہر شے نوں خلق کیتا ۔ اتے ‘‘ میں کیوں ’’ سو ‘‘ میں ہوں  ’’ یونانی وچ  ( یوحنا ۸ : ۵۸ ) ‘‘ میں کیوں ’’ رب دا ذاتی ناں ‘‘ یاہ ’’ ورتیا ہویا ھے جیڈا موسیٰ تے وی ظاہر کیتا گیا سی جیڈی سڈدی ہوئی جھاڑی وچ کھڑا سی۔ خُداوند دا فرشتہ حقیقی طور تے موسیٰ تے ظاہر ہویا اتے آکھیا ‘‘ ایں پیغام رساں ’’ ‘‘ میں کیوں  ’’ سی جیڈا سرائیل دا رب ھے۔ اتے مزے دی گالھ ایں ھے کہ یعقوب جیڈا بعد وچ سرائیل آکھوایا نوں وی یہواہ خُدا دا آمنا سامنا ہویا ۔ اُودے تے وی یہواہ خُدا دے ناں تے خُداوند دا فرشتہ ظاہر ہویا سی ۔ یعقوب نوں اسرائیل ناں ہی ایس لئی دیتا گیا کہ ‘‘ رب دے نال کُشتی کرن آلا ’’ قادرِ مطلق خُدا بوہت بزرگ و برتر ‘‘ ایل ’’ دے ناں توں وی جانیا گیا۔ ہور تحقیق کرو تاں ‘‘ یہواہ  ’’ یسوع وچ ظاہر ہویا ۔ ‘‘ ایدے توں پہلاں کہ ابراہام پیدا ہویا ‘‘ میں کیوں ’’۔ یہودی دینی لیڈراں دے مطابق اُودا ‘‘ میں کیوں ’’ دا دعویٰ کردا گویا آپنے آپ نوں یہواہ آکھن دا دعویٰ کر رھیا ھے ۔ اُوہ ایینوں بلکہ کُفر آکھ رھیا سی۔ حالانکہ یسوع نیں آپی دعویٰ کیتا کہ میں تیجے دن مردیاں وچوں جی اُٹھا گا ۔ جیدا صاف صاف مطلب ظاہر ہوندا ھے کہ اوہ یہواہ خُدا ہی ھے جیڈا مردیاں وچوں جی اُٹھن تے قادر ھے ۔ تاریخی ایتاں دی ٹحریراں تصدیق کردیاں نیں کہ یسوع مسیح نوں ‘‘ یہواہ خُدا ’’ ہون دے دعوےٰ دے عوض ہی سُولی دیتا گیا سی۔

لہو بہا کے معافی یا لہو دی قربانی دے عوض کفارہ ، بائبل دا عقیدہ بوہت صاف صاف ھے ۔

‘‘  کیوں جے جُسے دی جان لہو وچ ھے اتے میں مذبح تے تہاڑی جاناں دے کفارے کیتے اُونوں تُساں نوں دیتا ھے کہ اُودے توں تہاڑیاں جاناں کیتے کفارہ ہوئے کیوں جے جان رکھن ہی دے سبب توں لہو کفارہ دیندا ھے۔ ’’ ( احبار ۱۷ : ۱۱ )

پرانے عہد نامے دی قُربانیاں یسوع مسیح دی حتمی قُربانی دی اشارہ اتے پیش خیمہ ثابت ہوئیاں کہ ایتھے اک ازلی کفارہ پر ہلی نہیں ھے سکھا رہی سان ۔ پوری بائبل نبوتاں نال بھری پئی اتے ایں ساری راستبازی مسیح خُداوند وچ پوری ہوندی نظر آندی ھے ۔ مثال دے طور تے داؤد اتے یسعیاہ دونہویں یسوع مسیح دے دُکھاں دی تصدیق اتے ذکر کردے نیں ۔ ( زبور ۲۲ ااتے یسعیاہ ۵۳ باب )

یسعیاہ اُودے حق وچ آکھدا ھے کہ ‘‘ اُودے منہ وچ زبان نہیں ’’ اصل وچ ایں مسیح دے بارے وچ آکھیا گیا ۔ پرانے عہد نامے دے سارے مقدسین یسوع مسیح دے بغیر مُکتی نہیں پاندے یسوع مسیح ہی رب دا بے عیب برہ ھے جینے آپنی جان دا کفارہ دنیا دے پاپاں کیتے دے دیتا۔ ( عبرانیوں ۹ : ۲۶ )

حالانکہ اُوہ سارے آڈڈی اقوام وچوں سان پر اُوہ سارے مسیح دی موت اتے جی اُٹھن دے سبب مسیح وچ اک جُسہ ہو گئے۔ سفل دے تحت مُکتی دا منصوبہ پرانے اتے نوے عہد نامہ وچ اک ہی ھے۔ ۔

رب دا مکاشفہ اضافے دے نال رب نیں مُکتی دا مکاشفہ گھٹایا نہیں بلکہ اُونوں نوے عہد نامے وچ پورے طور تے ظاہر کر دیتا ۔ جیڈے مسیح یسوع وچ نیں اُوناں اُوتے روح القدس دی مہر لگ چُکی ھے اُوہ جیڈے اُودے بہائے ہوئے لہو تے دھرم رکھ کے اُودی موت اتے مردیاں وچوں جی اُٹھنا مندے نیں ‘‘ کلمہ ’’ یا ‘‘ کلام مجسم ہویا ’’ اُودے جیوندے لہو دا جیوندا ثبوت ھے ۔ یسوع مسیح دنیا وچ اُوہ اکلوتا انسان ھے جیدا لہو مکمل طور تے موروثی گناہ توں پاک ھے جیویں یہواہ خُدا پیوتر ھے اُونج ہی اوہ وی پیوتر ھے ۔ ‘‘ میں ہوں ’’ رخنے چیں کھڑے ہون دے قابل ھے ۔ اتے گناہ گار دا فدیہ دین کیتے اُوس اک دا ہی لہو کافی ھے ۔ ایدے برعکس جیویں تیجے باب وچ وضاحت کیتی گئی محمد نیں اقرار کیتا کہ اوہ گناہگار ھے۔ ایسے لئی اوہ یہواہ خُدا اتے انسان وچ درمیانی نہیں بن سکدا ۔ بلکہ کوئی وی آدم توں لیکے اج تیکر کوئی مرد یا عورت پیدا نہیں ہویا جیڈا گناہ توں مبرا ہویا ۔ بغیر لہو بہائے معافی نہیں ۔ لہو دی قُربانی دے بغیر کوئی انسان پاپ توں بری نہیں ہوندا اتے نہ ہی چنگے کام اتے اعمال اُودی مُکتی دا باعث بن سکدے نیں  ۔ بالکل جیویں مسلماناں دا  عقیدہ ھے رب توں علاوہ کِسی وی درمیانی دی لوڑ ہی نہیں اُوہ ایس گالھ وچ بالکل دُرست نیں ۔ حقیقت وچ یسوع مسیح یہواہ ہی ھے ۔ جینے ساری بنی نوع انسان نوں آپنا ہی لہو بہا کے مُل لیا ۔ مسحٰ دے برہ دی اصل ھے جینے اسرائیل دے پہلوٹھیاں نوں نچایا سی۔ یسوع اُوناں ساریاں نوں بچاندا ھے جیڈے اُودے لہو نال دھل کے پیوتر بن کے روح دے وسیلے نال جیندے نیں ۔ اتے یسوع مسیح ہی سارے مقدسین نوں بادشاہی دا حقدار بنان تے قادر ھے روح القدس دے مہر مہر لگانے توں حتمی اتے مکمل مُکتی دا عمل وقوع وچ آندا ھے ۔ ایس رو توں یونانی ظاہر کردی ھے کہ ‘‘ ماضی دا عمل مکمل ہو چُکیا ھے اتے ایں حتمی گالھ ھے ۔’’ ایدے توں واضح ہوندا ھے کہ نوے سرے توں پیدا ہونا اک ہی واری ھے اتے اوہ ہمیش کیتے یعنی ابدی ھے۔

حقیقی طور تے ننوے سرے توں پیدا ہون آلا دھرم دار مُکتی پا چُکیا سی، پا چُکیا ھے اتے پاوے گا۔ اتے ایں حتمی مُکتی ھے یونانی دے ترکیبِ کلام دے مطابق ( افسیوں ۲ : ۸ ۔ ۹ )فرماندی ھے  ‘‘ خُدانخواستہ کِسے بندے دے ککماں دے سببوں نہیں کہ آدمی شیخی مارے ۔’’

ایدو مطلب آدمی دے ماضی دے کام اُودی مُکتی دا باعث نہیں یا اُودے حال اتے مُستقبل توں اُودا کوئی تعلق نہیں بلکہ کلوری تے اُودا کام مکمل ہوندا ھے ۔ تاں جے ہر بنی نوع انسان دی رسائی مُکتی تیکر ہو سکے ۔ تاں جے انسان دے دل توں دھرم رھکن اتے روح توں اُونوں قبول کرن توں قابل رسائی ھے ۔ توبہ کرن توں یسوع مسیح دے ناں توں یہواہ خُدا مُکتی دیندا اتے ابدی حیاتی بخشدا ھے ۔ اک ان ویکھی روحانی شخصیت آپنے آپ نوں ظاہر کرنی اتے اُوس شخص وچ سکونت کردی اتے روح القدس دی شکل وچ دھرم دار دی حیاتی ھیں اُودا ظہور ہوندا ھے ۔ یہودی ‘‘ کام ’’ بشمول ‘‘مِکوہ ’’ جیڈا ‘‘ مسیحی بپتسمہ دی مشابہت ھے اتے یہودی شریعت دی نیو تے ھے ، اتے بدنی کام نوں ظاہر کردا ھے یہودی آکھدے نیں کہ آدمی دے پاپاں نوں معاف کر سکدا ھے ۔ ‘‘پاپاں دا مٹنا ’’ اتے ‘‘ کفارہ ’’ خُدا دے مفت فضل  توں  ہی حاصل ہوندے نیں ۔ جیویں اعمال ۲ باب وچ بیان ھے کہ یسوع مسیح دے وسیلے توں پاپاں دی معافی ھے ۔

یونانی زبان وچ ‘‘ ہینا ’’دا  مطلب ‘‘ ترتیب توں حاصل کرنا ’’ ھے ۔ جدوں کہ ‘‘ ایس ’’دا  مطلب ‘‘کیوں جے ’’ یا ‘‘ کے بارے ’’اتے  ‘‘کیتے ’’ تاں جے اعمال ۲ : ۳۸ وچ اکھر ‘‘ ایس ’’دا  مطلب متن وچ ‘‘ گناہ دی  معافی کیتے ھے ۔ نہ کہ ‘‘ ہینا ’’ یعنی ‘‘ ترتیب نال حاصل کرنا ’’ ایس طراں سارے دھرم دار جیڈے روح القدس نوں حاصل کردے نیں اُوہ اک ترتیب نال بپتسمہ لیندے رب دے حکماں دی تابعداری کردے اتے یسوع دے ناں توں حیاتی گزاردے نیں ۔

یہودی ‘‘ مِکوہ ’’ ‘‘ پانی دا جمع ہونا ’’ دی اصل وی ایں ہی ھے کہ آپنے گھٹنیاں نوں مُوڑنا اتے خُود نوں ڈبو کے سر پانی توں تھلے لہانا جدوں بپتسمہ دیتا جاوے ۔ اتے ایتھے کاہن یا شاگرد اُوس بندے نوں ہتھ نہیں لاندے سی۔ مسیحی بپتسمہ ہو جان دے بعد کِسی ہور ہور تقدیس دی لوڑ نہیں رھندی کہ کِسی شریعت  دی رسم نوں  و دہرایس جاوئے جیویں کہانت وچ سی ۔ ایں نواں عہد ھے جیڈا مُلک صدق توں شروع ہوندا ھے ۔ دھرم دار بھاویں کاہن ہی ھیں ۔

اُوناں دے کول بپتسمہ دین دا حق ھے جیڈے اُونوں قبول کردے نیں ۔ اتے اج وی ایں فرمانِ اعظم اُونا ہی اہم ھے جینا مسیح نیں اُوس ویلے آکھیا سی۔

احباردی ساریاں  دینی رسماں جیڈیاں شریعت دے تحت گزاری جاندی سان سارے نوے عہد نامے وچ مکمل پاندی نیں ۔ اج تیکر جے کر کوئی یہودی دھرم وچ شامل ہوندا ھے تاں اوہ بپتسمہ  ( مِکوہ ) دے عمل توں گزردا ھے  ۔ پرانے عہد نامے اتے نوے عہد نامے دی تاریخ وچ بپتسمہ دی کوئی ہور قسم یا رسم نظر نہیں آندی ۔ بپتسمی دی نیو اکھر ‘‘ ‘ مِکوہ ’’ ھے ۔ ابتدائی مسیحی اصل وچ  یہودی پس منظر توں سان ۔ تاں جے اوہ اج تیکر اُوس گالھ توں بخوبی واقف نیں کہ شریعت تقدیس نہیں کردا بلکہ بپتسمہ اصل وچ مُکتی دا ذریعہ ھے۔

ملک صدق وچ کہانتدی نوی ترتیب متعارف کروائی گئی جیڈی سارے دھرم داراں کیتے ھے نہ صرف لاویاں کیتے کہ اوہ ہی بپتسمہ دین یا پان ۔ نوے عہد نامے دی بپتسمے دی تعلیم یعنی ڈُبکی لگان دی تعلیم توں نوے عہد دے فضل وچ ھے جیڈا  ملک صدق ارشادِ اعظم وچ فرماناد ھے ۔ چنگے اعمال گنہگاراں نوں مُکتی نہیں دے سکدے تاں جے مُسلماناں اتے بوہت سارے مسیحیاں دے لاگے فضل دا مطلب بے دینی یا شریعت دی حکم عدولی کرنا روا ھے ۔ یسوع مسیح نیں فرمایا کہ دھرم دار دنیا وچ گناہگاراں دے وچکار آپنے پھلاں توں سیانے جان گئے ۔ اتے اُونے کو نجات نہیں دے سکتے تاہم مسلمانوں اور بہت سے مسیحیوں کے نزدیک فضل کا مطلب بے دینی یا شریعت کی حکم عدولی کرنا روا ہے۔ یسوع مسیح نیں فرمایا کہ دھرم دار دنیا وچ گناہگاراں دے وچکار آپنے پھلاں توں سیانے جان گئے ۔ اتے اُونے ایں وی آکھیا کہ دھرم دار حقیقی محبت توں سیانے گے ۔ اوہ جیڈے حقیقی محبت کرن اتے محبت اتے معافی دے نال اوہ آپس وچ اتے خُداوند وچ بھراں اتے بہناں ہون گے ۔ دوزخ بنی نوع انسان کیتے نہیں تخلیق کیتی گئی۔

پر ابلیس اتے اُودے فرشتیاں کیتے ھن ایں کِسی دا چناؤ ھے کہ ابلیس دی پیروی کرے تاں اُودا حصہ وی اِیسے چیں ھے ۔ ایں عدالت محبت دی مرہون منت نہیں بلکہ انصاف دا تقاضا ھے۔ یہواہ خُدا نیں آپنے پُتر یسوع مسیح نوں سارے دنیا کیتے دے دیتا۔ اتے یہواہ خُدا نیں آپنے آپ نوں اُوناں تے ‘‘ جیڈی راستبازی نوں جھٹلاندے اتے اُودے مہیا کردہ کفارے نوں جھٹلاندے سان ’’ غضبراے خُدا دی صورت وچ ظاہر ہویا ۔ غضب ِ عدالت دے انت وچ ظاہر ہویا مگر فرمانبردار محبت دے نتیجے وچ ظاہر ہوئی۔

بھاویں تاریخی اعتبار توں مسلمان بوہت سی لہو دی قُربانیاں اتے اینج دیاں رسماں کردے سان پر اُوناں نیں کِدی وی اُودی آئندہ اصل یا تصدیق یا نبوتی نقطہ نظر نوں محسوس نہیں کیتا سی ۔ جے کر قُربانی کوئی اثر نہیں رکھدی تاں کیوں ساڑے بھراں ( مُسلمان ) ایں قُربانیاں گزرانتے سان؟ اُوناں دے قُربانی کرن دے کی مقاصد نیں؟ کیوں بابل ، نوح ، ابراہام اتے ہیکل دے کاہناں نیں قُربانیاں گذرانیاں سان ؟ کیوں یہواہ خُدا نیں لہو ہی دی قُربانی کرن کیتے حکم دیتا؟ بحر مُردار ر دے طوماراںوچ کیوں  قُربانیاں دا ذکر ھے؟ ایں بوہت اہمیت دے حامل سوالاں دے جواب دینا وی اُونا ہی ضروری ھے ۔ محمد اک جھوٹا انسان اتے ابلیس دے گروہ دا دھوکے باز رُکن ھے ۔ جیڈا لوکاں دی جاناں اتے روحواں نوں برباد کرکے آپنے دھوکے وچ پھنسا کے ہمیش دی آگ دے وارث بناندا ھے۔ ہور ایں کہ اُونے یہیودی رسماں توں چڑا کے قدیم اسلامی رسماں رائج کیتیاں اتے عرباں وچ اینج ہویا حدیث واضح کردی ھے کہ نبی اکرم ۱۳۰۰ توں ۱۵۰۰ سنگتیاں دے ہمراہ حدیبیہ دے مقام تے گئے پر جدوں اُوہ تھل حلیفہ اپڑے تاں اُونے آپنے ڈنگر دے گلے وچ مالا پہنائی جینوں اُوہ قُربانی کرنا چاھندا سی اتے احرام دی سرزمین نوں اختیار کیتا ۔(۸) قربانی دے ڈنگراں نوں مالاں اتے ہاراں نال سجانا قدیم عرباں دی روایت ھے ۔ اک گا؛ھ بڑی عجیب اتے حیران کن ھے کہ کیوں اسلام وچ بوہت زیادہ قربانی دیاں رسماں رائج نیں ؟ ایدے توں ایں واضح ہوندا کہ محمد اتے اُودے سنگی قُربانیاں دی اصل توں نا واقف سان۔ یا اوہ اُودا مطلب ہی نہیں سمجھدے سان۔ یہودی لوکی وی اینج دی ہی مُشکل توں دوچار سان۔ پر یہودی انبیاء خاص رسم نال چپکے رہے اتے شریعت نوں پورا کرن دے جتن وچ لگے رھے۔

پر اُوناں نوں ہدایت سی کہ اوہ لہو دی ہی قُربانی گذران ۔ کیوں یہودیاں نیں قُربانیاں نوں منسوخ کر دیتا؟ کُجھ لوکاں دا خیال سی کہ رب آڈڈی ثقافتاں وچ آڈڈی تبدیلیاں کرنا چاندا ھے ۔ ثقافتاں وچ ترقی ہوئی، خیالات نیں نشونو نما پائی ، ترقی یافتہ معاشرے وجود وچ آئے پر اج وی اُوناں وچ ایس گالھ تے بحث ہوندی ھے ۔ قُربانیاں ایس طراں گذاری نہیں جاندیاں ۔

خُدا بنی نوع انسان نوں قربانی دی تبدیلی دے بارےاُوناں نوں دس چُکیا سی۔

ایں بحث اُوناں لوکاں وچ اج وی جاری ھے جیڈا یسوع مسیح دی حتمی قُربانی نوں تسلیم نہیں کردے یسوع جیڈا مسیح ھے نیں نبوت کیتی سی کہ کِس طراں ہیکل جیدے وچ قُربانیاں گذاری جاندی سی تباہ کیتی جاوے گی اتے اُودا حاصلِ کلام ایں سی کہ یسوع مسیح بذاتِ خُود بنی نوع انسان کیتے حتمی قُربانی ہووے گا ۔ بائبل ایس نبوت دا بیان کردی ھے ۔ ‘‘ اتے یسوع ہیکل توں نکل کے جا رھیا سی کہ اُودے شاگرد اُودے کول آئے تاں جے اُونوں ہیکل دیاں عمارتاں وکھان اُونے جواب وچ اُوناں نوں آکھیا کی تُساں ایناں سب شیواں نوں نہیں ویکھدے ؟ میں تہانوں سچ آکھدا ہاں کہ ایتھے کِسی پتھر تے پتھر نہ رھوے گا جیڈا سُٹیا نہ جاوے گا ۔ ( متی ۲۴ : ۱ ۔ ۲ )

یسوع مسیح نے پہلاں دس دیتا کہ ہیکل رومیاں دے ہتھوں برباد کیتی جاوے گی ایس نبوت دی تکمیل ۷۰ م وچ ہوئی ۔ اُوس ویلے توں یہودیاں نیں قُربانیاں دا سلسلہ موقوف کر دیتا۔

صرف یہودیاں دی گِنی چُنی آبادی ہی قُربانیاں دے عقیدے تے پکا دھرم رکھدی سی۔ پر بائبل مقدس دے نبوتی پس منظر دے تحت یسوع مسیح ہی حتمی قُربانی سی۔ غیر اقوام ایناں ابتدائی یہودیاں اتے غیر قوماں دے دھرم داراں نوں جیڈا مسیح دی قُربانی تے دھرم رکھدے سان ‘‘ مسیحی ’’ آکھ کے بلاندے سان ایں آکھنا بے جا نہ ہووے گا  کہ یہودیاں دی اکثریت نیں ایس حتمی قُربانی نوں رد کیتا گویا اُوناں نیں آپنے ہی مُکتی داتا دی قدر نہ جانی ۔ یسوع مسیح جیڈا آپی یہواہ خُدا جُسہ لے کے انسان دی صورت اختیار کرے گا اسرائیل دا اکلوتا بچان آلا ہووے گا ۔

( یرمیاہ ۳ : ۲۳ )پر  یہودی اک بادشاہ اتے جنگ جو دا انتظار کر رہے سان۔ جیویں زکریاہ ۱۴ باب وچ بیان کیتا گیا ھے اُوہ اسرائیل نوں اکٹھا ( جمع ) کرے گا بوہت سارے راسق العتقاد اج وی دو مسیحاؤاں دا انتظار کر رھے نیں  ۔ اک جنگ جو اتے دوجا بادشاہ یہودیاں نوں ایس گالھ دا علم ہی نہیں کہ یسوع مسیح ہی اصل فسحٰ دا برہ ھے جیدا لہو اُوناں کیتے بہایا گیا ۔ اُوناں دے انبیاء نیں اُوناں نوں پہلاں توں آگاہ کیتا کہ آنے آلا مسیح اُوناں کیتے لہو بہائے گا اتے اُوناں دے گناہواں توں خلاصی بخشے گا۔

خوشگوار حیرت دی گالھ ایں ھے کہ تین سو توں زیادہ نبوتاں مسیح وچ تکمیل پا چُکی نیں ۔ نبیاں نیں آگاہی دیتی سی کہ اوہ اسرائیل وچ تحکرایا اتے رد کیتا جاوے اتے مصلوب کیتا جاوے گا۔

داؤد زبور ۲۲ وچ مسیح دی موت دا ذکر کردا ھے ۔ ربیاں دی تعلیم دے مطابق یسوع مسیح کفر دا مرتکب سی۔ کیوں جے اُونے یہواہ ہون دا دعویٰ کیتا سی ۔ پر اُوہ اُوناں ساریاں مشابہتاں اتے لہو دی قُربانیاں دے مفہوم نوں نہ سمجھے جیڈی  سارے آن آلے مسیح دی تصویر پیش کردی سی۔ جیڈا مُکا دیتا جاوے گا اتے اسرائیل دی قوم اُونوں رد کر دیوے گی جیویں داؤد ، دانی ایل اتے یسعیاہ نیں آکھیا سی۔ اُوہ اک بادشاہ نوں چاہ رھے سان ۔ اُوہ اک مصیبت زدہ دُکھ سہندے ہوئے منجی نوں کیویں قبول کردے۔

یہودی قیادت نیں بعد وچ تالمود تے غوروخوض کیتا ۔ شِنہ، گمارا۔ اتے ربونیکل رسپونسا تے مشتمل ھے ۔ تاکہ تالمود اُونوں مُکتی دے منصوبے وچ مدد دے سکے ْ لہذا اُوناں نیں ایس دوجے وسیلے نوں آپنے گناہواں دی معافی حاصل کرن کیتے ورتیا اتے ہیکل دی قُربانیاں نوں گذرانا جیڈیاں پرانے عہد نامے وچ کیتی جاندیاں سان۔

تالمود ( گمارہ، یوما بیان کردا ھے  کہ نبوت اتے یہواہ خُدا دا پاک توں نسبت رکھن آلا  مکاشفہ اتے صحائفِ دا  سلسلہ اسرائیل توں موقوف ہو گیا اتے تصدیق کردا ھے  کہ گمارہی اور شنہ دی تعلیم ربیوں دی مرہونِ مِنت ھے ۔ ایں بیان ظہر، قبالہ اتے رسپونسا تے وی سچ ثابت ہوندا ھے  ۔ بالکل قرآن ااتے حدیث دی طراں۔

ربیاں نیں تحریراں دا اک ہور سلسلہ جیدے وچ مُکتی دا منصوبہ وی شامل سی ۔

یہودی عبرانی بائبل وی لکِھی ۔ توریت وچ اسرائیل نوں سختی نال حکم سی کہ اوہ تمام شریعت تے  عمل کرے۔ اِیسے طراں مسیح دا اقرار کرنا اتے اُودی قربانی اتے گناہواں دی  معافی اُودے وسیلے نال ھےپر دھرم رکھنا وی اُوسے دا حصہ سی۔ پر یہودی اج تیکر مسیح دے کفارے اتے مسیح نوں جھٹلاندے نیں ۔ اوہ یسوع مسیح دی سُولی موت اتے مردیاں وچوں جی اُٹھن نوں تے مندے نیں ۔ اسرائیل ماضی اتے حال وچ گناہواں توں مکمل معافی دے تجربے توں ناواقف رھے نیں ۔ اُوناں نیں مُکتی دا اک ہور راستہ کڈ لیا ھے ۔ یعنی تالمود تے تکیہ کردے نیں جیڈا اصل توریت اتے شریعت توں ہٹ کے تعلیم دیندی ھے۔ بالکل جیویں محمد ، یہودی اتے کُجھ مسیحی وی رب دی الہامی شریعت وچ اضافہ کرکے بےفائدہ رسماں اتے رائتاں دے ذریعہ مُکتی حاصل کرن دا جتن کردے اتے رب دیی مُکتی دے ازلی منصوبہ دی تھاہ اتے قُربانیاں اتے روائتاں نوں ترجیح دیندے نیں ۔

کُجھ علمِ الہیات دے  سکولاں وچ وی ایں تعلیم دیتی جاندی ھے کہ اسرائیل کیتے پرانے عہد نامے وچ اک وکھ مُکتی دا منصوبہ سی اتے نوے عہدنامہ دے مقدسین کیتے وکھ مُکتی دا منصوبہ ھے ۔ ایس طراں دی دوگانہ عہود دی تعلیم بدعت ھے اتے سراسر جھوٹ نوں فروغ دیندی ھے۔

صرف ااک  ہی روحانی جُسہ ھے ۔ دھرم دے نال دو مُکتیاں دا تصور ہر گذ نہیں پایا جاندا ۔ مسیح دے جُسے یا مُتی کیتے دو روحانی بپتسمیاں دا تصور ہی نہیں ھے ۔ رب دا انتظام کفارے کیتے اک ہی ھے یعنی یہواہ خُدا نیں اک گناہگار نوں راستباز ٹھہران کیتے آپنے پُتر یسوع مسیح دا لہو بہایا۔ اتے پاپ دی معافی مسیح دے وسیلے نال ھے جینے شریعت دے تحت ساریاں قُربانیاں دی تکمیل کیتی حتیٰ کہ یہودی ہیکل تباہ کیتی گئی اتے اوہ وی آدمیاں دے آلوں نہ رب توں یہواہ خُدا دی اہمیت اج وی اُونی ہی ھے جینی موسیٰ نوں دیتی گئی سی۔ روایتی نظام کئی ویلے دعویٰ کردا ھے کہ شریعت تبدیل ہع چُکی ھے اُوہ اُودا آپنے زمانے وچ معاشرتی تجزیہ کردا ھے ۔ ایدے برعکس یہواہ خُدا  پیوتر توریت وچ صاف صاف گالھ کردا ھے کہ شریعت نوں کِسی آدمی نیں تبدیل نہیں کیتا ۔ یہواہ خُدا دین آلے دے علاوہ جیڈا آپی یسوع مسیح ھے ۔ مسلم اتے یہودی دونہویں پاپاں دی مُعافی کیتے کفارے توں ویسے ہی عاری نیں ۔ اُوناں نیں رب دے حتمی اتے اخیری بے عیب برے دی حتمی قُربانی نوں تسلیم نہیں کیتا۔  ( احبار ۱۷ : ۱۱ ؛ زبور ۲۲ ؛ یسعیاہ ۵۳ ) دونہواں مذہباں نیں آپنی ہی راستبازی دے کام شروع کیتے ہوئے نیں ۔ تاں جے آپنی مُکتی حاصل کر سکن۔ مُسلمان اتے مسیح دے مُنکر مسیحی یہودی آپنی راستبازی دے کماں تے دھرم رکھدے نیں کہ اوہ اُوناں نوں بچا سکدا ھیں ۔ صحائف انسان دی راستبازی نوں غلیظ بیان کردے نیں جیڈا پیوتر خُدا دے لائق نہیں ٹھہردا اُوناں دے دھرم دا جوڑ میل شریعت دے چنگے کام نیں نہ کہ فضل ھے ۔ ایں تصور مکمل طور تے مقدس عبرانی صحائف دے برعکس ھے ۔ الہامی صحائف بیان کردے نیں کہ ‘‘ اتے اِیسے تے سب دے سب اینج دے ہاں جیویں ناپاک چیز اتے ساڑی ساری راستبازی ناپاک لباس دی مانند ھے اتے اساں سارے پتے دی مانند کملا کجاندے ہاں اتے ساڑی بدکاری ھینری دی مانند سانوں اُڑا لے جاندی ھے ۔’’ ( یسعیاہ ۶۴ : ۶ )

‘‘ہور جیویں لکھیا ھے کہ کوئی راستباز نہیں کوئی نہیں  ۔۔۔۔۔۔۔۔ ( کوئی بھلائی کرن آلا نہیں ، اک وی نہیں ۔ ( رومیوں ۳ : ۱۰ ، ۱۲ ) ایتھے کوئی وی راستباز نہیں بلکہ محمد وی نہیں ۔ کِیسے نیں وی مکمل بھلائی یسوع مسیح توں علاوہ نہیں کیتی۔

یسوع مسیح نیں آپنیاں کماں نوں گویا رب دے کام آکھیا۔ اتے لوکاں نوں دعوت دیتی کہ اُودے تے دھرم لیان تاں جے مُکتی پان ۔ صرف یسوع مسیح ہی اوہ ہستی ھے جیڈی مکمل طور تے پاپ توں مبرا ھے ۔ شریعت پاپ دے بارے قُصور وار ٹھہران وچ اُستاد بنی ۔ کِدی وی شریعت نیں انسان نوں بچان  یا مُکتی دین دا دعویٰ نہیں کیتا ۔ ایس طراں دا دعویٰ بُت پرستی دے برابر ھے ۔ یہواہ خُدا نیں شروع ہی اسرائیل نوں آکھیا کہ میں ہی یہواہ خُدا ہاں نہ تے کوئی میرے توں پہلاں سی اتے نہ کوئی بعد وچ ۔ میں تہاڑا مُکتی داتا ہاں نہ کہ شریعت اُونے آپنے آپ نوں مجسم یسوع مسیح وچ ظاہر کیتا جیڈا سرائیل دی اتے پوری دنیا دی مُکتی ھے ۔ بس اک ہی رب یعنی یہواہ اُودنائی ھے ۔ دوجے سارے خُدا جُھوٹے نیں حالانکہ اُوناں دی دیوتاواں دے طور تے عزت وی کیتی جاندی ھے ۔ ‘‘ یہواہ ہشائم ’’ ہی پیوتر رب جیڈا پرستش اتے پوجا دے لائق ھے ۔ نوے عہد نامے وچ چودہ مرتبہ یسوع مسیح نیں آڈڈے مرد اتے عورتاں نوں آپی نوں سجدہ کرن دی اجازت دیتی۔ یونانی تے مسیح دے مطابق ‘‘ پروسکیونیو ’’ دا مطلب (۱)اُوناں نیں اُودی پرستش کیتی۔  (۲) اُوناں نیں اُودی حمد اتے پرستش اُودی اطاعت وچ گھٹنیاں دے بل جھک کے کیتی (۳) اُوناں نیں اُودی اینج دی تعظیم کیتی جیویں یہودیاں دے خُدا نوں روا ھے ۔’’ یہواہ خُدا ‘‘ میں ہوں ’’ حتمی رب ھے ۔ یسوع مسیح نیں ساری شریعت اتے راستبازی دی تکمیل کیتی اُونے فضل دے تحت شریعت نعں پورا کیتا ۔ ایس تکمیل دا تعلق نوے عہد نامے توں ھے ۔ اُودا حق صرف پرانے عہد نامے دے خُدا نوں ھے کہ اوہ شریعت نوں فضل وچ تبدیل کرکے اُوس دی تکمیل کرن۔ عیدِ پینتیکوست دے دن اُوناں نیں یسوع نوں پُکاریا جیدا مطلب ‘‘ یہواہ بچاندا ھے ’’ یعنی مُکتی ھے ۔ ایں وفادار یہودی اک رب تے دھرم رکھن آلے سان ۔ ایں یہواہ خُدا تے دھرم رکھدے سان۔ توما نیں اقرار کیتا ‘‘ خُداوند ’’میرے ‘‘ خُدا ’’ بالکل یہودیاں دے  ‘‘اک رب ’’ ہر پکے دھرم دی طراں ۔ کون اُودی طراں ہو سکدا ھے ۔ کیوں یہودی ربی ، کاہن ، فقیہی اتے شریعت دے استاد ااُونوں سنگسار کرنا چاہھندے سان  ۔ یونانی دے لفظی مطلب دے مطابق یسوع نیں آکھیا سی ‘‘ میں ’’ ‘‘ میں ہوں ’’ جیڈا عبرانی زبان وچ یہواہ خُدا کیتے استعمال ہوندا سی۔ ۔ ‘‘ میں ہوں سو میں ہوں ’’ ایس وجہ توں مقدس صحائف دے مطابق یہودیاں نیں یسوع مسیح نوں قتل کرن دی سازش کیتی۔ ( یوحنا ۸ : ۵۸ ۔ ۵۹ )

کیوں جے اُونے آپنے آپ نوں یہواہ اُدونائی بنایا سی ۔ جیڈے نبیاں دی زبانی سُن چُکے سان کہ اوہ ہی اُوناں نوں نسلِ انسانی توں آکے بچائے گا اتے نہ صرف اسرائیل دی مُکتی ہووے گا بلکہ ساری بنی نوع انسان دی خلاصی ہووے گا۔ کیوں جے یہواہ خُدا توں پہلاں کوئی رب نہیں اتے بعد وچ کوئی نہ ہووے گا تاں جے اسرائیل نیں آپنے مُکتی داتا نوں رد کیتا  پر یہواہ خُدا دی اج وی ایں ہی خواہش ھے کہ اسرائیل مُکتی پاوے ۔ اج وی یہودی رب دے ‘‘ چنے ہوئے ’’ لوک جیڈے اُودے آپنے منصوبیاں دی تکمیل کیتے نیں ۔ خُداوند یہواہ نیں آپنے ابراہام توں اتے اُودی اولاد توں وعدہ کیتا کہ ‘‘ میں اُوناں نوں برکت دیواں گا جیڈے تینوں برکت دین اتے جیڈے تیرے تے لعنت کرن میں اُوناں تے لعنت کراں گا اتے تیجے وسیلے نال ساریاں قوماں برکت پان گئیاں ۔ ’’

تاریخ اینجیاں دیاں مثالاں نال بھری پئی ھے ۔ انفاردی اتے قوماں دی برکت دیاں مثالاں ۔

مثلاً جینے وی یہودیاں نوں تکلیف یا ایذا دین دا جتن کیتا اُودے بعد اُونوں اُودی قیمت ضرور چُکانی پئی ۔ مقدس توریت دی روحانی شریعت وچ اسرائیل دے بارے برکت یا لعنت سالانہ برسی دی مانند نہیں ھے کہ اُوہ مُک یا تبدیل ہو چُکی ھے بالکل اج وی اسرائیل دے تعلق توں رب اینج دے ہی جذبات رکھدا ھے ۔ حاصل کلام ایں کہ عالمگیر مُکتی دا اک ہی مرکز یعنی یسوع مسیح ھے پرانے اتے نوے مُکتی دا پیغام ہر بشر تیکر اپڑیا ھے تاں جے بقیہ لوکی وی مُکتی پان ۔ ایں حقیقت ھے کہ اک لاکھ چوالیس ہزار نبیاں نیں مسیح دی گواہی دیتی ھے۔

 

 

نواں باب

اسلام وچ‘‘لیکھ’’ اتےبرزخ یا مقامِ کفارہ ’’ دا تصور

اسلام وچ لیکھ دے ذریعے مُکتی دے بوہت سارے راستے نیں ۔ مسیحی الہیات داناں دی تعلیمات دے نال مشابہت رکھدا ھے جیویں کہ اگسٹین ، مارٹن لوتھر ، اتے جان کیلون اسلام دے پیروقبل اسلام عربی بدعتاں توں ہی عقیدہ تقدیر تے صاف صاف مندے نیں ۔ لیکھ دا عقیدہ بوہت وڈی الہیاتی مضمون ھے۔

مسیحیت وچ لیکھاں دے عقیدے دا تصور

جدوں محمد اسلامی دھرم دا بانی بن گیا اُونے بوہت ساری غلط تعلیمات آسے پاسے دی مسیحی کلیسیاواں چیں پھیلائیاں ۔مسیحی لوکاں نیں غیر اقوام دے تصورات نوں آپنے دینی اتے رواتی عوامل وچ شامل کر لیا۔

تاں جے اج وی یہودیاں دی رواتی کتاباں یعنی مکہتہ ، سفرو، سفری ، مِراش، بریتھا، توسیفتہ، تالمود باولی ، یروشلیمی تالمود، قبالہ ، ظہر ، طریم ، شُل کا ہان اروچ وغیرہ دی  غلط تفاسیر اج وی میل جول رکھدی نیں اتے بوہت ساری جدید مسیحی فرضی توہم پرستی ، جھوٹی کہانیاں اتے علم جِنوم نال مطابقت رکھن آلی غلط تعلیمات توں گمراہ ہو رھے نیں۔

مگر کُجھ مسیحی ایسی غلط تعلیمات اتے توہم پرستیاں دی  مبینہ طورتے  مخالفت کردے نیں  ۔ کیوں جے توہم پرستیاں اُوناں وچ تقسیم کردی نیں کیوں جے کلیسیاء اک جُسہ ھے ۔ بائبل دی کسوٹی تے وی اُوناں تعلیمات نوں پرکھیا جاوے تاں ایناں الہیاتی نکی نکی گالھاں تے سوال اُٹھدے نیں ۔ پر جدوں کِسی خاص مضمون یعنی ‘‘ مُکتی دا عقیدہ ’’ تے گالھ مہان ہوندی ھے تاں ایں عقیدہ مکمل طور تے اینج دیاں گالھاں اتے تعلیمات نوں رد کردا ھے ۔ جیویں کیلون دی تعلیم ‘‘ لیکھاں  دا عقیدہ ’’ نوں خادماں نیں مکمل طور تے رد کیتا ھے ۔ اتے اُونوں حرام قرار دیتا ھے ۔ تاں جے لیکھ دے بارے صاف صاف بیان کرنا بوہت زیادہ اہمیت دا حامل ھے۔

ایس کتاب دا  مقصد اینج دی غلط اتے جھوٹی تعلیمات بشمول لیکھاں دا عقیدہ جیڈا کلیسیاء تے اثر انداز ہوندی نیں ۔اُوناں دی عکاسی کردا ھے ۔ بلیگراہم آپنی بشارتی عبادتاں وچ ہمیش بیان کردا سی کہ ‘‘ رب رحیم اتے پیار نال بھریا ھے ۔’’ اینج دا رب جیڈا لیکھاں دا لکھیا ٹال نہیں سکدا اوہ رحیم کیویں ہو سکدا ھے بشمول اللہ دے اآ کے نبی انسان لیکھاں دی مرہونِ منت ھے۔ تاں رحم کیویں ؟ مسیحی رواتی اصلاح کاری دے بوہت سارے علما نیں لیکھ ، مقدر اتے ‘‘ لیکھاں دا عقیدہ ’’ دی پذیرائی بوہت کم دی بہ نسبت مسلمان ، فارسی ، اتے علمِ نجوم دے ماہرین دے ۔ جے کر تُساں وی لیکھ یا لیکھاں دا عقیدہے تے دھرم رکھدے اوہ تاں تُساں اسلام توں قطعی مماثلت رکھدے نیں ۔ جیڈا لیکھاں دے عقیدہ دی پیروی کردے نیں اُونا دا نِکا خُدا اتے اوہ خیال کردے نیں ہر اک شے دی تخلیق توں پہلاں ہر شے دا علم ھے کیوں جے جیڈے بچائے جا چُکے نیں اُوناں نوں اُوناں دے اعمال یا کماں توں کُجھ فرق نہیں پیندا۔ اوہ سمجھدے نیں کہ نسِل انسانی صرف اک ٹونگ ھے دھوکہ ھے اُوناں نوں پہلاں توں لکھے ہوئے ‘‘ لیکھاں دا عقیدہ ’’ تے عمل کرن کیتے پیدا کیتا گیا ھے ۔ انسان محض اک ‘‘ پُتلی ’’ ھے جیدی ڈور کِسے ہور دے ہتھ وچ ھے ۔ عقلی طور تے ایس مضمون وچ کوئی درمیانی طراں موجود نہیں جیدا تعلق شخصی لیکھاں دے نال ہوئے۔ سچا یہواہ خُدا ، پہلاں توں طے شدہ ترتیب دیتے ہوئے یقینی موقعیاں تے کام کردا ہویاں تاریخ وچ نظر آندا ھے ۔پر اُونے کِدی وی کِسے انسان دے سر تے نہیں ٹھونسیا کہ توں ہھُنے مُکتی پا۔ ایں خیال کہ کوئی مُکتی پاندا ھے تاں یقیناً اوہ علم ِ سابق دے مطابق ہی پاندا ھے پر اُودا ہر گز مطلب نہیں اُوس ویلے رب نیں ہی سارا دخل دیتا تاں اُوس شخص نیں مُکتی پائی ۔ علمِ سابق دے مطابق رب زمانیاں وچ موقعیاں نوں پہلاں ہی ویکھ چُکیا ھے ۔ عالمِ کُل ہون دی حیثیت توں رب ہر تخلیق توں پہلاں جاندا ھے کہ کون اُودے مُکتی دے منصوبے نوں قبول کرے اتے کیڈا رد کرے گا ۔ یسوع مسیح علمِ سابق وچ ظاہر ہو چُکیا سی پر مقررہ ویلے تے اوہ نسلِ انسانی تے دنیا دے مُکتی داتا دے طور تے لامحدود یہواہ خُدا دی حیثیت توں پیدا ہویا ۔ یاد رھے کہ مقررہ ویلے تے اصل وچ پُتر پیدا ہویا۔

یعنی مولودِ مقدس پیدا ہوا مگر ابدیت میں وہ بیٹا نہیں تھا جیسا نظر آتا ہے عِلم سابق کے مطابق اِس کو مقدسہ مریم کے بطن (رحم) میں ڈالا گیا بیٹے کے حق سے پہلے خُدا نے اپنے آپکو ‘‘ یہواہ ’’ کی حیثیت سے ظاہر کیا تھا ۔

پر بعد وچ یہواہ ویلہ پورا ہون تے یسوع دی حیثیت نال پیدا ہویا ۔ جیدا مطلب ‘‘ یہواہ مُکتی دین آلا ’’ یا مُکتی داتا ھے ۔ ’’ کیوں جے کلام مقدس فرماندا ھے کہ ‘‘ کلمہ انسان دا پُتر بن گیا جیویں کہ اوہ رب دا پُتر وی ھے ۔ ’’ یہواہ خُدا نیں کلمہ نوں ظاہر کیتا اُونے اُونوں پُتر ہون دا درجہ اُونوں دیتا تاں جے اوہ انسان تے حکومت کرے ۔ یہواہ ہمیش توں قائم ھے اتے قائم رھوے گا بالکل اینج ہی ‘‘ اک لامحدود اندیکھا کلمہ جیڈا آتما ھے ۔’’ جینے آپنے آپ نوں ظاہر کیتا تین شخصیات ضم ہو کے ظاہر کیتا یعنی پیو ، پُتر اتے روح القدس ایں شخصی ظہورنوں ضرب وچ ایس طراں سمجھیا جا سکدا ھے۔ ’’ یہواہ ‘‘ اک ’’ ھے جیڈا آپنی مجموعی حالت وچ ایس طراں توں ھے ( اک ضرب اک ضرب اک برابر اک ) جیویں عقیدہ تثلیث وچ پڑھایا جا چُکیا ھے اوہ اک ہی ویلے وچ ہر تھاہ موجود ھے اتے آپنی مخلوق اتے تخلیقات توں منعکس ہوندا ھے۔ ایں وحدانیت نوں ظاہر نہیں کردا پر تین شخصیات دی وحدانیت ھے جیویں عقیدہ تثلیث وچ سکھایا گیا ( اک جمع اک برابر اک ) اوہ اج وی ‘‘ اک ان ویکھی روحانی شخصیت دی طراں وجود رکھدا ھے ۔ جینے آپنے آپ نوں رب دے ثالوث دی شکل وچ ظاہر کیتا۔ آپنی ذات وچ کرمات دے نال نال اوہ بوہت ساری تھاواں وچ اک ویلے وچ خُدائے ثالوث دی صورت وچ ظاہر ہو سکدا  ھے ۔ایدے برعکس ‘‘ تثلیث ’’ دی تعریف کہ انگریزی زبان وچ ایس طراں نال ھے ۔ ‘‘ تثلیث ’’ ‘‘ تیناں وچ یغانگت ’’ جیڈی تین ان دیکھی شخصیات دی عکاسی کردی ھے۔ ابدیت وچ عمل دخل رکھدی ہوئی، پر اوہ تینوں وکھ وکھ رکھدے نیں ، اوہ اک شخصیت نہیں پر اک شخصیت دی طراں ویکھدے اتے رھندے نیں ۔ ایدے علاوہ  ‘‘ ٹریئون’’دا مطلب ‘‘اک وچ تین ’’ ھے اک ان ویکھی شخصیات جیڈی تین شخصیات وچ ظاہر ہوئی ۔ پر اک وچ سکونت کردی نیں ۔ ایک ان دیکھی صورت یا شخصیت جو تین شخصیات میں ظاہر ہوئی ۔ مگر ایک میں سکونت کرتی ہیں ۔ ‘‘  پینتھیِسٹیک  عقیدہ ’’ دے متضاد یہواہ تخلیق دے ویلے توں ہی کثرت وچ ھے ۔ فرشتے اتے انسان تخلیق کیتے گئے اتے آتماواں تخلیق کیتیاں گئیاں ایں لامحدود دی ابتداء نہیں سی ۔ اوہ کثرت وچ نہیں سی اتے نہ ہی یہواہ کثرت وچ سی ۔ اک اہم نقطہ جیڈا علمِ سابق دے نال اتے لیکھاں دے عقیدے دے نال نسبت رکھدا ھے جیویں پہلاں بیان کیتا جا چُکیا ھے ۔ علمِ سابق کدی وی موقعیاں وچ دخل اندازی نہیں کردا ایں تینوں اصلاحات ‘‘ علمِ سابق ’’ ‘‘ پہلاں توں طےشدہ  ’’ اتے ‘‘ لیکھاں ’’ ساری یا اک نہیں بلکہ وکھ وکھ نیں ، تینوں اصلاحات آپنی آپنی تھاں تے بالکل دُرست نیں اتے ناقابلِ تحویل نیں ۔ ایناں اصلاحات دی تفسیروتشریح علم التفسیر وچ وکھ وکھ کیتی جاندی ھے۔ جدوں توں بائبل مقدس وچ توبہ دے بارے وچ تعلیم اُودوں توں اُوناں اصلاحات نوںوی اُوتھے ویکھیا جا سکدا ھے ۔ سوال ایں ھے کہ جے کر لیکھاں دا عمل دخل ھے یا صرف چُنے ہوئے لوک ہی آسمان دی بادشاہی دے وارث ہون گے تاں کیوں ہر اک بشر نوں توبہ دا حکم دیتا گیا ھے ۔ اک یہودی ادارے وچ اک ربی نیں بیان کیتا کہ لیکھاں دا عقیدہ عبرانی توبہ دے بالکل برعکس ھے۔ اُونے ہور آکھیا کہ اصلاح شدہ پروٹسٹنٹ دا لیکھاں دا تصور وی یہودی تعلیمات دے جوہر دے خلاف ھے جدوں توں یہودیت شروع ہوئی ھے۔

اُودے نال عبرانی اکھر ‘‘ عہد ’’ یا ‘‘ گواہی ’’ دو فریقین دے درمیان وچ معاہدہ ھے نہ کہ اک ہی فریق ھے۔ یہواہ سر پرست اتے کریم ھے انسان اُودے فضل نوں وصول کرن آلا ھے۔ بالکل بالکل ‘‘ آزاد مرضی ’’ ہی صرف اک اینج دا وسیلہ ھے جیدے توں انسان دی حیاتی وچ خُدا آپنے فضل نوں کام کرن دیندا ھے۔

جدوں یہودیت وچ پُھٹ پئی تاں بوہت سارے فرقے ہون دی وجہ توں اُوناں دی اکثریت نیں ‘‘ لیکھاں ’’ ورگے عقیدیاں نوں اپنا لیا مثال دے طور تے یہودیاں دا ‘‘ اسینی ’’ فرقہ جیڈا اک بدعت ھے ۔ اُوناں نیں اُوس لیکھاں دے عقیدے ’’ نوں اپنایا۔ اتے اک عقیدہ وقوع وچ آیا۔ ‘‘ پیو آسمان اتے ماں زمین ’’ یعنی آسمان پیو ’’اتے زمین ماں ’’ دی حیثیت توں جانن لگے جیدے وچ غناسی تعلیم نظر آندی ھے جیڈا پیوتر توریت دی تعلیم دے بالکل برعکس ھے۔

‘‘ لیکھاں دا تصور ’’ عبرانی تعلیمات دا جوہر نہیں ہو سکدا ۔ جے کر توبہ صرف اک دیتا ہویا کردار جیڈا انسان ‘‘ پتلی تماشا ’’ کیتے انجام دیتا گیا تاں فرض کیتا جا سکدا ھےکہ قادرِ مطلق خُدا اک دھوکہ رچا رھیا ھے تاں ‘‘ آزاد مرضی ’’ دینا اک جھوٹا دعویٰ ھے اتے ایں تے بالکل یہواہ خُدا نوں ‘‘ چن دیوتا ’’ دے مساوی بنا دیندا ۔ رب ڈرامہ نویس نہیں ھے اتے نہ ہی اوہ اداکار اتے نہ ہی جنسی کجروی کرن آلا ھے کہ گمراہ کرن آلا ٹھہرے۔

 

جے کر سچا ‘‘ ادونا دی یہواہ ’’ عدالت کرن آلا ، انصاف کرن آلا، مسیحا اتے عادل اتے محبت نال بھریا ھے تاں کی اوہ بنی نعو انسان دی اکثریت نوں توبہ دا حقیقی موقعہ دیتے بغیر ابدی موت وچ داخل کر سکدا ھے۔ لیکھاں دا عقیدہ ہا تقدیر حقیقی یہودیت اتے مسیحیت وچ کیتے وی اُودی تھاں نہیں ملدی۔ لیکھاں دا عقیدہ اک پرسرار بدعت ھے اتے ایں غیر اقوام دا شیوہ ھے۔ چوتھی اتے پنجویں صدی وچ لیکھاں دا عقیدہ ‘‘ پیلاگین ’’ دی بدعتی تعلیم دے خلاف بنایا گیا سی۔ ‘‘ پیلا گیس ’’ جیڈا اک الہیات دان سی کہ سارے انسان پیدائشی غرض توں ‘‘ بے گناہ ’’ پیدا ہوندے نیں اتے اوہ ایس قابل ہوندے نیں کہ اوہ بھلے یا بھیڑے دا چناؤ کرن۔ اتے ایس امر وچ رب دے کِسی قسم دے فضل دی لوڑ نہیں ۔ دونہویں عقیدے یعنی ‘‘ لیکھ اتے بے گناہ پیدائش ’’ مکمل طور تے غلط اتے بدعت نیں ۔ مشہور مسیحی الہیات دان اگسٹین بڑے مضبوط طریقے نال ‘‘ پیلاگین ’’ دے عقیدے دی نفی کردا ھے اتے اُودی تھاں لیکھاں دا اک زبردست عقیدہ اُودے عقیدے دے عوض دیندا ھے۔ ۴۳۱ وچ اگسٹین دی موت دے اک ورے بعد افسس دی کونسل نیں با اختیار طور تے ‘‘ پیلاگین ’’ دے عقیدے نوں رد کر دیتا۔(۱)

کلیسیاء نیں حتمی دلائل دے نال پیلاگین عقیدے دی تردید کیتی۔ تاں جے کلیسیاء نیں تھوڑی مخالفت دے باوجود اگسٹین دے لیکھاں دے عقیدے نوں صدیاں تیکر ‘‘ کلیسیائی دینی حکومت ’’ وچ قائم رکھیا۔ اگسٹین اک قبول کرن آلا الہیات دان سی۔ پر اوہ انسان ہوندے ہوئے حساس وی سی۔ کُجھ تبدیلیاں وی اُودے عقیدے وچ بعد دے وریاں وچ مسیحی الہیات داناں نیں کیتیاں۔ دو اصلاحات ‘‘ سائز گِزم ’’ ( مُکتی وچ انسان دی آزاد مرضی ( اتے ‘‘ مونر گِزم ’’ دے عقیدے لیکھاں دے عقیدے دی نسبت توں مسیحی الہیات وچ کثرت نال رائج رھے۔ ایدے وچ ‘‘  راسخ العتقادی ’’ اتے بدعت دونہویں طراں دا عنصر ھے۔

سائز گزم بشمول پیلاگین ازم وچ دو واضح بدعتی تعلیمات نیں ‘‘ موروثی گناہ نوں رد کردے نیں ’’ اتے انسان دی رسائی نوں اُوچا اتے بلندوبالا کردے نیں’’ نیم پیلاگین ازم جیڈا دھرم رکھدے نیں کہ ( موروثی طور تے گناہ گار انسان تبدیل ہو گیا اتے رب کولوں مُدت مُکتی پا سکدا ھے ۔ ) ایں دونہویں بدعتی تعلیمات نیں  (۲) سائنر گزم دی راسخ العتقادو شکل جیمس آرمینیس ( ۱۶۰۹ ۔ ۱۵۶۰ ) نیں مرتب کیتی۔ اتے اینوں آرمینینازم دا ناں دیتا۔ آرمینین دی الہیات ‘‘ قصے اتے حقائق ’’ راجری آلس لکھدا ھے کہ :

جیکیب آرمینیس نوں کلیسیائی تاریخ وچ اک ڈچ پادری اتے الہیات دان دی حیثیت نال یاد رکھیا جاندا ھے جینے بوہت سارا کام لکھیا۔ اُونے سائزگِزم یعنی ( مُکتی وچ انسان اتے رب دا آپس وچ نال چلن تے دھرم ) نوں مونرگِزم یعنی ( مُتی وچ مکمل طور تے رب ہی دخل اندوزی کردا ھے۔) دے دفاع وچ تین وڈے والیم لکِھے جدوں کہ مونرگِزم مکمل طور تے انسان دی شمولیت نوں مُکتی وچ رد کردے نیں۔

آرمینیس کلیسیائی تاریخ وچ پہلا حتمی سائز گذٹ نہیں سی، سارے یونانی کلیسیائی بزرگ اتے کیتھولک الیات دان وی کِسی نہ کِسی طراں دے سائز گزٹس سان۔ (۳)

ابتدائی مسیحی کلیسیاء دی قیادت نوں کِدی فراموش نہیں کیتا جا سکدا کیوں جے اوہ مسیح دے رسولاں دے عقائد دی کڑی نوں ملان آلے سان۔ آلس ابتدائی سائزگذٹ دی سرگرمیاں نوں جاری رکھدا ھے۔ جیڈا تھلے دیتا ھے۔ فلپ میلان کتھن ( ۱۴۹۷ ۔ ۱۵۶۰ )

مارٹن لوتھر جیڈا ‘‘ جرمن ’’ وچ اصلاح کار سی۔

میلان کتھن دے اثر لوتھریت دے پیروکار پورے یورپ وچ سائزگذٹس دے مُکتی دے تصور دی تائید کردے نیں۔ غیر مشروط ‘‘ لیکھاں دا عقیدہ ’’ اتے فضل دی قوت دی مذاحمت کردے نیں۔ آرمینین دی الہیات دے وی ایس گالھ دا پہلی واری دعویٰ ‘‘ متحدہ ریاست ’’ ( جیڈا اج کل نیدرلینڈ دے ناں توں جانیا جاندا ) وچ کیتا سی مگر بعد وچ اُوناں نیں اینوں انگلینڈ اتے امریکہ دی گلیاں وچ پھیلایا اتے میتھوڈسٹ تے جان ویزلی دا بوہت زیادہ اثر پیا اتے بوہت سارے ابتدائی میتھوڈسٹ ‘‘ جیناں نوں جنرل میتھوڈسٹ دے ناں توں وی جانیا ھے۔ ’’آرمینائی سان ۔ جیویں اج وی نیں۔ (۴)

ہور ایں کہ بوہت سارے پینتکاسٹل ، اصلاح کار چرچز آف کرائسٹ ، میتھوڈسٹ دیاں شاخاں بشمول ‘‘ پیوتر موومنٹ ’’ اتے بوہت سارے بپٹسٹ آرمینائی عقیدے تے دھرم رکھدے نیں۔ (۵)

پر ایدے برعکس مونرگزم دا عقیدہ ھے کہ صرف رب ہی مُکتی دے معاملے وچ دخلاندازی کردا اتے انسان اتے رب دے وچکار مُکتی پان دے عمل وچ باہمی تعلق نہیں ھے۔

اگسٹین، کیلون، لوتھر اتے کیتھولک دے مفکر مونرگزم دی تائید کردے نیں۔ (۶)

اصلاح کاری دے عرصے وچ مارٹن لوتھر ‘‘ لیکھاں دے عقیدے ’’ دے بارے کُشتی کیتی۔ اُونے ‘‘ آکھم ’’ دے عہدہ نوں قبول کیتا جیدا دھرم ھے کہ ‘‘ اک بندے دی لیکھ رب دے علمِ سابق نال تعلق رکھدی ھے کہ کی کُجھ مُستقبل وچ اُودی حیاتی وچ ہون آلا ھے۔ اُودے توں ظاہر ہوندا ھے کہ مارٹن لوتھر نوں کلیسیاء وچ کُشتی الہیات وچ تبدیلیاں لیان دی لوڑ سی۔ اوہ حرفِ آخر نہیں سی۔ پر بعد وچ لوتھر نیں وی ‘‘ آکھم ’’ دی آزاد مرضی نوں تبدیل کر لیا اتے اگسٹین دی الہیات نوں اپنا لیا۔ لوتھر اگسٹین دا رہب رہن دے دوران ‘‘ پہلاں توں طے شدہ ’’ اتے ‘‘ لیکھاں دے عقیدے ’’ دی الہیات توں زیادہ سی۔

نیوکلئیس جیڈا اصلاح کار ھے اُودی الہیات دیاں جڑاں وی اگسٹین دی الہیات نال ملدیاں سان۔ جیدیاں جڑاں مِینی چین دی فلاسفی اتے فارسی علمِ فلکیات لیکھاں دا عقیدہ دی بدعت تعلیم وچ سان۔ اگسٹین نیں ابتدائی ‘‘ مِینی چین ’’ فلاسفی دے نال آپنی بائبلی الہیات نوں شامل کر لیا اتے اک دوغلی الہیات وقوع وچ آئی۔ اک دوجے مشہور اصلاحکار جان کیلون نیں تاکیدی طور تے اگسٹین دے ‘‘ لیکھاں دے عقیدے ’’ دوہرے دھرم نوں اپنایا۔

کیلون دی حیثیت نوں فریڈ کلوسٹر نیں آپنی کتاب ‘‘ کیلون دا لیکھاں دا عقیدہ  ’’ وچ ذکر کیتا ھے۔ اساں لیکھ نوں رب دا حتمی فرمان آکھدے ہاں کیوں جے اُونے اوہ سب کُجھ جیڈا اوہ ہر انسان دے نال کرنا چاھندا ھے کی۔

کیوں جے سب نوں اک جئی حالت وچ پیدا نہیں کیتا گیا۔ علاوہ ازیں ابدی حیاتی کُجھ لوکاں کیتے پہلاں توں طےشدہ ھے۔ اتے ابدی دوزخ دی آگ دوجیاں کیتے ھے چنانچہ جیویں اک شخص اک یا دوجی آخرت کیتے تخلیق کیتا گیا اسی اُونوں لیکھاں دی لکھی ہوئی موت یا زندگی آکھدے ہاں۔ (۷)

ایں اگسٹین ہی سی، جینے لکیھ اتے لیکھاں دے عقیدے نوں مسیحیت وچ فروغ دیتا اتے اُوس ویلے توں دوجی کلیسیائی قیادت نیں وی اُودی پیروی کیتی۔ اگسٹین آپنے لیکھاں دے عقیدے دے بارے اینا سرگرم سی کہ جینے بال ‘‘ بپتسمہ ’’ بچپن وچ نہیں لیندے، جہنم کیتے طے کر دیتے گئے نیں۔ جان کیلون نیں اِیسے گھل دی تائید کیتی اتے دالائل دیتے کہ جے کر کوئی معصوم بال بپتسمہ نہیں لیندا رب اُوس بال نوں ‘‘ لیکھاں ’’ یعنی ‘‘ طے شدہ ’’ طریقے نال نہیں بچاندا ھے۔ اُودے برعکس داؤد بادشاہ دے مُنڈے دے مرن دے بعد اوہ پورے دھرم نال اُونوں دوبارہ مِلن دی اُمید کردا ھے کہ ایس حیاتی توں بعد اوہ اگاں وی موجود ہوئے گا۔ تاریخی ثبوت اتے شہادتاں توں ظاہر ہوندا ھے کہ جان کیلون نوں جینوا دا پوپ منیا جاندا سی کیوں جے اُودا لیکھاں دے بارے تصور بنیادی طور تے رومن کیتھولک دے سکالر اگسٹین اتے اُودے جھوٹے عقیدے دے نظام دے نال مماثلت رکھدا سی اگسٹین نیں ( مینی چین ) دے لیکھاں دے تصور نوں لیا جیدیاں جڑاں بابلی علمِ فلکیات وچ پیوست سان۔ بھاویں اگسٹین نیں ستاریاں دے علم نوں رد کیتا اتے علمِ نجوم دی مکمل تردید کیتی پر اوہ لیکھاں دے عقیدے تے ثابت قدم رھیا۔

اسلام اتے اگسٹین دی الہیات وچ ‘‘ انسان ’’ ابدیت دی شطرنج وچ اک مہرہ ھے۔ ایس طراں رب جیڈا انسان توں توبہ دی توقع کردا اتے آکھدا ھے آپی دھوکےباز منصوبے نال نظر آندا ھے۔ عقلی آراء وی ایں ہی آکھدی نیں کہ ہر اک شے لکھی ہوئی پہلاں توں  طے شدہ ھے اتے ایس ڈرامے نوں لکھن آلا آپی یہواہ ھے۔ انسان کُجھ وی نہیں ھے صرف اک کہانی دے کردار نیں اتے طے کردہ پُتلیاں نیں جیدی ہر اک حرکت پہلاں توں طے شدہ ھے ۔ توبہ کرنا صرف تعمیر کرنا ھے اتے آپنے آپ نوں فریب دیندا ھے۔

اتے ایس سمجھ دے مطابق تے توبہ بالکل بےسود ھے۔ توبہ دے بعد وی انسان بے بس ھے اُودا کوئی نہیں ھے کیوں جے اوہ اک پُتلی ھ اوہ رضاکارانہ کردار نبھا رھیا ھے اصل وچ اُودی آپنی کوئی مرضی نہیں ھے روحانیت دے مطابق حیاتی دی للیکھاں دا دارومدار ستاریاں وچ ھے اتے ہر شے دا انحصار لیکھاں تے ہی ھے ۔ کیوں جے انسان جیڈا اک پُتلی تماشہ اتے اُودے پیدا ہون توں پہلاں ہی ہر شے سیککھی جاندی ھے۔ ایس سبب توں ہر انسان لیکھاں دے پھندے وچ پھنسیا ہویا ھے۔ ایس طراں ہر بندہ شخصی طور تے پہلاں توں طےشدہ لیکھاں تے کردار ادا کردا ھے۔ جیویں ‘‘ نوی عمر دے روحانی ’’ لوک کردے نیں۔ اوہ آپنے آپ نوں رب دی قسم دے کے آکھدے نیں کہ اسی کائنات وچ ستاریاں دیاں حرکات و سکنات دے مطابق کام کردے ہاں۔

ایدا ایں مطلب ہویا کہ رب ہی سارے گناہواں دے سرزد ہون دا مرتکب ٹھہردا ھے۔ ایں عقیدہ ‘‘ پینتھی ازم ’’ یعنی ( کائنات نوں رب منن آلے ) دے نال پوری مماثلت رکھدا ھے۔

ایس لیکھاں آلی کائنات وچ ہر شخص اک ڈرامہ کرن آلا ھے جیڈا ہر قسم دی آزاد مرضی دی تردید کردا ھے۔ ایس حقیقت دے تصور نوں قبول کردے ہوئے ہر شخص گناہ کر سکدا ھے اتے ایں پہلاں توں لکھا ہویا سی ایس لئی ہونا ہی سی۔ ایں میری مرضی توں نہیں ہویا سی۔ جیویں آدم نیں حوا تے الزام لگایا اتے حوا نیں  شیطان تے پر بالکل اینج ہی شیطان وی رب تے سارا کیتا کرایا ٹھونس سکدا سی اتے ایس زمین تے ظلم برپا ہون دا ذمہدار رب نوں ٹھہراندا۔

ایں ساری گھل اینج بندی کہ رب ساریاں بدیاں اتے بدکرداریاں دا گروہ ھے۔

تاں جے مُسلمان دھرم رکھدے نیں کہ اللہ نیں انسان نوں حقیقی آزاد مرضی نہیں دیتی پر دوجے پاسے آرمینیس ایدا حاصل ایں کڈدا ھے کہ ہر عقیدہ جیڈا آکھدا ھے کہ انسان دی گراوٹ پہلاں توں طے شدہ سی، کلامِ مقدسین ایدی تردید کردا ھے کیوں جے اینج رب ہی گناہ دا لکھاری اتے منصف ٹھہردا ھے۔  (۸)

فیر ایس ساری پروٹسٹنٹ اصلاح کاری جیڈی کیلون دی تعلیم تے قائم ھے کی کیتا جاوے اُودی سیدھی سیدھی کڑی اسلام دے نال ملدی ھے۔ ایں وی رومن کیتھولک دے اگسٹین دی پڑھائی ہوئی لیکھاں دی بالکل اوہ ہی کڑی ھے جیدی تائید مارٹن لوتھر نیں کیتی اتے فیر جان کیلون نیں جینے پروٹسٹنٹ کلیسیاؤاں وچ اِیسے لیکھاں دے عقیدے نوں ہور پروان چڑھایا۔

ایں عقیدہ بائبل دے رب دے نال کِسی قسم دا کوئی باہمی تعلق ظاہر نہیں کردا۔

یسوع مسیح نیں آپنے فضل نوں جاری کرکے ہر شخص نوں شخصی حیاتی بخشی تاں جے اوہ آپنی مرضی توں کفارے تے دھرم لیا کے گناہواں دی معافی حاصل کرکے ابدی حیاتی دا وارث بنے۔ جے کر ہر شخص دی حیثیت پہلاں توں طے شدہ سی تاں یسوع مسیح کیوں انسان کیتے سُولی تے مریا اتے کیوں اوہ ساریاں دا مُکتی داتا بنیا۔

جے کر ایں صرف ڈرامہ ہی ھے تاں رب بالکل دیوانہ ھے جیدا صرف آپنی مرضی ہی چلاندا اتے انسان دی مرضی نوں قبول نہیں کردا۔ اینج رب تے قیصر روم ہی دی طراں لگدا ھے جیدا آپنی مرضی کردا سی۔ یہواہ خُدا ایس طراں دیاں گھلاں جیڈیاں خلافِ عقل اتے محض دھوکہ دہی ھے نہیں کردا۔ اُونے انسان نوں حقیقی آزاد مرضی بخشی ھے۔ رب دے فضل دے تحت جیدا کوئی اُودی حقیقی قُربانی نوں قبول کردا ھے ابدی حیاتی دا وارث ٹھہردا ھے۔ اگسٹین دا لیکھاں دا عقیدہ ، کیلون ، اتے دوجے کلیسیائی قائدین مکمل طور تے ‘‘ رب دی محبت ’’ نال مطابقت نہیں رکھدے۔ اک آزاد مرضی جیڈی رب دے فضل توں حاصل ہوئی رب دا نسلِ انسانی کیتے بوہت وڈا تحفہ گردانی جاندی ھے۔ لیکھاں دا عقیدہ ایس نوں مکمل طور تے منسوخ کردا ھے۔ ہور ایں کہ بشارت دی لوڑ دا جواز ہی مُک جاندا ھے ۔ کیوں جے ہر شخص دی تھاں جنت یا دوزخ دا تعلق تے پہلاں ہی ہو چکیا ھے۔

افسوس ناک گھل ایں ھے کہ بوہت سارے مسیحی لیڈر کلامِ مقدس دی تابعداری دے بجائے آپنے مال، عزت اتے دولت دی حفاظت زیادہ کردے نیں۔ پر جدوں اُوناں دا سامنا جھوٹی تعلیمات دے نال ہوندا ھے تاں اوہ سادہ دلی نال جواب دیندے نیں کہ ساڑی قیادت ایس گالھ دی تائد کردی ھے۔ ایس طراں اوہ رب دی بجائے آدمیاں دی سُندے اتے اُودے تے عمل کردے نیں ۔ اتے اوہ نازیبا طور تے روایتاں دی پیروی کردے نیں ۔ جیویں مُسلمان فلکیات دے جھوٹے دیوتا اللہ دی پیروی اندھا دھند کر رھے نیں۔

مشہور کلیسیاء راہبر جان ویزلی اتے جان سمتھ نیں اک بائبلی تصور پیش کیتا۔ ویزلی دی الہیات دی نیو ‘‘ فضل دی مذاہمت ’’ دے اصول تے سی۔ جیدا مطلب ایں سی کہ ‘‘ مُکتی حاصل کرن کیتے توبہ کیتے پہلاں توں قائلیت ہون دی لوڑ ‘‘ ویزلی نیں ہمیش شِدت پسند الہیات لیکھاں دا عقیدہ نوں کلام ِ مقدسین دی لو وچ غلط ثابت کیتا۔ اُودے تقاضہ اُوس دے مشہور وعظ ‘‘ ۱۲۸ ۔ مفت فضل ’’ ظاہر ہوندا ھے جیڈا اُونے برسٹول ( ۱۷۴۰ ) وچ تبلیغ کیتا۔ ویزلی قائلیت دے نال تبلیغ کردا ھے کہ ایناں حوالہ جات دی تفسیر صاف صاف ایس طراں وی ھے جیس طراں سارے نوے عہد نامے دا طریقہ ھے یعنی کُجھ حوالہ جات ایس طور نال نیں۔ ‘‘ جیدے واسطے مسیح موا اُونوں تے آپنے کھانے نال ہلاک نہ کر۔ ’’ ( رومیوں ۱۴ : ۱۵ ) ایتھے واضح ثبوت مِلدا ھے کہ مسیح موا ھے نہ صرف اُوناں کیتے جیڈے بچائے گئے بلکہ اُوناںکیتے وی جیڈے ہلاک ہون آلے نیں۔ اوہ دنیا دا ‘‘ مُکتی داتا ’’ ھے ( یوحنا ۱۴ : ۴۲ ) اوہ ‘‘ دنیا دے گناہواں دی خاطر رب دا برہ ھے ۔ ’’ ( یوحنا ۱ : ۲۹ ) ‘‘ اتے اوہ ہی ساڑے گناہواں دا کفارہ ھے اتے نہ صرف ساڑے ہی گناہواں دا بلکہ ساری دنیا دے گناہواں دا وی۔ ’’ ( ۱۔ یوحنا ۲ : ۲ ) کیوں جے اسی محنت اتے جانفشانی کردے ہاں کہ ساڑی اُمید اُوس زندہ رب تے لگی ہوئی ھے جیڈی سارے آدمیاں دا خاص کر دھرم داراں دا منجی۔ ’’ ( ۱ ۔ تمیتھیس ۴ : ۱۰ )

‘‘ جینے آپنے آپ نوں ساریاں دے فدیے وچ دے دیتا ۔ ۔ ۔ ۔ ’’ ( ۱ ۔ تمیتھیس ۲ : ۶ ) ‘‘ اُونے ہر اک آدمی کیتے موت دا مزہ چکھیا۔ ’’ ( عبرانیوإ ۲ : ۹ ) (۹)

ویزلی دھرم رکھدا سی کہ ہر شخص آپنے طور تے رب دے جاری کردہ فضل دے تھلے آ سکدا ھے اتے آپنی آزاد مرضی نوں ورت کے قبول کرن دی صورت وچ مُکتی اتے رد کرن دی صورت وچ ابدی موت حاصل کر سکدا ھے۔

آرمینائی لوکاں دے خلاف اک گھل مشہور ھے اوہ آکھدے نیں کہ آدم دے گناہ دی وجہ توں ساری نسلِ انسانی گناہ دے تھلے نہیں آ سکدی ھے۔ آرمینیس آپنے آپ نوں آپنے کماں (اعمال) توں ہی بالکل صاف بنا سکدا ھے۔

لوکاں دا مناظرہ:۔

ایس بیان وچ انسان دی  آزاد مرضی توں بھلا کام (نیکی)نہ صرف زخمی کردا ، وگاڈدا اتے کمزور اتے ناتواں کردا ھے بلکہ ایں انسان نوں قید کرکے برباد اتے داغ لگاندا ھے۔ اتے اُوندی قوت بےسود ہون دے علاوہ رب دے فضل نوں وی جھٹلاندی ھے۔ پر ایدی قوت نہیں ھے رب دے فضل دی الہیقوت ہی سب کُجھ ھے ۔(۱۰)

آرمینیس وثوق نال آکھدا ھے کہ انسان گناہ دے بندھن وچ جھکڑیا ہویا ھے اوہ آپنے آپ نوں کِسی صورت وچ نہیں بچا سکدا جے کر رب دا فضل اُودے آلوں جاری نہ ہووے ۔ ویزلی ایس گھل نوں ایس طراں ویکھدے نیں کہ انسان آپنے کماں توں حتیٰ الوسع مُکتی دیاں سیڑھیاں چڑھدا ھے۔ ویزلی اتے آرمینیس راسخ العتقادی دی مکمل پابندی کردے نیں اُوناں دا دھرم ھے کہ بنی نوع انسان مکمل طور تے بندھن وچ بنھیا ہویا اتے صرف رب دے فضل توں ہی مُکتی پا سکدا ھے ۔ اُوناں دا آکھنا ھے کہ مُکتی دا انعام کوئی شخص کما نہیں سکدا بلکہ صرف حاصلِ ( وصول ) کر سکدا ھے۔

آلس آکھدا ھے کہ روح القدس دِلاں اتے ذہناں تے کام کردا اتے لوکاں نوں رب دے بارے کُجھ جان کاری دیندا یعنی رب دی برکات اتے رحمتاں دے بارے دسدا اتے اُونوں توبہ کیتے بلاندا ھے ۔ آرمینیس دی سخت تعلیم رب دے فضل دی مذاحمت کردی ھے جیڈی کیلون دے پیروکار وی مندے نیں۔ مگر آرمینیس ایدی وضاحت فرق طریقے نال کردا ھے توبہ توں پہلاں فضل سادہ طریقے نال قائل کردا، بلاندا ، چمکاندا اتے رب دے فضل دے قابل بناندا ھے جیڈا حیاتی تبدیل ہون توں پہلاں توبہ اتے دھرم نوں ممکن کردا ھے ۔ کیلون دے پیروکار ایدی وضاحت ایس طراں نال کردے نیں کہ ایں اٹل اتے کارگر اُوس شخص کیتے ہوندا ھے جیدا توبہ کرے اتے مُکتی تے دھرم رکھے۔ آرمینیس ایس طراں آکھدا ھے کہ لوک ہمیش رب دے فضل دی مذاحمت کردے نیں۔ جیویں کلامِ مقدس تنبیہ کردا ھے ۔( اعمال ۷ : ۵۱ ) پر ‘‘ توبہ توں پہلاں فضل ’’ دے بغیر اوہ فطری عمل دے مطابق سخت اتے سنگدل ہون اتے رب دی مرضی نوں تکفیر گناہ دے غلام ہون دی وجہ توں کردے نیں۔ (۱۱) کیلون دے مطابق رب اُوناں نوں جیناں نوں بغیر کِسی طرفداری دے مُکتی کیتے چُندا ھے شخصی طور تے اُوناں دی مرضی نوں تبدیل کردا ھے ۔ ایں کِس طراں دا تعلق ھے؟

بائبل مقدس دا رب کی آپنی مخلوق دے نال اینج ہو سکدا ھے اوہ جیڈا خواہش کردا ھے کہ اُودا آپنی مخلوق دے نال حقیقی تعلق ہووے۔ نہ کہ اینج دا تعلق جیویں کِسے غلام یا پتلے دے نال ہوندا ھے۔ آرمینیس آپنے خالق دے مُکتی دے کماں نوں اُودی محبت دے عجائبات ، رحم عدالت، انصاف اتے شخصی تعلقات توں محسوس کردا ھے۔

پہلاں توں مقرر کردہ لیکھاں دا احاطہ کردے ہوئے اُودا نظارہ عقلی طور تے رب دی مداخلت کیتے دُعا کیتے ارادہ کرنا اتے معجزات اتے مُکتی کیتے دُعا کرنا بے جا اتے فضول ہووے گا۔ کیڈا رب دے متعین کیتے ہوئے نوں ناکام کر سکدا ھے ؟ کیوں منادی کیتی جاندی ھے؟ حقیقت وچ انسانیت دا مقصد کی ھے جے کر ہر شے پہلاں توں متعین ھے ؟ ایں اوہ سوالات نیں جیڈے اصلاکار مسیحی شاخاں نوں اسلام نال ملاندے نیں ۔ آمینائی الیات وچ دلائلی جھوٹ پائے جاندے نیں۔

کُجھ الہیات        دا ایں بحث کردے نیں کہ رب چُنے ہوئے اتے پہلاں توں متعین لوکاں تے ہی مُکتی ٹپکا سکدا ھے۔ اک طراں نال ایں دلیل دُروست وی ھے تاں جے اوہ جیڈے آرمینائی الہیات دی پیروی کرن آلے نیں کہ صرف رب ہی مُتی دے سکدا اتے ایں یک طرفہ ھے اتے ایں پہلاں توں طےشدہ فضل دی بدولت ملدی ھے۔ پر ایں گھل ذہہن وچ رہوے کہ فضل دُعاواں دے وسیلے نال آندا ھے ایں دُعا مقدسین کر سکدے نیں یا فیر اوہ لوک جیڈے مُکتی پان توں پہلاں رب دے سامنے نالش کردے اتے اُوناں دی روحانی انکھاں کُھلیاں نیں اوہ کر سکدے نیں۔

ہور ایں کہ رب دے بنائے ہوئے اوہ ہتھیار نیں جیڈے شخصی طور تے قائلیت رکھدے اتے روحالقدس دی قائلیت اُوناں دے اندر ہووے اتے اوہ رب دے کلام دے وسیلے فیصلہ کن حالت تے اپڑے ہون۔ ایں لوک زبردستی رب دے آل راغب نہیں ہوئے ۔ پر رب دی بے پناہ محبت جیڈا سارے نسلِ انسانی کیتے ھے، اُوناں نوں مسیح دے کول لے آئی۔ ( یوحنا ۳ : ۱۶ ) ہر انسان دی آپنی آزاد مرضی ھے اوہ آپنی مرضی نال اُوناں نوں قبول یا رد کرنے دا حق رکھدا ھے۔ تاں جے جے کر رب نیں ہر شے نوں پہلاں توں مقرر کر دیتا ھے اتے صرف کُجھ خاص لوکاں دا ہی چناؤ کردا ھے تاں انسان دا ارادہ تے بےکار ہووے گا۔ اتے ایس طراں غیر دھرم داراں کیتے دُعا کرنا بے سود اتے بے فائدہ ہووے گا۔ یہواہ خُدا دی ایں پیوتر مرضی ھے کہ دھرم دار سارے غیر دھرم داراں کیتے شفاعت کرن۔ رب دی تحریک توں پولس رُسول لکھدا ھے ۔

‘‘ ایں ساڑے مُنجی رب دے لاگے عمدہ اتے پسندیدہ ھے اوہ جاندا ھے کہ  سب آدمی مُکتی پان اتے رب دی سیان تیکر اپڑن۔ ’’ ( ۱ ۔ تکیتھیس ۲ : ۳ ۔ ۴  )

پطرس ایس بارے آکھدا ھے کہ خُداوند آپنے وعدے چیں دیر نہیں کردا جیویں دی دیر بعض لوک سمجھدے نیں بلکہ تہاڑے بارے وچ تھمل کردا ھے ایس لئی کہ کِسے دی ہلاکت نہیں چاہندا بلکہ ایں ایں چاھندا ھے کہ ساریاں دی توبہ تیکر نوبت اپڑے۔ ( ۲ ۔ پطرس ۳ : ۹ ) ایں بالکل صاف ھے کہ رب ‘‘ چاہندا ’’ ھے کہ ‘‘ سارے ’’ لوک مُکتی پان ۔ شاگرداں نیں اک واری یسوع مسیح نوں آکھیا اسی کیویں دُعا کریئے؟

یسوع مسیح نیں فرمایا جدوں تُساں دُعا کرو تاں آکھو ‘‘ اے ساڑے پیو توں جیدا آسمان تے ھے، تیرا ناں پیوتر منیا جاوے تیری بادشاہی آوے تیری مرضی جیویں آسمان تے پوری ہوندی زمین تے وی ہووے۔ ’’ ( لوقا ۱۱ : ۲ ) عقلی طور تے آکے ویکھیا جاوے تاں اک دھرم دار رب دی مرضی پوری ہون کیتے دُعا کر رھیا ھے ۔ اتے اُودی مرضی ایں ھے کہ ساری نسلِ انسانی ہلاک نہ ہووے بلکہ ہمیش دی حیاتی پاوے ۔ صرف اُودے کلام تے دھرم لیان ددے وسیلے نال۔ رب جُھوٹا اتے دھوکےباز نہیں ھے۔

اُودی مرضی بائبل مقدس دی تعلیم توں واضح نظر آندی ھے کہ اُودی خواہش ھے کہ سارے بنی نوع انسان مُکتی پان۔ جان سمتھ اوہ اینگلیکن پادری سی جینے بپٹسٹ کلیسیائی نیو رکھی۔ اتے اُوس تعلیم نوں ‘‘ عام کفارہ ’’ آکھیا۔ ویزلی اتے سمتھ دیاں جڑاں اینیاں مضبوط بائبلی نیواں تے سان کہ محبت بھرے رب کیتے اک گھر دی حیثیت رکھدی نیں۔ جدوں کہ دوجی بدعتی تعلیقات آکھدی نیں کہ رب قہر اتے عذاب نال بھریا  ہویا ھے اتے اُونے نسلِ انسانی دی بوہت وڈی تعداد دوزخ دی ابدی آگ کیتے پیدا کیتی اتے اوہ کِسی قسم دی تبدیلی آپنی مرضی نال ایدے وچ نہیں لیا سکدے۔ انسان دا چناؤ رب دی دیتی گئی آزاد مرضی نال فضل دے ذریعے ہوندا ھے اتے اُودا دھرم اُودی منزل دا تعین کردا ھے ۔ ایس طراں خپداوند یہواہ رب دی عدالت وی اُوسے چناؤ تے منحصر ھے ۔ سچ تے ایں ھے کہ انساناں دی اکثریت ایسے رسائی نوں رد کر دے نیں کہ اوہ مُکتی پان اتے آپی ایس وڈی مُکتی توں غافل اتے عادی ہو جاندے نیں ۔ بائبل مقدس تصدیق کردی ھے کہ ایں رب دی مرضی نہیں ھے کہ کِسے فرد،بشر دی ہلاکت ہووے بلکہ ساریاں دی توبہ تیکر نوبت اپڑے۔ لیکھاں دے عقیدے نوں بائبل مدقس وچ واضح طور تے رد کیتا گیا ھے مگر ایں اج وی مسیحی کلیسیاواں وچ رائج ھے ۔ ایں آکھن دی لوڑ نہیں  ھے کہ ویزلی اتے سمتھ دی تعلیمات غیر لیکھاں دے رب دی تصویر پیش کردی سان یقینی طور تے اوہ نہ صرف مسیحی الہیات دان ہی سان جیڈے انسان دی آزاد مرضی دے حق وچ سان بلکہ اُوناں دی تعلیم دیاں جڑاں یہودی پُختہ دھرم وچ سان جیڈا اج تیکر وی مروج ھے کہ توبہ دے بغیر مُکتی نا ممکن ھے ۔ پہلی صدی دی ابتداء دی دھرم دار یہودی نومرید مسیحٰ کِسے قسم دی تعلیم نوں ناقابلِ قبول سمجھدے سان۔

‘‘ لیکھاں دا عقیدہ ’’ دے لحاظ نال ویزلی اتے سمتھ دوجے سارے اصلاح کار اں توں معزز نظر آندے نیں جہناں نیں تحقیر آمیز مستند لیکھاں دے عقیدے نوں آگسٹین دے تصورات توں حاصل کیتا۔ ایں کِسے مصنف دا اپنا ارادہ نہیں کہ کلیسیائی روایت ایس طراں نال ہووے کیوں جے اُوناں دیاں بوہت ساری تعلیمات تصحیح جیڈی بوہت ہی ضروری سی اُوناں نیں بڑے دلیر انداز وچ کلیسیائی تاریخ وچ نبایا۔ تاں جے کِسے عقیدہ یا مسئلے دا تعلق مُکتی دے نال ہووے تاں کوئی وی سادگی نال غلطی نہیں کر سکدا۔ مسیحیت نوں مُختی دے اندرونی تصور دے بارے متحد ہون دی لوڑ ھے تاں جے اسلام دی جُھوٹی مستند تعلیم دا سامنا کر سکے۔ منبھاوندی گھل ایں ھے کہ ایناں الہیات داناں وچوں بوہت سارے الہیات داناں دے تصورات اسلام نال ملدے جُلدے نیں جد کہ ایں گھل طے ھے کہ اسلام مخالفِ مسیح نظام ھے دُنیا کیتے کوڑا ھے ۔

لوتھر ، کیلون ، وائٹ فیلڈ اتے ویزلی سارے ایس گھل نوں مندے نیں کہ اسلام دی جابرانہ حکومت کلیسیاء کیتے حقیقی خطرہ سی۔

اسلام اتے مسیحیت وچ‘‘ لیکھاں دا عقیدہ ’’ دا تقابلی جائزہ

مسلماناں دے لیکھاں دے عقیدے دیاں جڑاں عربیاں دی بدعتی تعلیمات وچ ھہیں ۔ ‘‘ کعبہ ’’ جیویں کہ گزشتہ صحفات وچ دسیا گیا ھے ہر ورے بعد اک بُت دی حٰثیت نال پوجیا جاندا ھے ۔ کیوں جے ستاریاں دا تعلق مقدر ( لیکھاں ) دے نال ھے ایں قابلِ ذکر ھے کہ اللہ دیاں تین دھیاں وچوں اک ‘‘ مانت ’’ نوں لیکھاں دی دیوی آکھیا جاندا ھے۔ ایں ستاریاں دی بدعت بابل وچ پروان چڑھی اتے اُوناں نوں بائبل مقدس دے صحائف نیں مکمل طور تے رد کیتا ھے اسلام دی تعلیم دے مطابق ہر شخص دی پیدائش تے اک فرشتہ اُودی منزل دا تعین کردا ھے ۔ حدیث بیان کردی ھے کہ اللہ نیں اک فرشتے نوں حکم دیتا کہ چار شیواں لکھ ! نوے پیدا ہون آلے انسان دے بارے یعنی اُودے ‘‘ کام ’’ ‘‘ اُودا روشگار ’’ ‘‘ اُودی موت دا  دن ’’ اتے ایدے علاوہ ایں وی لکھ کہ اوہ بابرکت ہووے گا یا ‘‘ وےچارہ ’’ ہووے گا۔ فیر اودے جُسے وچ آتما پھونک۔ ایس طراں جیڈا شخص چنگے کام کردا ھے اُودے تے جنت دے چکار صرف اک پردہ ھے اتے فیر جیڈا کُجھ اُودے بارے لکھیا گیا ھے کہ اوہ کی فیصلے کریگا اتے اُودا رویہ کیویں دا ہووے گا اتے اُودے ستارے بدی کرن گئے یا بدی دے کام کرن گے اتے ایس طراں اوہ جہنم دا وارث ہووے گا۔ اتے فیر ایں وی لکھیا گیا کہ اُودے فیصلے اتے رویے اتے اُودے ستارے چنگے کام کرن گے اتے ایس طراں اوہ جنت دا وارث ہووے گا۔  (۱۲)

ایں پیراگراف ‘‘ پہلاں توں طے شدہ ’’ ‘‘ لیکھاں ’’ دے بارے واضح تعلیم دیندا ھے ۔ اتے اک ہور دوجی حدیث توں محمد دا پیغام واضح نضر آندا ھے۔ نبی نیں آکھیا : ات آدم توں آپنی اولاد نوں جنت وچوں باہر کڈیا۔ آدم نیں آکھیا توں موسیٰ اوہ جینوں اللہ نیں پیغام اتے آپنے پیغام اتے آپنے نال براہ راست گھل کرن کیتے چُنیا۔ تُسی میرے تے الزام ایس گھل کیتے لگاندے اوہ جیڈا میرے لئی پہلاں ہی طت سی اتے میرے پیدا ہون توں پہلاں ہی طے ہو چکی سی ؟ اینج موسیٰ تے غالب آیا۔ (۱۳)

حیران کن گھل ایں ھے کہ اللہ نیں دنیا دے پہلے انسان آدم نوں بغیر چُناؤ اتے اُودی مرضی دے گناہگار ٹھہرا دیتا۔ بغیر راستبازی اتے فرماں برداری دے اُونوں گناہگار ٹھہرایا۔ پہلاں توں مقرر کرنا، انسان نوں گناہگار ٹھہران وچ اللہ دا حکم شامل ھے ۔ ایس طراں اللہ اک ( شیطان ) اتے نا اہل اتے بدکار دیوتا دی لوڑ وچ ظاہر ہوندا ھے ۔ ایدے علاوہ دنیا وچ گناہ لیان دا سبب اُوناں نوں جہنم وچ اپڑان دا فیصلہ انسان دی مرضی دے بغیر اللہ ہی نیں آکھیا۔ محمد دے اک پیروکار نیں ایس عقیدے دے تعلق نال سوال کیتا۔ اک حدیث وچ ھے کہ ‘‘ اے اللہ دے رُسول ! لوکککی کیوں چنگے کام کرن دا جتن کر دے نیں ؟ نبی نیں آکھیا ! ہر شخص ایس طراں دے کام کر کے اُودی منزل دا تعین کردے نیں ۔ جیویں اوہ آپی دسدا ھے۔ (۱۴)

ایس طراں محمد دی تعلیم توں واضح ہوندا ھے کہ چنگے کام کرکے انسان جنت حاصل کر سکدا ھے اُودے آپنے عقیدے ( لیکھاں ) دی نفی ہو جاندی ھے ۔ ایس طراں دی نامناسب اتے نا مطابقت نوں مُسلمان آپی وی قبول نہیں کرن گے۔ اسلام دے دین وچ جنت وچ داخل ہون دا راستہ صرف اُودیاں نیکیاں نیں ۔ تاں جے اسلامی عقیدہ وچ ہر شخص دے موجود ہون توں پہلاں اینوں جنت یا دوزخ سونپ دیتی گئی ھے۔ لیکھاں دا عقیدہ انسان دے ہر طراں دے چنگے نیک کماں دی تردید کردا ھے اسلام اتے اگسٹین دی بدعتی تعلیم ( لیکھاں دا عقیدہ ) دونہویں بائبل مقدس دی حقیقی تعلیمات ( یعنی رب دی سوھنی فطرت اتے کردار ) دے خلاف نیں ۔ جے کر رب نیں انسان نوں آزاد مرضی بخشی تاں اوہ دھوکےباز اتے نظر انداز کرن آلا رب ، اللہ دے مساوی جانیا اتے سمجھیا جاوے گا۔

یہواہ نیں حکم دیتا ! میرے فضل توں توبہ کرو۔ ہر شخص آپنی حقیقی مرضی نوں ورت کے رب دے فضل دا حق دار ہو سکدا ھے اتے اُودے توں اُودی اخیری منزل دا تعین کیتا جاوے گا۔

ہر شخص روحانی اعتبار نال عمل پیرا ہو کے مُکتی دی خُوشخبری پا سکدا ھے ۔ کوئی مرد یا عورت فیاضی دے نال آپنی مُکتی نوں آپنے چنگے کماں توں حاصل نہیں کر سکدا اتے نہ ہی کوئی آپنی مرضی نال آپنے آپ نوں بچا سکدا۔ یسوع مسیح دا کفارہ ، روحانی فرماںبرداری دا تقاضہ کردا ھے نہ کہ شریعت اتے جُسے دے کام دی۔

تاں جے قرآن اتے حدیث وچ بےشمار حوالے لیکھاں دے عقیدے دے تعلق توں شامل نیں ۔ جیویں لکھیا ھے کہ ‘‘ جینوں اللہ نیں گناہ دے دیتا اوہ آپنی مرضی نال یا جتن نال اللہ دی مخالفت نہیں کر سکدا۔ اوہ آپنے دلاں نوں صافنہیں کر سکدے۔ اتے اُوناں کیتے آخرت وچ دہشت نال فرمان ھے۔ ( قرآن  ۵ : ۴۱ )

اسلامی تحریراں وچ لیکھاں دے عقیدے دے تصور وچ ابدی منزل دی نیو دا کافرانہ بدعت دا جتن ھے۔ ایں ثابت ہو چُکیا ھے کہ تاریاں ورگی بدعت یعنی کعبہ، محمد دی فلکیات دے کافرانہ دین دی ترقی وچ پیش ھے۔

اسلام وچ جہنم دےبرزخ دا تصور

اسلام وچ  برزخ دا تصور بالکل ابتدائی رومن کیتھولک ورگا ھے  ۔ اسلام نیں  برزخ دا نظام رائج کیتا۔ کہ کِس طراں برزخی نظام توں مُکتی حاصل ہو سکدی ھے۔

پروٹسٹنٹ بائبل اتے ابتدائی کلیسیائی قیادت کِی قسم دی برزخ دے ذریعہ مُکتی دی تائید نہیں کردے۔ رومن کیتھولک کلیسیاء آپنے وڈے گرجاگھراں دی تعمیر کیتے اتے کلرجی کیتے بے حد آمدنی نوں ترتیب نال اکٹھا کردے نیں ۔ ایس جھوٹی تعلیم نوں کھیلار کے کہ برزخ وچ اُودا اجر غلہ گودام اتے بوہت وڈی دولت دی صورت وچ ہووے گا۔ مارٹن لوتھر پروٹسٹنٹ قائدانہ سی۔ اُونے اُوس خلافت فطرت روایت دے خلاف آواز اُوچی کیتی اتے یویوں کیتے پیسہ اکٹھا کرن دی روایت نوں نا منظور کیتا۔ ہر کوئی شخص آپنی دِل جوئی نال پوپ دی اجازت نال آپنے لئی برزخ یا ‘‘ دوزخ ’’ مُل لے سکدا ھے ۔ ایں گھل حیران کن ھے کہ جے کر کِسی نیں لہو وی کیتا ھے تاں اوہ ( مُعافی نامہ ) بخشش نوں مُل لے سکدا ھے پر اُودا مُل ٹھیک دینا پئیوے گا۔ پوپ گریگری اول نیں پنج ورے اینا الہیات دا تجزیہ کرن دے بعد برزخ دے عقیدے دا باقائدہ اعلان کیتا۔ نائن دی کونسل توں پہلاں ابتداء دی کلیسیاء دی قیادت نیں بائبل دے متن توں متعلق عقیدیاں نوں دینی حکومت نیں نظر انداز کیتا اتے ایس غلط عقیدیاں نوں رائج کیتا۔ ایدا مقصد صرف ایں ہی سگا کہ لوکاں نوں روحانی طور تے برملہ کر کے اُوناں دی محنت نال کیتی گئی کمائی نوں یادگار وڈے وڈے گرجا گھراں دی تعمیر اتے فضول آرائشاں آلی حیاتی  گزارن کیتے ورتیا جاوے۔

پہلی صدی وچ ہور وی بوہت ساری غلط ( بدعتی ) تعلیمات رائج کیتی گئیں ۔ پر ویلے دے عظیم مسیحی الہیات داناں نیں ایناں نوں شکست دیتی۔ تاں جے بوہت ساری بدعتاں چرچ ( کلیسیاء ) وچ شامل ہو گئیں اتے بوہت سارے محمد دے ویلے توں یعنی قریباً چار سو سالاں توں وی شامل کیتی گئیں۔

پر محمد نیں بدعتاں آپنے نوے دین وچ شامل کر لئی۔ یسوع مسیح دے عظیم کفارہ دی تکمیل دے ضد وچ کلیسیائی بدعتاں نیں ‘‘ بخشش ’’ یا ‘‘ معافی ’’ نامیاں نوں اک غیر بائبلی عقیدے دے طور تے قبول کر لیا اتے اُودا مقصد ایں ہوندا کہ جے کر کوئی وی ایس ‘‘ معافی ’’ یا ‘‘ بخشش ’’ مُل نال خریدے تاں برزخ وچ اُودے گناہ معاف ہو جان گے۔ ‘‘ یسوع مسیح نوں دنیا دے گناہواں دی مُعافی کیتے آپنی قُربانی اتے لہو بہانے اتے جی اُٹھن دی کی لوڑ سی ؟ ایں یسوع مسیح دی بے عزتی کرن دے مترادف ھے کہ اُودی سخت دُکھ دی حالت وچ قُربانیاں اتے سُولی تے موت بےفائدہ ھے۔ کیوں جے اگر کوئی بوہت چنگے کام کرے یا ادا کرن کیتے کِسی دے کول دولت ہووے اتے اوہ بیعانہ دے طور تے کیتھولک نوں پیسہ جمع کروائے تاں جے آئندہ حیاتی وچ کام آوے ۔ پوپ صاحب دے جاری کردہ معافی نامے ہی جے کر مُکتی دے سکدے نیں تاں یسوع دی موت اتے مردیاں چوں جی اُٹھن دی کوئی لوڑ نہیں۔

بائبل مقدس اتے واضح تعلیم دیندی ھے کہ جدوں اک مسیحی دھرم دار مردا ھے تاں اوہ فوراً مسیح دے نال ہوندا ھے۔ ( ۲ ۔ کرنتھیوں ۵ : ۶ ۔ ۸ ) جدوں توں یسوع مسیح نیں اک ہی واری سارے بنی نوع انسان کیتے اُودے گناہواں دی قیمت ادا کر دیتی گئی ھے اوہ جاری رھے گی۔ شخصی گناہواں دی مُعافی کیتے اتے برزخ وچ رہائشاں کیتے کِسی قسم دی لوڑ نہیں ھے کہ فردوس وچ جان کیتے کوئی بیعانہ دین دی لوڑ ھے ۔ ایں گھل واضح طور تے مسیح نوں رشوت دین اتے اُونوں زخمی کرن وچ بھر پور کردار ادا کردی ھے۔

اسلام وچ سکھایا جاندا ھے کہ ہر گناہ دی سزا ملے گی۔ جدوں توں اسلام وچ لہو دی قُربانی نوں بے اثر قرار دیتا گیا ھے عام لوک دوزخ وچ ویلہگزار رھے نیں تاں جے اُوناں دا کفارہ ہو سکے۔ جے کر اوہ خُوش قسمت نیں تاں خورے اوہ بچ سکدے اتے جنت وچ جا سکدے نیں۔

بھاویں ایں متقی پرہیزگار مُسلمان ہی کیوں نہ ہون اتے اُونے آپنی ساری حیاتی وچ صرف اک ہی گناہ نہ کیتا گیا ہوئے اُودی قیمت دوزخ وچ ضرور گزرانی پئیوے گی تاں جے اللہ دا قانون پورا ہو سککے ۔ جے کر اُونے اللہ دی اعلانیہ نافرمانی کیتی تاں وی اُونوں ضرور ہمیش دی آگ وچ سزا پئیوے گی۔

حدیث ایس طراں قانین وچوں اک نوں ایں وی بیان کردی ھے۔ نبی نیں آکھیا : ایں دو اژخاص سزاوار ہون گے اک جیس نیں مٹی نوں پیشاب دے نال گیلا کیتا اتے دوجا اوہ جیس نیں ‘‘ غیبت ’’ یا بدگوئی کیتی ایناں وچوں اک وی نہیں بچے گا۔ (۱۵) ہر شخص آپنے گناہ دی سزا پان دے بعد معافی حاصل کرے گا۔ محمد نیں ‘‘ بدھا ’’ دین دے بانی زور وآسٹریان دے تصور ( دوزخ دا پُل یاد کرنا ) دے تصور نوں چرایا ھے اتے اُودے وچ آپنی تعلیم یعنی برزخ دے عقیدے نوں شامل کیتا ھے کہ ہر شخص پہلاں جہنم وچ جاوے گا فیر برزخ وچ جاوے گا۔

اک حدیث ایس طراں بیان کردی ھے کہ :۔ جہنم دے اندر ( یعنی پُل دے اُوپر اک خاردار پودا ‘‘ ال ساڈان ’’ ناں دا ہووے گا جیڈا لوکاں نوں اُوناں دے کماإ اتے اعمالاں دے مطابق پٹک لیئے گا ۔ کُجھ لوک جہنم وچ آپنے ( بدی ) دے کماں دے سبب ٹھہرے رہیں سان اتے برباد کیتے جان گئے اتے کُجھ اُوناں کنڈیاں دی وجہ توں کٹ دیتے اتے جہنم وچ سُٹے جان گے اتے کُجھ سزاوار ہون گےپر سزا دے بعد حفاظت نال بچ جان گے۔ جدوں اللہ لوکاں دے وچکار آپنی عدالت مُکا چُکے فیر اوہ ہر کِسی نوں دوزخ وچوں آپنے رحم توں باہر کڈھے گا ۔ فیر اوہ فرشتیاں نوں حکم دیوے گا کہ اُوناں لوکاں نوں دوزخ دی آگ توں باہر کڈھوں جہناں نیں اللہ دے علاوہ کِسی دی پرستش نہیں کیتی اتے اللہ اُوناں دے نال رحمدل ہووے گا جیڈے دنیا وچ آزمائے گئے پر اللہ دے سوا کِسی دی پرستش نہیں کیتی۔ (۱۶) قرآن ات حدیث مُسلمان دے علاوہ مُکتی نوں رد کردی ھے۔ (۱۷) جے کر کوئی شخص مُسلمان ہووے تاں اوہ آپنا ختنہ لازمی کروائے اتے اللہ اک ھے اتے لاشریک ھے اتے محمد اللہ دے رُسول نیں ہونے دا اعلان کرے۔ اتے ایس طراں عورت صرف اعلان کرے کہ اللہ اک ھے اتے واحد معبود ھے اتے محمد اللہ دے اخیری نبی اتے اخیری رُسول ہون دا اقرار کرے مرد اتے عورت دونہواں کیتے ہی اُصول ھے اتے اُوناں دے اعمال وی مُکتی وچ کردار ادا کرن گئے۔ اسلام اوہ جدید دین ھے جیڈا توبہ توں بعد کماں ( چنگے اعمال ) تے محیط مُکتی تے یقین رکھدی ھے۔ مسلماناں دی آپنی ٹیریراں بیان کردیاں نیں کہ اُوناں نوں اک لمحہ یا فوراً مُکتی نہیں مِل سکدی۔ عورتاں دی قِسمت ایس معاملہ وچ زیادہ ہی خراب ھے کیوں جے اللہ نیں عورتاں نوں کثرت نال جہنم کیتے پہلاں توں چُنیا ھے ۔ تاں جے کوئی مُسلمان براہِ راست جنت وچ نہیں جا سکدا جدوں تیکر جنگ دی حالت (جہاد) وچ نہ مرے یا کِسی بےدین شخص نوں قتل کرے ۔

حدیث بیان کردی ھے کہ دوزخ دی حتمی سزا کیویں دی ہوئے گی؟

‘‘ میں نبی نوں ایں کیندیاں ہوئیاں سُنیا کہ رُوزِ حشر دے دن اک آدمی جہنم وچ ایس طراں سزا دیتی جاوے گی اُوس آدمی دے پیر اں دے محراب وچ دو کوئلے سلگائے گے اتے اُودے توں اُودا دماغ اُبل جاوے گا تانبے دے پانڈے دی طراں یا جیس طراں صُراحی جیدے وچ پانی گرم کیتا جاندا اُوس طراں گرم ہووے گا۔ (۱۸)

ہر مُسلمان سختی نال جہنم وچ سزا پائیگا۔ سزا پان آلے مرد اتےعورت دے دماغ جیدا اُبالیا گیا جدوں تیکر اوہ سُلگندے کوئلیاں تے کھڑا رہے گا یا کھڑی رہے گی ۔ پارسا اتے پرہیزگار لوکاں کیتے ایناں شدید گھلاں دے امتحان وچوں گزرے گا جیڈا اُوناں دا انتظار کر رھیا ھے۔ جے کر کوئی ایس سزا توں بچنا چاھندا ھے اوہ صرف شخصی طور تے جہاد کرے۔

میدانِجنگ وچ دھاوا ( حملہ) بولن توں پہلاں اتے مالِ غنیمت اکٹھا کرن اتے قانون تے حملے توں پہلاں محمد نیں کجروی نال اک کہانی گھڑی اتے اُودی تشہیر جنگلی چال نوں سوچی سمجھی بنا تے کیتی۔ اُوس نیں آپنے جنگی بیلیاں دے نال فوراً جنت وچ داخلے نوں وعدہ کیتا کہ جیڈا کوئی وی جنگ دے دوران مرے گا جنت وچ جاوے گا۔

نہ صرف اوہ مختصراً جنت وچ بغیر جہنم وچ جائے اپڑ جان گے بلکہ اُودے نال نال اُوناں نوں کُجھ آڈڈے حواسی ارماناں دی تکمیل وی فراہم کیتی جاوے گی۔ مثلاً اُوناں نوں جنگل ، سمندر اتے اجرامِ فلکی دی حیسنائیواں ( پریاں ) اُوناں دے نال مبازرت کیتے فراہم کیتیاں جان گئیاں۔ شراب پین دا موقع فراہم کیتا جاوے گا اتے بوہت ساری بخششاں عطا کیتیاں جان گئیاں۔

ایں گھل اج کل دی اسلامی حالت ، بوہت سارے خُود کش بم پھاڑن آلے خواہشمند مسلماناں دی عکاسی کردی ھے۔ اک مکمل احمق اتے پاگل آدمی دی قیادت وچ بوہت سارے مُسلمان ایس بادشاہی نوں صرف جہاد کرکے داخل ہو سکدے نیں ۔ اُوناں دی فرمانبرداری ، حکومت یا اُوناں دی شہریت دی تاعبداری وچ نہیں بلکہ اُوناں دی تاعبداری ہر قیمت تے اسلام دی آواز تے جنگ نوں فتح کرن تے ھے۔

جیڈا قرآن نوں سنجیدگی نال پڑھدے نیں اوہ جاندے نیں کہ ایں اک اللہ دی اندرونی پرسرار بادشاہی دی توبعداری ھے ۔ بھاویں اک پیار کرن آلے مُسلمان دے نال کُجھ وی ہووے اُونوں جہاد دے عقیدے تے دھرم رکھنا ضروری ہونا چاہی دا ھے۔

پر حقیقت وچ جیڈا اعتدال پسند لوک نیں بھاویں قرآن توں ناواقف وی ہون ایس طراں دے احکامات نوں نہیں مندے۔ ایس طراں اُوناں دے بوہت بہتر ایں ہی ھے اوہ اللہ دی ایس تعلیم توں دستبردار ہون اتے جیوندے رب یسوع مسیح دی پیروی کرن ایس طراں اوہ جہاد دے بغیر ہی دوزخ توں بچ سکدے نیں۔ بھیڑے لیکھاں نال اُوناں دی لکھتاں توں ظاہر ہوندا ھے کہ مُسلمان آپنے سارے گناہواں دا حساب دوزخ وچ ادا کرن گئے۔ جہنم وچ سب توں نِکی سزا، اُوناں نوں پتھر دے دہکتے ہوئے کوئلیاں تے کھڑا ہونا پئیوے گا جدوں تیکر اُوناں دے سراں تے لہو جاری نہیں ہو جاندا اتے اوہ پھٹ نہیں جاوے گا۔ صرف جہاد کرن آلے ہی جہنم دی سزا توں بچ سکن گئے۔ اکثریت نہ جتائے ہوئے تشدد نوں لا محدود اسلامی جہنم وچ برداشت کرن گئے۔ اک واری مُسلمان اکثریت دا تسلط قائم ہو جاوے ۔ مقامی طور تے شریعت لاگو کر دیندے نیں۔ اتے کئی واری قانون ملک دا قانون بن جاندا ھے۔ تاں جے ایں کتاب مُسلماناں دی تکفیر کرن کیتے نہیں لکھی گئی بلکہ کلیسیاء نوں زبردستی چنوتی دیندی ھے۔ اتے آڈڈے قسم دے معاشریاں اتے حکومتاں جیڈیاں دنیا وچ کیتے وی نیں اُوناں نوں مُسلماناں دے ارادیاں توں ، جیڈے اللہ دی خاطر آڈڈھے ملکاں نوں فتح کرنا چاھندا ھیں ۔ آگاہی دیندی ھے۔ ایس لمحہ مُسلمان دنیا وچ ہزاراں لوکاں دا قتل کر رھے نیں۔ ہندو ، بُدھا اتے یہودی وی اِیسے طراں دی بھیڑی لیکھاں دا شکار نیں اتے سارے دنیا نوں وی اِیسے چنوتی دا سامنا ھے۔

اڈولف ہٹلر دی طراں مُسلمان وی مکمل جہاد کرکے جُھوٹے چن دیوتا اللہ کیتے دنیا نوں فتح کرنا چاہندے نیں۔ ھن اک اکھر ‘‘ خلافت ’’ نوں ہی لے لیئووں اُودا مطلب اک خُودسرانہ اتے جابرانہ دنیاوی حکومت جیڈے ہر قسم دی آزادی دا گلہ گھٹدی ھے۔

چھٹا حصہ‘‘ اسلام وچ  عورتاں دا  تصور’’

دسواں باب

مرد عورت توںزیادہ قابل تعظیم

بیوی نوں  مارن دا  اللہ دے آلوں  اختیار

انسانی حقوق دے پیشِ نظر عورت دی  نسبت توں بائبلی نقطہ نظر اسلام دے عقیدیاں توں اختلاف رکھدا ھے۔ نواں عہد نامے وچ ایس طراں بیان ھے کہ : ۔

‘‘ اے شوہرو آپنی بیویاں نال محبت رکھو ۔جیویں مسیح نیں کلیسیاء نال محبت کرکے آپنے آپ نوں اُودے حوالے کر دیتا۔ ’’ ‘‘ اینج ہی شوہراں نوں لازم ھے کہ اوہ آپنی بیویاں نال آپنے جُسے دی مانند محبت رکھن جیڈا آپنی بیوی نال محبت رکھدا ھے اوہ آپنے آپ نال محبت رکھدا ۔ ’’ ‘‘ بہر حال تہاڑے وچوں وی ہر اک آپنی بیوی نال آپنی مانند محبت رکھے اتے بیوی ایس گھل دا خیال رکھے کہ آپنے شوہر توں ڈردی رھوے ۔ ’’ ( افسیوں ۶ : ۲۵ ، ۲۸ ، ۳۳ ) بائبل مقدس شوہراں نوں تنبیہ کردی ھے کہ آپنی بیویاں نال ‘‘ کرختی یا ‘‘ کڑواہٹ ’’ نہ دکھان۔( کلیسیوں ۳ : ۱۹ )

قرآن بائبل دے ایس فرمان دے متضاد بیان دیندا ھے کہ ‘‘ مرد عورتاں تے دسترس رکھن کیوں جے اللہ نیں مرد نوں عورت تے سبقت دیتی ھے ۔ جے کر بیوی بغاوت کرے تاں اُوناں دی نعمت کیتے اُوناں دے بسترے وکھ کردو اتے اُوناں نوں تازیانہ کوڑے نال مارو۔ ( قرآن ۴ : ۳۴ ) اتے کوڑے دے ہتھیار کیتے کھونٹی یا چھڑی وی ورتی جا سکدی ھے۔ محمد دے رشتےداراں وچ اک شخص بنام الزبیرابنالعوام دیاں چار بیویاں سان اُوناں نوں اوہ سُوٹی نال حسبِ معمول ماردا سی کہ سُوٹی ٹوٹ جاندی سی۔ اُوس شخص نوں محمد نیں بوہت زیادہ عزت بخشی اتے آکھیا تُسی جنت دے دس عظیم لوکاں وچوں اک ہو۔ عُمر نیں اُونوں خلیفہ بنا دیتا۔ (۱)

جدوں توں محمد نیں بیویاں نوں مارن دی گنجائش دیتی اتے قرآن وچ مُسلماناں نوں اُوس گھل دی پیروی کرن دی تنبیہ کیتی گئی ھے۔

کُجھ مُسلمان مرد تے تازیانہ کوڑا اتے مارن دی لوڑ نوں اینا محسوس نہیں کردے پر کُجھ ہور راستے اختیار کردے نیں۔ قرآن ایوب دی کہانی جیڈی بائبل مقدس وچ بیوی نوں مارن دی نسبت توں مروڈ کے پیش کردا ھے۔ قرآن ۳۸ : ۴۴ بیان کردا ھے کہ ‘‘ اتے ’’ ( ایں اُونوں آکھیا گیا سی ) آپنے ہتھ وچ سُوٹی لے کے اُوس دے نال سخت ضرب لگاؤ اتے آپنی قسم نوں نہ توڑو ‘‘ جیویں قرآن وچ آکھیا گیا ھے۔ ایوب دی مصیبت دے ویلے توں ھے اُوس نیں آپنی بیوی نوں سُوٹی نال مار کے قابو کیتا سی جدوں اُوس نیں اُودے تے تُہمت لگائی سی۔’’

اُودھم مچان آلے محمد نیں ذاتی تفسیراں نوں قرآن وچ توریت دے نال ملا دیتا مُسلمان سمجھدے سان کہ محمد دے کول خاص مُکاشفہ اتے الہی اختیار ھے کہ اوہ مقدس صحائف نوں تبدیل کر سکدا ھے اتے اُودے اصل مفہوم اتے معنی نوں تبدیل کر دیتا اتے الزام یہودیاں تے لگاندے نیں کہ اُوناں نیں توریت نوں تبدیل کر دیتا۔

حقیقت وچ محمد اوہ شخص سی جینے دستاندازی کرکے اصل الہی کلام نوں تبدیل کر دیتا۔ عجیب و غریب عالم و مفکر بائبل دے نسخہجات دی کھوج وچ لگے ہوئے نیں کہ اُودی تحقیر کر سکن۔ جیس طراں مُسلمان کردے نیں۔

‘‘ بحیرہ مُردار دے طوماراں دے ملن دے بعد ظاہر ہویا ’’ کی یہودیاں نیں اج تیکر بائبل دی فہرست نوں وی تبدیل نہیں کیتا اتے اُودی حفاظت کیتی ھے۔

کُھلی اتے صاف سچائی ایں ھے کہ محمد کوئی علمِ الہی دا ماہر نہیں سی بلکہ اک ان پڑھ شخص سی۔ اوہ جُھوٹے نبیاں نوں پسند کردا سی تاں جے آپنی پسند دی تعلیم نوں وچ پا کے آپنے اندھے پیروکاراں نوں ورغلا سکے۔ اتے جُھوٹ دی خُوب بڑائی ہوئے۔ ۔

‘‘عورتاں دی ہور  گراوٹ اتے پستی’’

جیویں قرآن وچ مرقوم ھے کہ اللہ عورت نوں صرف زمین خیال کردا ھے : ‘‘ تہاڑیاں عورتاں نیں اوہ ہل چلان دی تھاں ھے اتے تُساں جیس طراں تہاڑی مرضی ھے آپنی زمین وچ ہل چلاؤ۔ ’’ (قرآن ۲ : ۲۲۳ ) حدیث وچ محمد دے بے شمار عورتاں دے بارے ھہیں ۔ اک حدیث ایس طراں آکھدی ھے کہ ‘‘ اللہ دے رُسول نیں آکھیا کہ بدی دی فال یا شگون تین شیواں وچ ہو سکدی ھے۔ عورت وچ ، گھوڑے وچ یا اک ڈنگر وچ ۔’’ (۲)

محمد دی پسندیدہطیویاں وچوں اک ‘‘ عائشہ ’’ نیں اُونوں اُودی حقیر رائے عورتاں دے بارے لا جواب کر دیتا۔ عائشہ بیان کردی ھے کہ اوہ کیڈیاں  شےیواں نیں جیڈیاں نماز نوں منسوخ کر دیندیاں نیں ۔ اُوناں نیں آکھیا کہ نماز کتے توں ، کھوتے توں اتے اک عورت دے نمازی دے سامنے توں گزر جان نال ٹُوٹ جاوے گی۔’’

میں آکھیا تُسی سانوں کُتے بنا دیتا۔ (۳)

اگے چل کے اسی محمد دی حقیر رائے عورتاں دے بارے احادیث وچ جاناں گے بے شمار موقعیاں تے نبی نیں عورت نوں ڈنگراں دے برابر قرار دیتا۔ مثلاً کتا ، گائے ، کھوتا وغیرہ ۔ ہور ایں کہ محمد دے چن دیوتا اللہ نیں پہلاں ہی ظاہر کیتا ہویا ھے کہ اوہ بھروسے دے لائق نہیں بلکہ اُودی بساط مرد توں ادھی تصور کیتی جاوے گی ۔ سورہ ۲ : ۲۸۲ بیان کردی ھے کہ : ‘‘ گواہی کیتے تُسی دو آدمیاں نوں بلاؤ جے کر دو آدمی موقعے تے نہ مل سکن فیر اک آدمی گواہی دیوے انس دو عورتاں گواہی دین ۔ ۔ ۔ ۔ ’’ ابو سعید الخدری بیان کردا ھے کہ محمد دے خیالات تھلے دیتی سورہ توں تعلق رکھدے نیں ۔

محمد نیں آکھیا کہ کی عورت دی گواہی مرد دی نسبت ادھی منی جاوے گی ؟ عورت نیں آکھیا ! ہاں محمد نیں آکھیا ایں عورت دی قلت دی وجہ توں ھے۔ (۴)

اک ہور حدیث ایس بیان نوں اتے واضح طور تے بیان کردی ھے۔ ‘‘ اتے تُسی آپنے درمیان تں آپنے دو آدمیاں نوں بلاؤ جے کر دو آدمی دستیاب نہ ہون فیر اک آدمی اتے دو عورتاں گواہی کیتے بلان۔ ایس طراں ایناں دو عورتاں وچوں اک غلطی کرے تاں دوجی اُوس نوں دُرست کرے۔ (۵) جدوں محمد نیں ایں خبر سُنی کہ فارص دے لوکاں نیں خسرو دی دھی نوں آپنی ملکہ بنا لیا ھے اُونے آکھیا اوہ قوم جیدی ملکہ عورت ہوئے اوہ کِدی وی ترقی نہیں کر سکدی۔ (۶)

ایں کُند ذہنی اتے گھٹیا خیالات عورت دی قیادت دے بارے وچ بائبل مقدس دی پرانی تاریخ نال مخالفت رکھدے نیں ، نہ تے دنیا نیں اتے نہ ہی بائبل نیں کِدی وی عورت دی قیادت نوں ممنوع نہیں کیتا۔ ایں اٹل حقیقت ھے کہ اسرائیل دی ابتدائی تاریخ وچ دبورہ نام عورت اک قاضی اتے نبیہ دی حیثیت نال مقرر کیتی گئی ۔ اُودے بعد اوہ اسرائیل دی چیف کمانڈر بن گئی اتے اوہ کنعانیاں تے غالب آئی(قضاۃ ۴ : ۱ ۔ ۷ ) بوہت ساری عورتاں نیں طاقتور کامیابی دا مظاہرہ کیتا اتے آپنے آپ نوں پوری تاریخ وچ منوایاھے۔

‘‘ ہیٹ شٹ سپ ’’ تھٹموس اول دی دھی اتے ٹھٹموس دوم دی طیوی نیں اکیس ورے تیکر مِصر دی سلطنت تے حکومت کیتی۔ ‘‘ عہد عتیق دی دنیا دے لوک ’’ نامی کتاب دے ایڈیٹراں نیں اُودے بیان توں باہر حکومت دا بیان کیتا ھے۔

مِصر نیں دو عشریاں نوں ایس بیوہ ملکہ دی حکومت دے دوران خوشحالی اتے امن دے نال مزے نال حیاتی بسر کیتی۔ اُوس نیں ‘‘ کارنک ’’ وچ ‘‘ تھیبن ’’ دے علاقے وچ ہیکل سمیت دو مینار جیدی اُونچائی ۹۷ فٹ ھے سخت پتھر دے اک ہی ٹکٹہ توں بنائے۔ (۷)

جے کر محمد سچا نبی ہوندا تاں کیوں ایس طراں دی جھوٹی افواہ اُڑاندا کہ عورت دی قیادت ناقص ھے ؟۔

برطانیہ دی قدیم تاریخ توں اک ہور زبردست عورت دی قیادت دی مثال دیتی جا سکدی ھے ۔ اک نامور ملکہ بوہت مشہور ہو گئی کہ اُوندی تصویر برطانیہ دے سِکیاں تے پرکندہ کیتی گئی جیڈی اج تیکر وی ھے ۔ ملکہ بودکیہ نوں برطانوی زبان وچ وکٹوریہ آکھیا جان لگا۔ جیڈی پراسٹگس بادشاہ دی طیوی سی۔ آپنے خاوند دی وفات دے بعد ظالم رومی حاکم دسیانس برطانیہ نوں اچانک ہتھیا لیا۔ اُوس نیں برطانوی تھاواں نوں تباہ و برباد کیتا ، عمارتاں نوں تہس نہس کیتا اتے اُوناں دے شہراں نوں لُوٹیا اتے ملکہ بودیکیہ دی دھیاں نوں اجتماعی زیادتی دا نشانہ بنایا اتے اُوناں نوں کوڑے لگوائے۔ طیش وچ آئی ملکہ نیں ۰۰۰، ۰ ۲ ، گمراہواں نوں رومیاں دے خلاف سِلسلہوار جلوس اکٹھے کیتے اتے فتح تے فتح پائی۔ اُودے بعد اُوس نیں بوہت طاقتور چار گروہاں نوں جیڈے جنگجُو سان اکٹھا کیتا جیڈا برطانیہ وچوں اڑھائی لاکھ توں زائد سان۔ ملکہ دی قیادت وچ ابتدائی جنگاں وچ برطانوی لوکاں نیں ۰۰۰، ۰ ۸ ہزار رومیاں نوں قتل کیتا اتے بعد از ۰۰۰، ۰ ۴ نوں لندن وچ ماریا۔ (۸) محمد دا عورت دے بارے اظہار کرنا بوہت تنگ نظر اتے ہنسی آمیز ھے۔ ‘‘ دبورہ ’’ ہٹ شپ سٹ ’’ اتے بودیکیہ ’’ صرف چند مثالاں نیں جیڈیاں محمد دے خیالات نوں تاریخ دی لو وچ غلط ثابت کردی نیں۔

‘‘دوزخ وچ زیادہ تعداد وچ عورتاں ’’

محمد دی عورتاں دے بارے گھٹیا رائے اُوناں دی عدالت اتے منزل دے بارے وی اُونی ہی گھٹیا ھے ۔ حدیث بیان کردی ھے۔

نبی نیں آکھیا : ‘‘ میں جنت نوں ویکھیا اتے میں آپنا ہتھ پھل توڑن کیتے ہتھ پھلایا اتے اُونوں لیا تُساں اُونوں اُوس ویلے تیکر کھا سکدے اوہ جدوں تیکر دنیا قائم ھے اتے میں جہنم نوں وی ویکھیا اتے میں اج تیکر اینج دا خطرناک اتے خُوفناک نظارہ نہیں ویکھیا۔ میں ویکھیا کہ جہنم وچ زیادہ تر عورتاں سان۔ لوکاں نیں پوچھیا ! اے اللہ دے رُسول ! ایں کیویں ہووے گا ۔ نبی نیں آکھیا اوہ آپنے خاونداں اتے ساتھیاں دے نال غیر تابعدار سان اتے اُوناں نیں چنگے اعمال نہیں کیتے ۔ جے کر تُسی کِسی (عورت) دے نال خواہ ہوا اتے پوری حیاتی رھوے اتے اوہ تہاڑے وچوں کوئی شیواں ویکھدی فیر اوہ آکھدی کہ میں تہاڑے وچ کوئی چنگی شے نہیں ویکھی۔ (۹)

محمد دی ذاتی حٰاتی عورتاں نال رنگی ہوئی سی پر فیر وی اوہ عورتاں دے خلاف سی۔ اتے اُوس نیں اُوناں دی ابدیت دے بارے نبوت کیتی اک دوجی حدیث وچ ہور آکھیا گیا ھے کہ اک واری اللہ دے رُسول نماز دی تھاں تے گیا اتے اُونے عید الضحیٰ یا عید الفطر دی نماز ادا کیتے۔ فیر اوہ اک عورت دے کول توں گذریا اتے آکھیا ۔ اے عورت سخاوت کر ! کیوں جے میں ویکھیا ھے کہ دوزخ وچ زیادہ تر سکونت کرن آلی عورتاں ہی ہون گئیاں ۔ اُوناں نیں پوچھیا اینج کیویں ہووے گا ۔ اے اللہ دے رُسول ؟ اُونے آکھیا کہ تُساں اکثر ویلے آپنے خاونداں دی تابعداری نہیں کردی۔ میں تیرے توں گھٹیا اتے قلیل نوں دین وچ کیتے نہیں ویکھیا۔ خبردار رہنا کیوں جے اک سمجھدار آدمی وی تہاڑی غلامی وچ آ سکدا ھے۔ عورت نیں آکھیا !

اے اللہ دے رُسول ! کی ساڑے دین وچ اسی بوہت گھٹیا اتے کمتر ہاں اُونے آکھیا کہ ایں کمزوری یا گھٹیا پن تہاڑی لوڑ ھے۔

ایں دُرست نہیں کہ عورت آپنے حٰض دے دناں وچ نماز پڑھ سکدی اتے نہ ہی روزہ رکھ سکدی ھے ؟ عورت نیں تصدیقی طور تے جواب دیتا کہ ایں گھٹیا پن تہاڑے ہی دین وچ ھے۔ (۱۰)

محمد دا اعتقاد عورت دے جُسے دے قُدرتی عمل تے ھے جیدا اقرار اُودے دھرم تے ہوندا ھے ۔ اُودا آپنا ذاتی رویہ اُودی آپنی طیویاں کیتے سخت ھے ، عام طور تے مُسلمان رد کیتی گئی عورتاں دا معیار ڈنگراں دے برابر ھے۔ ( جیس مٹی تے ہل چلایا گیا ) محمد آپنے اکھراں وچ آکھدا ھے ، ، اُوس نیں نبوت کیتی کہ دوزخ دے عذاب وچ خاص طور تے عورتاں دا وڈا حصہ ھے اتے اُودے توں ماواں وی نہی بچ سکن۔

کی کوئی وی عقل مند عورت اینج دے نبی دی پیروکار ہوئے گی جینے عورتاں دے بارے وچ ایس طراں دے خیالات دیتے ۔ جے کر تہاڑے کیتے دوزخ مقرر ھے تاں اینج دے دین دا کی فائدہہووے گا۔ کوئی وی عورت آپنے آپ نوں ذہنی اتے جسمانی طور تے دلیل کیتے اتے آپنے نصیب دی تحقیر کیتے کیویں دے سکدی ھے ۔ اک واری جیدا وی اسلامی کارکن نظام وچ پھنس جاندی ھے تاں اوہ عورت اک نژانی دے طور تے ظاہر کردی ھے۔ جیس طراں ماہرنفسیات سٹاک بالم سینٹر ھے اک واری جیڈا وی اسلامی کارکن نظام وچ پھنس جاندی ھے تاں اوہ وعرت اک نشانی دے طور تے ظاہر کردی ھے ۔ جیس طراں ماہر نفسیات سٹاک بالم سینٹر روم دے آل اشارہ کردے نیں۔ اک روایت بیان کیتی جاندی ھے کیویں یرغمالی اُوناں دے قید کرن آلیاں دی جانب ہمدردی دی وی توقع کردے نیں ۔ حتیٰ کہ اہم نکتہ ایں ہوندا ھے کہ اُوناں دا دفاع کرنا۔ اُوناں چوں بوہت سارے جیڈے سُلجھانے کیتے دام وچ گرفتار کیتے گئے نیں اتے اوہ زبان دین دے طور تے خلافِ عقل دے احساس نوں مِلا کے پیش کردے نیں۔ ااُوناں وچ اینج نبی اتے گروہ آکھواندے نیں۔

جنت دیاں حوراں

جیس طراں محمد مقدس جنگ وچ یا مالِ غنیمت دی لوٹ مار وچ مصروف سی اُونوں جنیات دا خیال رکھدے ہوئے وعدے دے نال نفسیاتی جنت دی اُوناں لوکاں کیتے فریاد کیتی جیڈت جنگ وچ مر گئے سان یا اُناں کیتے جیڈے مستحکم طور تے اُوناں دے نبی دی عقیدت وچ کھڑے سان۔ اُوس جنت وچ حوراں دی عجمی (فارسی) داستان شامل ھے۔ قرآن مجید چار واری بیان کیتا گیا ھے۔ ( القران ۵۲ : ۲۰ ، ۵۶ : ۲۲ ، ۵۵ ، ۷۲ ، ۴۴: ۵۴ ) لغوی مطلب ایں ھے کہ انکھاں دے نال کالے اتے گورے فرق ویکھنا ھے۔ ( الحران) ۔ (۱۱)اوہ دوجی قرآنی سورتاں دے آل اشارہ کردے نیں۔ بھاویں ایں ہووے گا اتے اسی اُوناں وچوں کِسی اک سوھنی حور ( صنفِ نازک ) دے نال محبت بھری نظراں کُھلے طور تے نکاح کراں گئے۔ اتے اوہ پاکدامن ہون گئیاں اتے اُوناں نوں کِسی وی مرد نیں پہلاں کِدی چھوا نہیں ہوئے گا ایں حوراں نگہبانی دے طور تے پیولن ( وڈے خیمہ ) وچ رھن گئیاں اتے اُودے وچ ہرے کُوشن(گدے) اتے سوھنے قالین بچھے ہون گے (قرآن ۴۴ : ۵۴، ۵۵ : ۵۶۔۷۶)

منطقی طور تے، زیادہ تر عورتاں  دوزخ کیتےمقرر نیں، محمد نیں عورتاں دی جنت کیتے اک رستہ کڈیا اُوناں دے مرداں نوں رفع کرکے، بھاویں اُوس نیں آسمانی حوراں دی عجمی روائتاں دا اُدھار لیا۔ (ممکن طور تے اُوس اکھر دا تعلق علم صرف دے متعلق ھے انگریزی وچ اُودا مطلب کسبی ، لونڈی ، یا فاحشہ ھے ) اُودے بعد ایں حوراں خاص طور تے مُسلمان مرداں کیتے ہمیش دی جنسی تسکین کیتے پیدا کیتی گئی نیں۔ حدیث پیولن ( وڈے خیمے ) دے بارے وچ اُوتھے حوراں دی موجودگی دا بیان کردی ھے۔

اللہ دے رُسول نیں فرمایا: جنت وچ واحد موتی دے سوراخ کیتے ایں وڈا خیمہ بنایا گیا ھے ، ایں ساٹھ میل چوڑا ھے، اُودے ہر کونے وچ جتھے طیویاں موجود نیں اوہ دوجے کونیاں نوں نہیں ویککھن گئیاں۔ اتے مومن اُوناں وچ سیر کرن گے اتے اُوناں توں لطف اندوز ہون گے۔ (۱۲)

جد کے کُجھ  حدیثاں وچ کوئی معیار نہیں ھے، اتے دوجیاں تھاواں وچ طیویاں ( حوراں ) دی تعداد دو نیں۔ (۱۳)

حدیثاں وچ حوراں دے متعلق وضاحت نال بیان کیتا گیا ھے۔ اُوناں وچ ہر اک بوہت سوھنی ہوئے گی ، خالص اتے صاف وشفاف اُوناں دی ہڈیاں دا گودا اُوناں دیاں لتاں توں گوشت وچ صاف نظر آوے گا اوہ کدی بیمار نہیں ہون گئیاں ۔ اُوناں دی نک توں کدی وی نک ، اتے اُوناں دے منہ چوں کدی وی بُھک نہیں بہے گا اتے اُوناں دے پسینے وچوں کستوری دی خوشبو آوے گی۔ (۱۴)

دوجی روئتاں وچ بیان کیتا گیا ھے کہ اُوناں نوں کدی وی نیند اتے نہ کدی اوہ حاملہ ہون گئیاں۔ مُسلمان مولوی ، مفکر اتے جہاد لڑن آلے حٰاتی دے اخیر وچ اُوس قسم دی جنسی تسکین نوں پورا کرن دی سوچاں دے وہم وچ مبتلا نیں۔ اُوناں وچوں مِصر دا اک مولوی عبدلحمید کِشک ، آپنی تھیالوجی نوجواناں دے متعلق وڈی تفصیل توں بیان کردا ھے قرآن مجید وچ بیان ھے ، کہ مُسلمان اوہ جیڈے جنت وچ جان گئے اوہ ابدی عمارت توں لُطف اندوز ہون گے اتے نوجوان مُنڈے کناں چیں والیاں اتے گلے وچ ہار اتے سوھنے لیڑیاں وچ ملبوس ہون گے۔ (۱۵) اک بوہت ہی مشہور عزت مآب دینی سکول، اِل اظہر یونیورسٹی خفیف سی اختلافِ رائے دیندی ھے ۔ ااوہ برقرار نیں کہ جنت وچ لوک عمارتاں وچ ہون گے ، پر صرف ایس لئی کہ اوہ طویل نیں پر اوہ دائمی نہیں نیں ۔ دوجے ماہرین جنت وچ ایس بنیادی ستون نال ممکن طور تے جھگڑا کردے نیں۔ (۱۶)

مُسلمان ایس گھل تے دھرم رکھدے نیں کہ الکوحل دی عمارت ، حرامکاری زناکاری ، اتے ہم جنسی ، ایس زمین تے حرام نیں۔ پر جدوں اوہ اک واری جنت وچ جان گے۔ فیر اُوناں نوں ایس قسم دیاں عادتاں ، اتے ہستی دی اجازت ہوئے گی۔محمد دی تعلیمات اتے اُودے چن دیوتا ، اللہ یہودیاں دی توریت توں مکمل طور تے مخالفت کردے نیں۔ اتے نوے عہدنامے وچ مسیحیاں دی پاکیزگی دے قوانین دی وی مخالفت کردے نیں۔ ظاہری طور تے محمد دی وحی دی ابتداء خُداوند  یہواہ دی بجائے کِسی دوجے ذرائع توں ھے۔ بائبل وچ جنت دا تصور مُسلماناں دی جنت دے تصور توں آڈڈا بیان کیتا جاندا ھے ، اسلامی تقلید پسن ، توریت ، زبور ، انجیل نوں آسمانی کتاباں دے طور تے قبول کرن دا دعویٰ کردے نیں۔ مناسب طور تے جدوں کہ قرآن آڈڈا ھے ، ایں کہ بائبل ایدے تے سبقت لے گئی ۔

یسوع نیں دینی راہنما دے طور تے فرمایا کیوں جے قیامت وچ ویاہ شادی نہ ہووے گی بلکہ لوک آسمان تے فرشتیاں دی مانند ہون گے ( متی ۲۲ : ۳۰ ) ایں ایت واضح دلائل دیندی ھے کہ جی اُٹھن دے بعد اُوناں دے جلالی جُسے ہون گے اُوناں وچ کوئی وی جنسی جذبات نہیں ہون گے اتے ایں ظاہری کرنی ھے کہ اُوتھے کوئی حوراں دے نال جنسی تعلقات دی وجہ نہیں ہووے گی یا نہ ہی نوجوان جُسے توں فرحت پان گے۔ اک واری محمد یسوع دی تعلیمات دی تردید کردا ھے اتے آپنے ذاتی تصورات نوں مقدس توریت اتے نوے عہدنامے دے خیمے دے خلاف متبادل قرار دیندا ھے ۔ اوہ فطرتی اتے جسمانی ذہن رکھن آلا آدمی ھے ، محمد دا راہ آپنی تعلیمات نوں مقدس توریت اتے نوے عہدنامے دے خیمے دے خلاف متبادل قرار دیندا ھے۔ اوہ فطرتی اتے جسمانی ذہن رکھن آلا آدمی ھے ، محمد دا راہ آپنی تعلیمات دی صداقت دی اپیل کردا ہویا دکھائی دیندا ھے اتے باقی اوہ بوہت زیادہ مشکوک اتے بے ترتیب نظر آندا ھے۔ محمد دی آپنی ذاتی عبادت دے مطابق کہ زمین تے عورتاں جسم وچ ماواں اتے بہناں وی شامل نیں اُوناں دے کول جہنم توں بچن کیتے حقیقی طور تے کوئی وی موقع نہیں ھے ۔ محمد دے ہٹ دھرم تصور دے شمار وچ عورتاں دا بیان اتے ڈنگراں اتے دُھول دے برابر ھے ، اوہ اعلان کردا ھے کہ اُودے کول ملاح دی کمی ھے اتے عورتاں دی ذاتی طور تے عزت اتے نسوانی طبعیت عام ھے۔ ذاتی طور تے عزت ،اتے نسوانی طبعیت عام ھے۔

مُسلمان عورت کیتے ایں انتخاب کرن دا موقع ھے کہ اوی یسوع دی پیروی کرے یا اللہ دے محمد دی ایں ظاہری تقرری بالکل وکھائی دیندی ھے، کی ایں اک عاقل عورت کیتے اُوناں دے مقدر وچ دوزخ دے عذاب دا انتخاب یقینی ہووے گا؟ مُسلمان عورت آپنی مُکتی کیتے یسوع مسیح دے آل رُجوع کر سکدی ھے۔ بائبل مقدس اعلان کردی ھے کہ ‘‘ کیوںجے جیڈا کوئی خُداوند دا ناں لیوے گا اوہ مُکتی پاووے گا۔ ’’ ( رومیوں ۱۳ : ۱۰ ) تاں جے اک عورت کیتے ایس اسلامی مسئلے نوں تبدیل کرنا اک سنجیدہ چیلنج ھے ۔ اتے اُوناں دھمکیاں دی وجہ توں جیڈا اُونوں جلد ہی ملن آلی نیں، اُونوں تشدد، عبادت نوں مسخ کرنا آپنے کُنبے توں جلاوطنی نوں برداشت کرنا پیوے گا اتے کئی واری ایں ہی واقعات ہوندے نیں۔ ایں مسیحی معاشرے کیتے اک موقع ھے کہ اوہ اینج دیاں عورتاں کیتے ذرائع مہیا کرن کہ اوہ آپنی مرضی دے مطابق یسوع مسیح دی پیروی کریں اتے آپنی حیاتیاں نوں بغیر کِسی خوف دے گزارن۔

محمد عصمت فروشی نوں  جائز قرار دیندا ھے

محمد نیں آپنے مرد مومنین نوں اجازت دیتی ھے کہ اوہ آپنی پسند دی عورتاں نوں عارضی طور تے جنسی تعلقات قائم کر سکدے نیں۔

پردے دے پیچھے اک گمنام مصنف اسلام وچ اینج دے تعلقات دے اقرار دے طریقے نوں بےنقاب کردا ھے :

محمد دے فرمان دے مطابق ایدے کیتے کُجھ پیسے دیتے جاندے نیں یا لیڑے جیس طراں محمد نیں آپنے مومناں  نوں آکھیا، فیر اوہ عورت نوں ناپاک کر سکدا ھے،

اتے بغیر کوئی حق حق ادا کیتے ہوئے اُونوں چھڈ سکتا ھے ۔ تاں حرامکاری اتے بدکاری دے درمیان کی فرق ھے؟

کی محمد ایس عارضی ویاہ نوں لُطف اندوز ہون دا ناں دے کے ایس مسئلے نوں حل کر سکدا ھے ؟ (۱۷)

یقیناً اُوسے ویلے دے دوران ، محمد نیں آپنے پیروکاراں کیتے عصمت فروشی نوں قانونی قرار دیتا ۔ اک ہور حدیث وچ لکھیا ھے : عبداللہ توں روایت ھے کہ اسی اک غزوہ جنگ وچ اللہ دے رُسول دی قیادت وچ شامل سان۔ساڑے نال  ساڑیاں طیویاں نہیں سان۔ ایس لئی اسی آکھیا کہ : کی سانوں نا مرد بننا ہووے گا؟

اُوناں نیں سانوں اینج کرن توں منع کر دیتا۔ فیر اُوناں نیں سانوں ایس گھل دی اجازت دے دیتی تاں جے اسی عورتاں دے نال عارضی نکاح کرن اتے اُوناں دے زبانی کلامی اقرار کرن: تُساں جیڈے دھرم رکھدے اوہ ! اُوناں چنگیاں شیواں نوں ناجائز مت بناؤ۔ جیڈا اللہ نیں تہاڑے کیتے جائز ٹھہرائیاں نیں پر حد توں نہ گزارو۔ ( ۵ : ۸۷ ) ۔ (۱۸)

بوہت ساریاں دوجیاں روئتاں وی نیں۔ جیدے وچ محمد نیں عصمت فروشی نوں جائز قرار دیتا۔ عام طور تے چن دیوتا ، یعنی اللہ فرضی طور تے محمد دے ایس فیصلے تے اُودے نال ھے۔ عام طور تے ایں ایس طراں دے نکاح ( اقرار نامے ) تین دن مُکن دے بعد با مختصر طور تے اُوناں دے بعد ایں عارضی شادیاں آپی مُک جاندیاں نیں ( ٹُٹ جاندیاں نیں ) کِسی وی رسمی طلاق دے قاعدے دے بغیر۔ (۱۹)

باب گیارہ

اسلام وچ ویاہ

محمد دیاں طیویاں ، رشتہ دار عورتاں  ، اتے لونڈیاں ،غلام

ااُودی حیاتی دے دوران محمد نیں کئی طیویاں نال ویاہ کیتے۔ آڈڈھے مفکرین نیں اُودی طیویاں دا شمار دا اندازہ لگایا۔ غالباً چودہ   ویاہ یا سولہ واری اُوس نیں ویاہ کیتا اتے ہور اُودے کہ اُودی بوہت ساری رشتہ دار عورتاں ، لونڈیا ، غلام کڑیاں وی شامل سان۔

ایں اہم نکتہ ھے کہ محمد اللہ دی ساری شریعت وچ سرفراز ہویا۔ قرآن وچ طیویاں دی تعداد مقرر ھے زیادہ توں زیادہ اک آدمی چار طیویاں کر سکدا ھے؛ ؛

عورتاں دے ویاہ ، جیڈی تہانوں چنگی لگدی نیں۔ اوہ دو یا تین یا چار ہون، اتے جے کر خوفزدہ نیں اتے تُساں لوک ایناں ساریاں دے نال انصاف دے نال پیش نہیں آسکدے تاں فیر صرف اک کرو ، یا فیر ( لونڈی ) تاں تُساں صیحح طور تے حقدار اوہ۔ ( قرآن ۴ : ۳ )

محمد دی موت دے ویلے ، اُودی نو طیویاں سان اتے دو لونڈیاں سان۔ (۱) مُسلمان ایس گھل توں معزرت خواہ نیں کہ اُونے ایں آکھ کے قانون نوں ( شریعت ) نوں توڑیا ھے اتے اوہ وڈی سادگی توں عرب دے قبیلیاں وچ آپنے آپ نوں شامل کرن دی کہہ رھیا سی، اُوناں نیں اُونوں اجازت دیتی کہ اوہ اللہ دی شریعت نوں ودھائے ۔

محمد دی شہوت پرستی اُودے تے غالب آ گئی اتے قرآن مجید کیتے نا معقول طور تے ایں لوڑ نہیں سی کہ اوہ نبی ہوئے

اُوس ویلے محمد دی بوہت ساری طیویاں دی بجائے اک ہی ہوندی۔ اُونے باطل دی معیار نوں توڑ دیتا سی۔ بائبل ایس گھل دا اعلان کردی ھے ‘‘ پر حرامکاری دے اندیشے توں ہر مرد آپنی طیوی اتے ہر عورت آپنا شوہر رکھے۔ ’’( کرنتھیوں ۷ : ۲ )

بائبل ایس گھل دی تعلیم دیندی ھے کہ اک آدمی صرف اک طیوی رکھے جیس طراں اوہ پیدائش دی آرزو کردا ھے۔

مقدس توریت وچ کہ خُداوند یہواہ نیں لوکاں ن وں اجازت دیتی ، کہ اُوناں دے باغی پن آلودہ فطرت دی وجہ توں اُوناں کیتے ایں بہتر ھے کہ اوہ اک طیوی رکھن ۔ ایدے توں اُودی مراد ایں نہیں سی کہ کائنات دا مرد یا عورت بوہت ساری طیویاں یا شوہر رکھن ایں اک مرد کیتے معمولی گھل ھے کہ اوہ بوہت ساری طیویاں دے بجائے اک ہی طیوی رکھے۔ بھاویں بوہت زیادہ امیر ہون دی بدولت اوہ عورتاں جیڈیاں بوہت زیادہ ویاواں دی بجائے جیناں دا شوہر جیوندا ہوئے اک ہی ویلے وچ اوہ آپنے شوہر دے نال رھن ایں آدم دے شہنشاہ دومیننس دے دے دُور ِ حکومت دے دوران ایں رواج سی۔ نواں عہد نامہ ویاہ دے ایس منصوبے نوں واضح اتے صیحح طور تے بناندا ھے ۔ دنیا دی پیدائش دے ویلے ، آدم اتے حوا اک جسم سان۔ نوے عہد نامے وچ مرد اتے عورتاں نوں ویاہ کرن توں منع کیتا گیا ھے ، نہ ہی مرد اتے نہ ہی عورت نوں ایں اجازت ھے کہ اُودی جیوندہ طیوی یا شوہر ہوئے تاں اوہ دوجا ویاہ کرے۔ یسوع نیں بار بار اک ہی طیوی رکھن دے بارے وچ آکھیا ھے۔ بھاویں اُودی خواہش آدم اتے حوا دی پیدائش ہی دے ویلے توں سی۔

کی تُساں نہیں پڑھیا؟ کہ اوہ جیڈا ابتداء توں مرد اتے عورت پیدا کیتے گئے سان۔ ایس وجہ توں ایں آکھیا گیا کہ مرد آپنے ما پیو نوں چھڈے گا اتے آپنی طیوی دے نال رھوے گی۔ اتے اوہ اک جُسہ ہون گے۔ بس اوہ دو نہیں بلکہ اک جُسہ نیں۔ ایس لئی جینوں رب نیں جُوڑیا اُونوں آدمی وکھ نہ کرے۔ ( متی ۱۹ : ۴ ۔ ۶ )

یہواہ نیں ابتداء توں اک ویلے وچ ہر مرد کیتے اک طیوی بنائی ھے ۔ یہواہ نیں آدم اتے حوا نوں پہلا ویاہ دا ادارہ بنایا اتے اُودی معاشرے دی بناوٹ ایں نہیں سی کہ مرد اتے عورت بوہت سارے ویاہ کرکے اک کُنبے وچ اکٹھے رھن ۔ پرانے عہد نامے دی بوہت ساریاں مثالاں دیندا ھے جہناں نیں ویاہ دے واضح منصوبے نوں وگاڑیا ھے جیویں ابراہام ، داؤد ، سلیمان طیویاں دے وچکار حسد دی بوہت ساریاں مثالاں دیندا ھے جہناں نیں ویاہ دے واضح منصوبے نوں وگاڑیا ھے جیویں ابراہام ، داؤد ، سلیمان طیویاں دے وچکار بوہت ساریاں مثالاں نیں۔ جیڈی مرد اتے عورتاں دی بوہت زیادہ ویاہ اُوناں کُنبیاں وچ ناراضگی دا سبب بنی نیں۔ اک مرد اتے اک عورت اک ہی واری ویاہ کردے نیں اتے اوہ یہواہ دی شریعت توں جُڑے ہوئے نیں۔ نوے عہد نامے دے عقیدیاں دے مطابق اُودے علاوہ ہر شے پاپ ھے۔

ہر آدمی جیدے وچ ابراہام وی شامل ھے جیڈا ایس مسئلے توں تجاوز کر چُکیا ھے کہ ایں اک ہدایت ھے کہ کائنات کیتے ضروری ھے کہ پیوتر رب دی مرضٰ دے لحاظ توں سب نکاہ کرن۔ (ویاہ)

یہواہ پیوتر دا ایں حکم نامہ ھے ایس لحاظ توں اُودی مرضی وی ھے ایس لئی بنی نوع انسان نیں ہمیش توں اُودی پیروی کیتی ۔ اُودی جائز مرضی ھے کہ بنی نوع انسان نوں خودرائے دی اجازت دیتی جاوے ۔ اتے نافرمانی دی وجہ توں ہر اک دل کیتے کائنات دی پیدائش توں ہی قانون لکھے گئے نیں اتے اُونوں دوجے حکم جیڈے اُونوں زبانی موسیٰ دے ذریعے دیتے کئی واری اُونوں توڑ دیتا گیا۔ اُودے نال تورع دی ۶۱۴ عبارتاں نوں وگاڑ دیتا گیا جیڈا موسیٰ نیں اسرائیل نوں دیتی سان۔ یہواہ نیں انسان نوں آزاد مرضی دی قابلیت دیتی ھے کہ اوہ تاعبداری یا غٰر تاعبداری آپنی مرضی توں کرن۔ کِسی وی صدارت وچ بلکہ حکم نامہ یا خُودرائے دا اجازت نامہ یہواہ نیں آپنے ذاتی اقدار توں بنی نوع انسان نوں اُوناں دی مرضی توں کام کرن دی اجازت دیتی ھے اُودے نال نافرمانی دی سزا وی رکھی ھے ، بھاویں بنی نوع انسان دی فطرت گناہ آلودہ اتے صحبت اتے ویاہ ناپاک ھے۔

اک دوجی مثال ہو سکدا ھے کہ ایں سلیمان دی حیاتی توں کُجھ اکٹھا کرے اوہ ایس گھل نوں تسلیم کرنا ھے کہ اُودی ایں بوہت سارے ویاہ اُودا اک خالص چھیچھورا پن سی، دوجے اکھراں وچ ایں پاپ سی کیوں جے ایں خالص منصوبے دے معاملے وچ اک ویاہ دے ادارے مخالف سی، اینج ہی محمد نیں وی لگا تار ایس ادارے نوں خراب کیتا کیوں جے اُودے بوہت سارے ویاہ سان اتے دوجی عورتاں دے نال تعلقات سان، کئی واری اُودی طیویاں اُودے خلاف سازش کردیاں سان۔

اُودی لگاتار ناراضگی دی وجہ ایں ہی سی ، قلعے دی دیوار تے چڑھن دے برابر انت نکلیا کہ اُودی طیویاں دے وچکار سخت جھگڑا ہویا۔ تاں جے ابتدائی طور تے ایں اُودے رشتے وچ کمزوری دا انت سی اتے جیڈا اُودی آپنی گناہ آلودہ رغبت دی وجہ غصہ دلاندا سی۔ شیطانیت دا قبضہ اتے آپنا حجم چلانا ، قرآن مجید اتے احادیث وچ خلاصہ پیدا کردا ھے۔

اسلام وچ عورتاں نال بد سلوکی

جدوں اک عورت کِسی مُسلمان نال ویاہ کردی ہو سکدا ھے اسلامی مُلک آپنے مقام دے بارے وچ پوچھدی ہوئے ۔ اسلامی دستور دے حوالے توں دوبارہ ویاہ لرنا ، اک عورت نوں آپنے سارے جُسے نوں مونڈنا پیندا ھے سوائے اُودے بولاں دے ، ہو سکدا ھے کہ اُونوں آپنے سلایٹروس نوں منڈھوان کیتے پوچھنا پیوئے ایں اسلامی ثقافت دے دستور دے مطابق جوا سی کڑیاں نوں اُوس سُنت نوں پورا کرن کیتے مجبور کیتا جاندا ھے ایدی رپورٹ ریڈرز ڈجسٹ پیش کیتی گئی ھے کہ اوہ افریقہ وچ اک نوجوان ماڈل سی اُونوں مجبور کیتا گیا کہ اوہ آپنے سلائیٹروس نوں کٹے اسلامی شریعت دے مطابق اک نوجوان منڈھے ہون دے ناطے اُونوں پرانے زنگ آلودہ اُسترے دے نال ایں کرنا پیا ۔ ایس افسردہ رواج دے پیچھے کی وجہ ھے ، سادہ طور تے ایں کہ مرداں نوں آپنی اسلامی طیویاں اے اُوپر پورا کنٹرول ھے ۔ ( اُوناں دیاں جائداد ) ایس لئی اوہ کِسی دوجے مرد دے نال جنسی تعلقات قائم کرن دی ہوشیاری نہیں کردی۔ مرد دا کنٹرول ایں اک وطن پرستانہ موضوع ھے ۔ حالانکہ دین وچ اینج دا کُجھ نہیں ھے ، پر ہور ایں کہ اُوناں تے حکومت کردا ھے۔

جے کر اک عورت جیڈی دوجی ثقافت دی ھے مُسلمان نال ویاہ کرے اتے اوہ اسلامی مُلک وچ آپنے مقام نوں قائم رکھن توں رضامند ہوئی ھے اُودے کیتے اُوس مرد نوں چھڈنا بوہت اُوکھا ھے جیس ویلے مرد اُونوں رد کردا ھے یا طلاق دیندا ھے ۔ اوہ اُودے نال اُودی خُوشی وچ اُوس مرد دی جاگیر بن جاندی ھے ۔ جے کر بال ہو جاندے نیں تاں طیویاں نوں حکومت دے آلوں قانونی طور تے شہریت مِل جاندی ھے ۔ بغیر سوچے سمجھے کوئی وی عورت یا اُودے شوہر دے بال ، شوہر اُودے تے حکم چلاندا ھے اتے اوہ واجب الوجود شکستہ دِل دے تحت سارے کُنبے نوں کنٹرول کردا ھے ، ثقافت دے مطابق اک مرد دا آپنی طیوی نال رویہ ڈرامائی طور تے ویاہ دے بعد بوہت ساری صورتاں وچ تبدیلیاں لیاندا ھے اسلام دے حقیقی اصول دے مطابق اوہ ویاہ توں پہلاں دیاں گھلاں نوں ترک کر دیندا ھے ، اتے بھیڑی طراں نال عورت نوں حیراساں کردا ھے ۔ اسلام وچ عورتاں نال ایس طراں دی بد سلوکی دی ہور خبر گیری تاریخ وچ ظاہر کردی ھے کہ مُسلمان اُوناں عورتاں نوں قید وچ کرن گے یا مار دین گے اوہ جیڈے دوبارہ ویاہ کر کے جنسی تعلقات بناندی نیں ۔ جے کر کِسی عورت دی عزت لُٹ لئی جاندی ھے تاں مُسلمان عام طور تے مرد نوں مجرم ٹھہران دی بجائے عورت تے الزام لگاندے نیں ۔ بوہت سارے ملکاں وچ جیڈا اسلامی شرعیت دے تحت نیں ۔ اک عورت جیدی عزت لوٹ لئی جاندی ھے اُونوں اکثر قید کر دیتا جاندا ھے ۔ ۱۹۹۹ ء کی سی این این رپورٹ دے مطابق تین یا چار عورتاں نوں قید کر دیتا گیا۔ ایس لئی کہ اوہ عصمت دری دا شکار سان۔ ایس لئی اوہ اسلامی قانون دے تحت اوہ دو گنا تشدد دا شکار ہو جاندی نیں ایس لحاظ توں عورتاں دوجے درجے دییاں انسان نیں اوہ ڈنگراں دے پیراں دی دُھول دے اتے حتیٰ کے آپنی جاگیر دے برابر نیں ۔ عورتاں دے انسانی حقوق ، دبائے اتے نظر انداز کیتے جا سکدے نیں ؛ ایس قسم دے عمل اتے اک وڈی لعنت ھے اتے مرد جیڈے آپنے آپ نوں وڈا وطن پرستار سمجھدا ھے بڑی نا انصافی کردا ھے۔

جے کر عورت دی اسلامی مُلک وچ عزت لُٹ لئی جاوے اتے ایں کِسی اک تے اتفاقاً ظاہر کردا ھے کہ کوئی وی کُنبہ اُوناں دا مرد نمائندہ اُوس جوان کُڑی نوں لھبے گا جیدی عزت لُٹی گئی ہوئے اتے اُونوں قتل کرن دا حکم دیوے گا۔ اوہ اُوس حکم نوں آپنے کُنبے دی عزت دی بحالی سمجھدا ھے اتے اسلامی معاشرے دے اندر اُوناں دے ناں دی عزت ہوئے ۔ لوک اکثر مرد دے ایس قتل نوں پیرو دے طور تے یاد کردے نیں۔

متحدہ ریاستاں وچ بوہت سارے عزت تے قتل دے واقعات وقوع پذیر ہوئے نیں ۔ اُوس ویلے جدوں اُوس کتاب دی پہلی اشاعت ہوئی ایس وجہ توں مُسلمان آبادی وچ اضافہ ہویا۔ زبردستی توں مُسلماناں نیں اُوناں مُلکاں وچ اضافہ کیتا۔ ویاہ توں پہلاں عورتاں کِسی وی جنسی فعل وچ پکڑی جاندی نیں ۔ حتیٰ کہ اوہ جے کر زبردستی دا وی شکار ہوئی ہوئے قید کر دیتی جاندی ھیں ۔ عورتاں نزدیکی طور تے ہمیش ہی مرتکب ہوئیاں نیں۔ اسلامی معاشرے وچ مرد نوں عزت دیتی جاندی ھے ۔

اُوس ویلے تیکر عورتاں آپنی گھٹ عزت تے ندامت محسوس کردی رھن گی جدوں تیکر اُوناں دی تعلیمات قرآن اتے محمد دے مطابق نیں۔ عورتاں کیتے اُوس طراں دے بے رحمی دے قانون ایں دنیا دے معاشرے وچ کھلم کُھلا الزام ھے اتے ایں ایس گھل نوں وحشیانہ رویے دے طور تے ظاہر کردا ھے ۔

طنزیہ طور تے ایں اک گمراں کر دین آلی عقل ھے ، مُسلمان عزت دے طور تے قتل کرنا اتے قید وچ پان نوں آپنے آپ نوں انصاف دا دعویدار بناندے نیں ، تعحجب ھے عورتاں تے آرٹیکل لکھے گے ۔ اوہ جیڈایاں اسلام تے دھرم رکھدیاں نیں ۔ اوہ جیڈی ایس قسم دے عمل دی تعریف کردیاں نیں۔ تاں جے  بوہت ساری عورتاں جیڈیاں نفسیاتی طور تے لُطف اندوز ہوندیاں نبیں ، یا برداشت کردیاں نیں۔ لعنت اتے قہقے وچ ہون دے باوجود وی اُوناں دی آپنے گھر وچ ہی تعلیم و ترتیب کیتی جاندی ھے ۔ حیاتی گزارن دے ایس طریقے دی صورت وچ اُوناں دے ذہناں نوں صاف کر دیتا جاندا ھے۔

جیس طراں تُرکی دی حکومت اتے اُوناں دے ثقافت اسلامی قبضے وچ ھے ، عورتاں دوبارہ ظلم دی رغبت بنی ہوندی نیں اک آرٹیکل وچ ‘‘ ترکی وچ عورتاں دے قتل دی تعداد ’’ سکائی رائٹس ، اتے ڈائیورین جانز دی رپورٹ،

حال ہی ترکیمیں اک خبراں دی رپورٹ نیں استنبول دیاں گلیاں وچ عورتاں دے قتل تے مرکزی نگاہ کیتی ھے ، چار بالاں دی ماں ن دہاڑے کشادہ گلی وچ بندوق نال ماریا گیا ۔ بھاویں اُودا شوہر گرفتار ہو گیا سی۔

خبراں دی رپورٹ دی شہہ سُرخی ایں سی کہ ‘‘ اک عورت دا اک ہور فعل ’’ کیوں جے اینج دے ماجرے سرِ عام ہو رھے سان ، تُرکی دی انصاف کرن آلی منسٹری دے تحت کہ اُوناں ست سالاں وچ عورتاں دے قتل دا شمار چھلانگ لا کے ۱۴۰۰ فیصد ہو چُکیا ھے ۔ ۲۰۰۲ء وچ ۶۶ عورتاں دا قتل ہویا۔

۲۰۰۹ دے پہلے ست مہنیاں وچ ۹۵۳ تے اُوناں دی تعداد قائم رھی۔

اخبار دے پہلے صحفے نوں ایس سُرخی نین چونکا دیتا۔ اک دوجے اخبار نیں حکومتِ ترکی دے طور تے بیان کیتا ھے، استنبول دی گلیاں وچ دل نوں ہلا دین آلے دستبرداری دے واقعات ہوئے نیں۔ (۲)

چونکا دین آلی زبردستی دی نوی شماریات حال ہی وچ ناروے توں چلائی گئی اتے دوجے بدنام کرن آلے ملکاں چوں وی ایں ہی خبر آئی۔

پولیس رپورٹ دی شماریات دے مطابق ۲۰۰۲ توں۲۰۱۰ وریاں دے وچکار ‘‘ سارے ’’ ۱۸۳ وسلو وچ زبردستی جنسی حملیاں دے تشدد کیس حل ہوئے نیں ناروے نیں غیر مغربی مُسلمان مہاجراں نوں مرکتب کیتا گیا سی۔

۲۰۱۰ اتے ۲۰۱۱ دے وچکار اوسلو وچ زبردستی حملیاں دی تعداد دوگنی ہو گی ھے ۔ ہوٹلاں وچ اینج دے واقعات اُوناں دے مہماناں نوں خبردار کروا دیندے نیں اتے ایذا رسانی دی چین دی طراں خبر دیندے نیں۔ (۳)  ناروے دے سرکاری ٹیلی ویژن نیں اک زبردستی جنسی تشدد دی شکار دا انٹرویو کیتا۔ جینے دسیا کہ زبردستی جنسی تشدد کرن آلے نیں اُوس عورت نوں آکھیا کہ اُودا دین اُونوں اجازت دیندا ھے کہ اوہ اُوس عورت نال زبردستی جنسی تشدد کرے ۔ اسلام دے مطابق ہو سکدا ھے کہ اوہ آپنی نظراں وچ بے قصور ہوئے۔ جدوں کہ عورتاں ورغلان آلی تسلیم کیتی جاندی نیں۔ اتے مرد اُونوں شرمندگی خیال کردے نیں۔ اُودے نال ہی اوہ آپنے نفس تے قابو نہ پان دی کمی توں جبراً تاوان نہیں دیندے۔ جے کر شریعتی ثقافت وچ اک عورت زبردستی ہوندی سی۔ تاں اُودے تے الزام بدکار یا زناکار ہون دا لگایا جاندا ہوئے گا اتے اُونوں مارن کیتے یا قتل کرن کیتے قید وچ پا دیتا جاندا سی۔ ایں کام مشرقی قوماں وچ داخل ہو چُکیا ھے۔

۲۰۱۰ وچ عزت دے ناں تے یو کے وچ ہون آلے ۴۷ فیصد حصہ توں اُوپر ننیں ۔ پچھلے ورے وچ زیادہ تر ۳ ہزار شمار کیتا گیا ۔ ایں یورپ دے مُسلماناں وچ ایں کام بوہت ودھہ چُکیا ھے۔

سنجیدہ تصادم لابدی طور تے وقوع پذیر ہون گے۔ مسیحی اتے مُسلمان ثقافت دے وچکار ایں تصادم اک واری فیر گرم ہوندے نیں۔

طلاق دی  شریعت

قرآن نیں ایں مُسلمان مرداں کیتے آسانی رکھی ھے اوہ آپنی طیویاں نوں کِسی وی وجہ دا انتخاب کرکے طلاق دے سکدے نیں۔ قرآن دی اک سورۃ وچ لکھیا ھے ۔ ‘‘ اتے جے کر تُساں اک طیوی نوں دوجے کیتے تبدیل کرنا چاھندے اوہ اتے جے کر اُوناں وچ اک بدلے پیسے دینا چاھندے ہو۔ ( تاں جے ایں چنگا ھے ) تاں اُودے بدلے وچ کُجھ نہ لو۔ ’’ ( قرآن ۴ : ۲۰ ) ایں صرف طلاق دی شرط ھے تاں دوجا اک کوئی قیمتی تحفہ یا پیسے واپس نہیں لے سکدا۔ اسلامی شریعت وچ اک عورت نوں آپنے شوہر نوں طلاق دینا ایں منع ھے۔ حقیقت وچ ہو سکدا ھے اُونوں طلاق دین دی اجازت ہوئے، پر سراسر اُونوں ایس صورت نوں تسلیم کرن دی قوت نہیں ھے ۔ البتہ اک مرد آپنے کُنبے نوں اکٹھا رکھن کیتے اخیری واری آکھ دے اتے اُودے کول سارے موضوع نوں اتے سارے مسائل نوں کنٹرول کرن دا پورا اختیار ہوندا ھے ایسے ہی طراں جے کر اوہ فیصلہ کردا ھے کہ اُونوں دوجی طیوی چاہی دی ایں۔ ، ہو سکدا ھے کہ اُوس نیں معاملہ آپنی طیوی یا طیویاں دے نال بیان کیتا ہوئے پر جیڈا کُجھ وی ہوئے اوہ نہیں آکھدا۔ اُوس ویلے اک مرد دے کول بلا شرکت طلاق دے طریقہ عمل دے سارے مسائل دا حق ہوندا ھے۔ مُسلمان مرد کئی واری آپنی بوڑھی طیویاں نوں جوان طیویاں بدلن کیتے طلاق دا انتخاب کردے نیں۔ ایس چال دے ذریعے توں اوہ آپنی طیویاں دی تعداد نوں قائم رکھن کیتے جیدی معیار قرآنِ مجید وچ چار ٹھہرائی ھے قابل ہو جاندے نیں۔ مُسلمان مرد نوں صرف ‘‘ میں تینوں طلاق دینا ہاں ’’ تین واری آکھن دی لوڑ ھے اتے طلاق ہو جاندی ھے مُسلمان عورتاں دے کول اسلامی قانون دے تحت کوئی وی جابر سیکورٹی نہیں ہوندی۔ اک دم توں ہو سکدا ھے ۔ پہلی طیوی آپنے کُنبے دی حیاتی نوں خُوبصورتی بنائے۔ اُودا شوہر ہو سکدا ھے کہ اوہ آپنی فرصت وچ ایں فیصلہ کرے اُودی تھاں اک جوان طیوی نوں تبدیل کرن دا جیڈی بوہت سوھنی عورت ہوئے۔ عورتاں دے نال بوہت گھٹیا سلوک کیتا جاندا ھے۔ جیویں حٰوان ، وصول ، یا جاگیر اُودے فرق وچ کلامِ مقدس مسیحی عورت دی بوہت طرفداری کردا ھے ۔ یسوع مسیح نیں طلاق نوں روکن کیتے بوہت سخت اکھر بولے۔ یسوع نیں آکھیا ‘‘ اُوناں نیں اُونوں آکھیا فیر موسیٰ نیں کیوں حکم دیتا کہ طلاق نامہ دے کے چھڈ دیتی جاوے؟ اُونے اُونوں آکھیا کہ موسیٰ نیں تہاڑی سخت دلی دے سبب توں تہانوں آپنی طیویاں چھڈ دین دی اجازت دیتی پر ابتداء توں نہیں سی میں تہانوں آکھدا ہاں کہ جیڈا کوئی آپنی طیوی نوں حرامکاری دے سیوا اتے ہور سبب توں چھڈ دیوے اتے دوجی نال ویاہ کرے اوہ زنا کردا ھے اتے جیڈا کوئی چھڈی ہوئی نال ویاہ کرے اوہ وی زنا کردا ھے ۔ (متی ۱۹ : ۶ ۔ ۹ )

محمد دی تعلیمات یسوع دے کلام نوں مکمل طور تے رد کردی ھے ۔ شریعت دے تحت ، صرف جیوندے رھنا یہودی دھرم وچ طلاق دے بارے وچ واقعات وقوع ہوندے نیں آپنے ویائے ورے ساتھی دے زنا کرن کیتے سونپیا ایں عام ھے ، عبرانیاں وچ زناکاری دی وسعت عام ھے اتے عام طور تے جسمانی جنسی تعلقات حد توں گذر چُکے نیں۔ پرانے معاہدے دی طراں نواں عہد مرد یا عورت نوں طلاق اشتتعال دیندا ھے۔ جے کت میاں اتے طیوی موجودہ طور تے حیاتی گزارن وچ وچ اوکھا ہوئے تاں اوہ اک دوجے نوں طلاق دے سکدے نیں۔ بعض ویلے اسلام اینج طلاق کیتے اختلاف کردا ھے جیڈا آپنی طیوی نوں تبدیل کرن دا ارمان کردا ھے ؛ کئی واری ایں کہ اوہ آپنی بُڈھی طیوی دی تھاں نوجوان طیوی نوں لے آندا ھے۔ اسلامی شریعت دے تحت ، ‘‘ لعنت اتے بدکاری ہمیش طلاق کیتے اشتعال انگیز رھی ھے ۔ مُسلمان عورت دے کول اُونوں آپنے دل اتے ذہن دی کوئی سیکورٹی نہیں ۔’’ اک مرد کیتے لوکوں ایس گھل نوں دھرانا  بوہت سادہ اتے آسان ھے۔ ‘‘ میں طلاق دیندا ہاں۔ ’’ ‘‘ میں تینوں طلاق دیندا ہاں۔’’ اک واری ایناں بیاناں نوں دہرا دیتا جاوے تاں طلاق واجب ہو جاندی ھے۔ ایس فیصلے وچ عورت کُجھ نہیں آکھ سکدی ۔ محمد نیں آپی ایس گھل دا بیان کیتا ھے کہ ‘‘ اک عورت اک مرد دی غلام یا قیدی ھے۔ ’’ (۴)

ہور ایں؛ چن دیوتا اُونوں صُلح دی ایس تحریک کیتے مخالفت کردا ھے قرآن مجید دے ایں فرض کیتے گئے اکھراں دے ذرائع توں قرآن ۲ : ۲۳۰ ‘‘ اتے جے کر اُونے اُونوں طلاق دے دیتی ھے۔

(تین واری ) تاں اوہ شرعی طور تے اُودی طیوی نہیں ھے اُودے بعد اوہ کِسی دوجے نال ویاہ کر سکدی ھیں۔ محمد دوجیاں حدیثاں وچ نکھیڑ کے بیان کردا ھے ۔ اُونے سیکھیا کہ طلاق یافتہ عورت ایس گھل دا دوجے ویاہ توں پہلاں دا یقین کر لے کہ اوہ مرد دے کول صُلح دے بعد دوبارہ جا سکدی ھے ایں نا مکمل تعلیم توریت دی تعلیم توں بوہت آڈڈھی ھے ۔ کہ اک واری دوبارہ ویاہ دے بعد دوبارہ ویاہ دے بعد مرد یا عورت آپنے پہلے شوہر یا طیوی دے کولدوبارہ واپس نہیں جا سکدے۔ محمد آپنی کم علمی نوں ظاہر کردا ھے۔ اک واری اوہ آپنے صحفے دے علم توں اُودی مطابقت کردا ھے۔

سوال ایں پیدا ہوندا ھے کہ محمد کیویں یہودی اتے مسیحی صحیفیاں نوں غلطیاں نال بھریا ہویا آکھدا ھے۔ جدوں کہ اوہ آپنے صحیفے دی آپی تصدیق نہیں کر سکدا؟ محمد اک ان پڑھ شخص سی اوہ دوجیاں دے خیالات نوں سُن کے اُوناں اُوتے تکیہ سی۔ کوئی وی پڑھیا لکھیا شخص اینج دے آدمی تے کیوں تکیہ کرے گا لگاتار توریت دی تردید کر رھیا ھے !

ایں بالکل واضح ھے محمد آپی دا دعویدار نبی سی۔ اوہ اک پاگل اتے نفسیاتی شخص سی جیڈا صرف شریعت دے متعلق تھوڑا جیا جاندا سی اتے اوہ جیڈے اُودے پیروی کر دے سان احمق سان۔ اتے ایں اینج دی دستکاری کیتے آسان نشانہ سی ۔

محمد دی جنسی شہوت

محمد آپنی بہو نال ویاہ کردا ھے

اسلامی تاریخ دے مطابق ، زید زینب دی کہانی بوہت زیادہ مشہور سی ۔ زید محمد دا منہ بولا پُتر سی۔ محمد دے پُتراں وچوں اسلام چیں پہلا منہ بولا پُتر سی۔ جدوں اوہ ویاہ دے قابل ہو گیا تاں محمد نیں اُودی کزن زینب نال اُودا ویاہ کر دیتا۔ زینب اعلیٰ درجے دی عورت سی اتے زید رہا کردہ غلام سی۔ زینب نیں نوجوان زید دے نال ویاہ کرن دی محمد دی ایس تجویز نوں رد کر دیتا سی۔ معقول طور تے محمد تے ایس مسئلے کیتے اک نوی وحی نازل ہوئی اتے ایں کہ زینب دھرم دار خاتون سی جدوں اللہ اتے اُودے پیغمبر نیں ایس تعلقات دا فیصلہ کیتا۔ (اُوناں کیتے ) کہ اُوناں نوں دعویٰ کرنا چاہی دا ایں۔ کوئی وی اُوناں دے تعلقات دے بارے وچ کُجھ آکھے تاں اوہ اللہ توں اتے اُودے پیغمبر توں باغی ھے دراصل اوہ ایس غلطی نوں عیاں کردا ھے ( قرآن ۳۳:۳۶) ایس نوی وحی دی وجہ توں زینب نوں زید دے نال زبردستی کرنی پئی ۔ اُودے بعد محمد آپنے منہ بولے پُتر زید دے گھر گیا تاں اُوس نیں اُوس واقعہ نوں ویکھیا کہ زینب آپنے رات دے پان آلے لیڑیاں وچ ملبوس آپنے جنسی حواس نوں صاف کر رہی ھے ۔اتے اُودیے سوھنے پن نیں اُونوں فریفتہ کر دیتا۔ ڈاکٹر ماکھیل اونوں لگاتار شمار کردا ھے کہ زینب نیں اُونوں اندر آن کیتے آکھیا تاں محمد نیں منع کیتا اتے اوہ اُوچی آواز نال ایں آکھدا ہویا چلا گیا کہ ‘‘ اللہ دی تعریف ہوئے جیڈا دںلاں نوں تبدیل کردا ھے ۔ جدوں زید گھر آیا تاں زینب نیں اُونوں محمد دی آمد دا دسیا اتے ایں وی دسیا کہ اُونوں کی آکھیا سی ؟ زید محمد دے گھر گیا اتے اُودے کولوں پوچھیا ‘‘ کی مینوں زینب نوں طلاق دینی ہوئے گی۔’’؟ کہ اوہ تہاڑی طیوی دے طور تے مقرر ہوئے ۔ ’’ محمد نیں جواب دیتا اُودے بعد زینب نال محمد نیں شوہر دے طور تے برتاؤ کیتا۔ زید غصے ہویا اتے اُونے اُودی عزت نہ کیتی اتے اُونوں آپنی طیوی دے طور تے ہور زیادہ نہ رکھ سکیا، ایس لئی اُونے اُونوں طلاق دے دیتی ۔ (۵) محمد دونہویں پاسیوں مُشکل وچ پےگیا سا۔ اُودی شہوت پرستی نیں زینب نوں حوس دا نشانہ بنایا۔ تاں جے اُودے نال منگنی ناجائز سی۔ اچانک محمد نوں آپنے کُنبے دی آتما ملی اوہ جبرائیل اُوس پیغام دی پیروی کردا ھے:

اتے جدوں توں اُونوں آکھدا اوہ جیڈا جیدی اللہ طرفداری کردا ھے اتے تاں کِسی جلدی چیں آکھدا اتے اُوس عطا کرن آلے دی طرفداری نوں بیان کردا کہ اوہ اتے اُودی طیوی اللہ توں ڈردے رھے اتے توں آکھنا جیدا ذہن بند ھے اتے جینوں اللہ روشن کردا ھے ۔ اتے توں آکھنا ساری مخلوق اللہ کولوں ڈر دی ھے اتے اللہ ہی سب توں بہتر ھے۔ اتے توں آکھنا کہ اُونوں ڈرنا چاہی دا ایں۔ ایس لئی جدوں زید زینب نوں طلاق دین کیتے کُجھ ضروری کام سر انجام دے رھیا سی۔ اُونے آکھیا کہ اسی اُونوں تہاڑے نال ویاہ کیتے دے دیتا ھے۔ ایس توں پہلاں کہ ایں دھرم داراں کیتے اُوناں دے منہ بولے پُتراں دیاں طیویاں دی عزت کرن وچ کوئی پاپ نہیں ھے۔ پر بعد وچ اُوناں نیں طلاق دین کیتے کُجھ ضروری کام سر انجام دیتا اللہ دے حکماں نوں پورا کرنا ضروری ھے۔ (قرآن ۳۳: ۳۷ )

کیس طراں ممکن ہو سکدا ھے کہ محمد تے بروقت زینب نال نسبت رکھن اتے اُودے نال آپنی خواہش نوں پورا کرن کیتے وحی دا نزول ہویا۔ جدوں اُودی طیوی عائشہ نوں ایس نوے ویاہ دے متعلق سُنیا ۔ اُونے فرمایا ‘‘ کہ میں آپی اللہ نوں ویکھدی ہاں جیڈا جلدی نال تہاڑے ارمان نوں پورا کردا ھے۔ ’’ (۶)حتیٰ کہ عائشہ محمد دی نیت تے مشکوک رویے دا اظہار کردی سی۔

محمد نیں موسیٰ دی شریعت دے دس حکماں نوں توڑ دیتا سی ‘‘ توں آپنی پڑوسی دی طیوی دا لالچ نہ کرنا۔’’ ( خروج ۲۰ : ۱۷ )

ایں واضح طور تے بیان کردا ھے کہ محمد دی وحی صرف آپنے آلوں سی، یا ایں شیطانی آتماواں کولوں راہنمائی لیندا سی۔

داؤد بادشاہ  دا وی بالکل شہوت پرستی دا اینج دا ہی تجربہ سی جدوں اُونے دوجے آدمی دی طیوی نال شہوت کیتی اک دن جدوں داؤد  آپنے بالا خانے تے کھڑا سی ۔ واقعہ ویکھن نوں ایں ملیا کہ اک عورت جیدا ناں بیت سبع سی۔ اوہ آپنے گھر دی چھت تے نہا رہی سی؛ اُونے آپنے ہوائے نفیس توں اتے پرجوش طریقے نال اُودی آرزو کیتی  اُونے ممکن طور تے جیس طراں باز نوں چمڑے دی چڑیا ویکھا کے بلاندے نیں جدوں اوہ دور ہوندا ھے اُونے وی بیت سبع نوں آپنے گھر وچ اُونج ہی بلایا اتے اُودے نال بدکاری کیتی اوہ حتی اوریاہ دی طیوی سی۔ جیدا اُودے شاہی سپہ سالاراں وچوں اک سی داؤد دے شمار کردہ پاپ تے ناتن نبی نیں روح القدس دی راہنمائی توں براہ راست اُودا سامنا کیتا اتے داؤد نیں آپنی غلطی نوں منیا اتے وڈے دُکھ دے نال اُودی پیشیمانی ظاہر کیتی۔ ( سموئیل ۱۳ : ۱۲ ) محمد دے رویے دے بارے وچ کی آکھدے اوہ؟ جے کر اُودے پاپاں کیتے اُودے تے ملامت کیتی گئی سی ، یا جے کر کِسے نوں وی اُودی حکمرانی تے شک سی۔ محمد نیں اُوناں نوں قتل کر دیتا ہوئے گا اتے اوہ ذرا وی پیشیمان نہ ہویا ہوئے گا ! محمد اوہ آدمی سی جینے ہو سکدا ھے کِدی وی آپنی تحمل مزاجی تے دُرستی نہ ہوئی ہوئے۔ جیویں کِدی وی یہودیاں ، مسیحیاں ، یا مُسلماناں نیں تنبیہ نہیں کیتی۔ اُونے کِسی نوں مارن دے ذریعے نال اپنی بحث نوں اپنایا ، جیس کِسی نیں وی محمد نوں حاکم ہون دے طور تے اُودی حکمرانی تے سوال اُٹھایا ایں اُودی طیوی عائشہ کیتے بڑی حیران کن گھل سی ، اُودی محمد دے نال بحث تے اُونوں نہیں ماریا گیا سی۔

جے کر ایں ایتھے داؤد دی حیاتی دے وچکار بڑا فرق ویکھائی دیندا ھے اوہ بعد وچ وی آپنے پاپاں تے کِدی پشیمان نہیں ہویا بلکہ مادہ طور تے اوہ ایس گھل دا دعویٰ کر دیندا سی ۔ کہ اُودے تے اللہ دے آلوں نوی وحی نازل ہوئی ھے اُودے ایس وحشیانہ رویے نوں مُعاف کر دیتا ھے تاں ایں حیران کن گھل ھے کہ کی محمد دی گناہ آلودہ حیاتی تے آتما حکم چلاندی ھے۔ ایں آپنے آپی دے ایجاد کردہ الہیٰ مکاشفے دا دعویدار سی، کی محمد آپنی فطرت نوں آپنی آتما دے ذرائع توں ذلیل کر سکدا سی ، اوہ جبرائیل دی راہنمائی دا جھوٹا دعویٰ کردا سی۔ بائبل دے الہام یہواہ اینوں واضح کرنا ھے کہ اوہ ضرور سزا پان گئے اوہ اینج دے ظالمانہ رویے دی سرزنش کردا ھے۔ حتیٰ کہ داؤد بھاویں اسرائیل دا مسحٰ کردہ بادشاہ سی۔ پر فیر وی رب نیں اُودی سرزنش کیتی۔ تاں محمد نیں آپنی دُرستگی کیوں نہیں کیتی سی۔ یا کیوں نہیں آپنی آتما نوں اوس طراں دی راہنمائی کرن توں ملامت کیتی سی۔؟ ظاہر ھے کہ محمد دی انگلیاں دے نشان اتے اُودے کُنبے دی شیطانی آتما، قرآن دے صحیفیاں تے اُودی لازوال مہر ھے کی محمد اک پیڈوفیلی سی۔

سب توں وڈا محمد دی بدکاری دا ثبوت اُودی چھ ورے دی کڑی دے نال ویاہ نوں ثابت کردا ھے اُودا ناں عائشہ سی۔ محمد دی عمر ۵۳ ورے دے قریب سی۔ جدوں اُونوں دُلہن بالکڑی دے نال آپنی منگنی دے بعد وچ ۹ ورے دی عمر وچ عائشہ نوں پورے طور تے محمد دے ویاہ وچ دے دیتا گیا۔ اُودے شمار وچ حدیث بیان کردی ھے :

عائشہ توں روایت ھے ۔  ۔ ۔ ۔ میری ماں اُم رومان میرے کول اُوس ویلے آئی جدوں میں آپنی سہلیاں دے نال کھیل رہی سی جھوم رھی سی اُونے مینوں پھڑیا اتے میں اُودے کول گئی ایں جانے بغیر کہ اوہ میرے توں کی چاھندی ھے کہ میں کراں۔ اُونے ہتھ توں پھڑیا اتے مینوں گھر دے دروازے وچ کھڑا کر دیتا۔ اُوس ویلے میرا ساہ پُھلیا ہو یا سی۔ اتے جدوں میرا ساہ بحال ہویا اُونے تھوڑا جیا پانی لیا اتے میرے چہرے نوں صاف کیتا اتے میرے سر نوں وی ملیا۔ فیر اوہ مینوں گھر وچ لے گئی ، غیر متوقع طور تے اللہ دے رُسول دوپہر توں پہلاں میرے کول آئے اتے میری ماں نیں مینوں اُودے حوالے کر دیتا اتے اُوس ویلے میں ۹ ورے دی اک کڑی سی۔ (۷)

بلوغت دی عمر توں پہلاں ہی ، اک نکے بال دے نال پیغمبر محمد ہم بستری کردا ھے ۔ ایں اُودی نِکی عمر دی زندہ دِل تصویر ھے۔ جیڈی اک حدیث وچ بیان کیتی گئی ھے : میں محمد دی موجودگی چ گڑیا نال کھیلل دی ہوندی سی اتے میری سہلیاں وی میرے نال کھیلدیاں ہوندیاں سان۔ جدوں اللہ دے رُسول میری قیام دی تھاں وچ داخل ہوندے یا ورتدے ، اوہ آپنے آپ نوں لُخا لیندی سی۔ پر نبی اُونوں بلاندے سان کہ اوہ میرے نال کھیلے اوہ گڑیاں دے نال یا اینج دییاں تصویراں دے نال کھیلن توں منع کردا سی۔ پر عائشہ نوں اُودے نال کھیلن دی اجازت سی ، اُوس ویلے اوہ نِکی کڑی سی۔ ہلی تیکر اوہ بلوغت دی عمر وچ نہیں اپڑی سی۔ (۸)

تُساں تصور کروں کہ پیغمبر محمد ۵۳ ورے وچ اک معصوم بالکڑی دے نال جنسی ملاپ کر رھیا سی جیڈی آپنی گڑیا نال کھیلدی سی محمد نیں دوجے دینی عبادت دے راہنماؤاں نوں وی ایس صف بندی وچ شامل کیتا جیڈا ایس طراں دے جنسی میلاپ نال جڑے ہوئے۔ جیناں دیاں مشقاں بائبل مقدس وچ نہیں کیتی جاندی۔ ایں حٰران کُن گھل ھے دنیا دے سارے مرد  مُسلمان محمد دی صدیاں توں عزت اتے اطاعت کردے نیں ، بوہت سارے مُلکاں وچ بُڈھے مُسلمان مرد اکثر قانونی طور تے ہلی بلوغت وچ اپڑن توں پہلاں جوان کڑیاں نال ویاہ کردے نیں۔ اسلامی شریعت جوان کڑیاں نوں ایس طراں نال ویاہ کرن دی اجازت دیندی نیں۔ (۹) جیدی نیو اُوناں دا آپنا گناہ آلودہ کردار دا نمونہ ھے۔ جینوں ایں مرد نو عمر بالکڑیاں دے نال دُکھ دین نوں چُندے نیں اتے اُوناں نوں ذہنی طور تے اُوناں دی حٰاتی وچ خوفزدہ کردے نیں۔

انگلینڈ وچ مُسلماناں دی آبادی بوہت وڈی ایس گھل توں بے نقاب ہو رہے نیں۔ کہ طلاق دا قانون اُوناں لوکاں کیتے ھے ۔ جیڈے اسلامی دھرم دے پیروکار نیں باقی سوال ایں رہ جاندا ھے کہ کی دوجے قانون اگے چل کے اسلامی انصاف دی ایس تعلیم دی صورت نوں بدل دین گے اتے ایس قسم دے جنسی ملاپ توں احتراز کرن گے؟ کی پیڈوفلیا وی مُسلماناں نوں اجازت دین گے۔ کی اوہ آپنے شریعی قانون صوبیاں وچ رائج کرن گے کہ مُسلمان آبادی کیتے ایں ہی مطلب ھے؟ کی سیاست مُسلماناں دے اُوس وہم دے عوامل نوں بند یا دُرست کرے گی ، کہ اوہ آپنی عام شریعی وراثت دے ماتحت ہون گے؟ محمد دی بالکڑی نال ویاہ نوں اسلامی طور تے قبول کرنا ، اُودی آپنی مرضی نال متفق ہون دی نیو عرب دے قبیلے بدوؤں وچ پائے جاندی ھے ۔ ایس طراں دے دائرے دی شکل دونہویں پاسیوں مُشکل پیدا کردی ھے ۔ ایس ویلے عرب دے بوہت سارے قبیلیاں دے راہنماؤاں دیاں جوان دھیاں اتے بہناں سان، تاں محمد نیں اُوناں وچوں اک دے نال ویاہ کیوں نہیں کیتا سی؟ جیڈا بالکل واضح ثبوت دیندا ھے۔

محمد دی اُوناں نال آزاد زبردستی جنسی ارمان اُونوں شریک کردا ھے پیڈوفیلیا وچ زیادہ تر نفس پروری بدل جاوے۔

حقیقی طور تے کِسی وی موجودہ عدالت دا قانون ، محمد دی غلطی نوں پیڈوفیلی دے طور تے بیان کرے گا ، محمد دا عورتاں دی مذمت دے متعلق محمد دا بیان رد نہیں کیتا جا سکدا۔

جد کہ بائبل مقدس نیں عورتاں نوں مرداں دے برابر حقوق دیتے نیں۔ پر قرآن ایس گھل نوں رد کردا ھے ، اُوناں دے رتبے نوں ڈنگراں ، یا زمین دی وصول دے برابر درجہ دیندا ھے ۔ محمد دا سماج دے مخالف رویہ عورتاں دے حق دے متعلق انصاف توں محرومی دا اک نمونہ ھے اتے خاص طور تے نوجوان کڑیاں دے متعلق ۔ اُودا بیان عورتاں نوں مارن دی مُعافی دا ثبوت ھے ، اُونوں نفسی ایذارسائی دی درجہ بندی کرنی چاہی دی ایں۔ ایں صرف عورتاں کیتے نہیں ہونا چاہیے دا سی۔ بلکہ اُوناں کیتے وی جیڈے اُودی غلط تعلیمات وچ پھنسے ہوئے نیں۔

محمد اک ہور ظالم آدمی سی۔ اُونے تلوار دے ذریعے توں تھوڑے جے انسانی حقوق دی خاطر جبراً دین نوں کھیلاریاں سی۔ خاص طور تے عورتاں کیتے۔

 

 

مخفف سی

قرآن کیتےازروئےمتن مواد

محمد دی موت ( ۶۳۲ ء )

کوئی وی مکمل قرآن محمد دی موت دے  ۱۵۰ ورے تیکر نہیں سی ۔ (ویکھو تھلے ٹاپ کاپی)

اُبوبکر ( پہلا خلیفہ )

اُونے زیدبن طابت نوں قرآن دیاں سورتاں کھجور دے پتیاں دے حصیاں ، چٹے پتھراں ، چمڑے ٹوٹیاں ، نکے بورڈاں دے ذریعے لوکاں دے دلاں تے جیڈا کُجھ لکھیا ہویا ھے اُوناں دے ذریعے ،جیڈا کُجھ موڑھے دیاں ہڈیاں تے لکھیا ھے اُوناں دے ذریعے ، پسلیاں دیاں ہڈیاں دے ذریعے اتے آڈڈھے دوجے وسائل توں اکٹھا کرن کیتے آکھیا ۔

عثمان ( ۶۵۰ ء )

اُونے چار دوبارہ توں آراستہ کرن آلے لوکاں نوں حکم دیتا کہ اُودی تجدید کرن، ترمیم کرن اتے قرآن دے متن نوں اصلی قریش دے متن الخط وچ لکھن فیر اُونے ایس متن نوں پورے عرب وچ تقسیم کر دیتا اتے جینے وی پہلاں دے متن موجود سان اُوناں نوں برباد کر دیتا۔

ٹاپ کاپی اتے سمر قند دے نسخہ جات

مسلمان دعویٰ کردے نیں کہ ایں نسخہ جات عثمان دے ابتدائی نسخے نیں ۔ ایں گھل ناممکن نظر آندی ھے کیوں جے اُوناں دا متن کوفی رسم الخط وچ لکھیا گیا ھے جیڈا کہ عثمان دی موت دے ۱۰۰ ورے بعد تیکر استعمال نہیں ہوندا سی۔ کوئی وی مکمل قرآن دا متن محمد دی موت دے ۱۵۰ سو ورے بعد تیکر موجود نہیں سی ۔ تمام تر نسخہ جات شہادتاں دے نال اتے قرآن دے ترجمے دی تاریخ دے نال کوئی وی مُسلمان یقین نال نہیں آکھ سکدا کہ کیڈی سورۃ نوں محمد نیں آپی بیان کیتا ھے۔

آڈڈھے متن عثمان نیں بین کر دیتے  ( برباد کر دیتے  یا لُکا دیتے ۔)

ابتدائی تعلیمات

۔  ۔ ابن مسعود (جیدی محمد بوہت زیادہ تعریف کردا سی کہ ایں سب توں زیادہ چنگا قرآن پڑھدا ھے۔)

۔  ۔ ابن کعب ( اایدی وی نبی بوہت زیادہ تعریف کردا سی کہ ایں وی بوہت چنگا پڑھدا ھے)

۔  ۔ حفصہ ( نبی دی بیوی : ایدے متن نوں مروان نیں اُودی موت دے بعد برباد کر دیتا )

۔  ۔ عائشہ ( نبی دی اک دوجی بیوی )

۔ ۔ علی

۔  ۔ ابن عباس

۔  ۔ ابو موسیٰ

۔  ۔ انس بی ملک

۔  ۔ عمر

۔  ۔ زید بی طابت

۔   ۔ ابن از ۔ زبیر

۔  ۔ابن امر

۔  ۔ سالم

۔  ۔ اُمہ سلمیٰ

۔  ۔ عبید عمر

ثانوی تعلیمات

۔  ۔ الہ اسود

۔  ۔ انکمہ

۔  ۔ حیتن

۔  ۔ سید بی خیبر

۔  ۔ طلحہ

۔  ۔ مجاہد

۔  ۔ عطا بی ابی رابعہ

۔  ۔الر بی بی خطائم

المیش

۔  ۔ جعفر از سعاد

۔  ۔ الحارث بی سعود

۔  ۔ بوہت ساری بےناں  تعلیمات

 

 

(۱) مائیکل ورنر دی وے آف دی شامین ( این ۔ وائے ۔ ، ہارپر اینڈ روپبلشرز ، ۱۹۸۰ء ) ، ۲۵ ۔

(۲) تخفیف ۔ ، ۵۴ ۔

(۳) مریسیا الائیڈ ، شامانیزم: آرکیک ٹیکنیکسآف آکیسٹیسی ، ٹرانس ۔ بیلاڈآر۔ٹراسک (این ۔ پی۔ ، پرنسٹن یونیورسٹی پریس ، ۱۹۶۴ء ) ۔ ۵۶ ۔

(۴) ایف جے گیلن اینڈ بالا دی وِن سپنسر ، نیٹیف ٹرائبس آف سنٹرل آسٹریلیاء ، لندن ، این ۔ پی ۔ ، ۱۸۹۹ء ) ۔۴۸۴ ؛ کورٹِڈاِن مریشیاء الائیڈ شامانیزم ، ۵۷۔

(۵) اِیچ۔لنگ روتھ ، دی نیٹیف آف ساراوِک اینڈ برٹش نارتھ بورنیو بیسڈ چیفلی آن دی ماس ۔ آف دی لیٹ ہیوج بروک لاء ، والیم ۔ ۱ (لندن : این ۔ پی ۔ : این ۔ ڈی۔) کورڈیڈاِن الائیڈ ، شامانیزم ، ۵۷۔

(۶)نُڈرسُموسن، انٹیلیکچول کلچر آف دی اِیگلولِک ایسکیموس، ٹرانس ولیم وارسڈ (کوپن ہیگن : این ۔ پی ۔ ، ۱۹۳۰ء) ۱۱۲ ۔ ۱۳ : کورڈیڈاِن الائیڈ ، شامانیزم ،۵۷۔

(۷) الائیڈ ، شامانیزم ، ۶۰ ۔ (۸) رابرٹ پین ، ہسٹری آف اسلام ( این ۔ وائے ۔ : ڈور سیٹ پریس ، ۱۹۹۰ء) ، ۱۰۔۱۱ ۔

(۹) الطبری ، ہسٹری ، والیم ۶ : ۷۵ ۔

(۱۰) تخفیف

(۱۱) البخاری ، حدیث والیم۔۴، نمبر۔ ۳۲۰۷ : ۱۸۵؛ والیم ۔ ۹ ، نمبر ۲۳۷ ۔ ۷۵۱۷ ، والیم ۔ ۲ ، نمبر ۶۳ ۔ ۲۶۲ : ۱۶۳۶ ؛ والیم ۱ ، نمبر ۔ ۳۴۹ : ۱۳۰

(۱۲) الطبری ، تاریخ ، والیم ۔ ۶ : ۷۸

(۱۳) ہارنر ، وے آف دی شامان ، ۵۵

(۱۴) الائیڈ ، شامانیزم ، ۵۸ ۔ ۵۹

(۱۵) ولیم تُھل بِٹزر ‘‘ لی میجی شین اسوسمیکس ، لرز کونسیپشن دیو مونڈی ، دی ، لامے، ایت

دی لاوئیے، ‘‘ جے ایس اے ، ۲۲ (۱۹۳۰) : ۷۸ : دی ہدُن پریٹس آف گرین لینڈ ( اینگاکُٹ ) ’’۔ ورہنڈلیجن دئیس ۳۶ انٹرنیشنل امریکنیصٹنکونگیس ، پی ٹی ۲ (۱۹۰۸ء) : ۴۵۴؛ کوٹڑ اِن الائیڈ ، شامانیزم ، ۵۸ ۔ ۹ (۱۶) تھل بٹزر ، ‘‘ دی ہتھن پریسٹیس ، ۴۵۴ ؛ کوٹڈ اِن الائیڈ، شامانیزم ، ۵۹

(۱۷) ہارنر ، وے آف دی شامان ، ۵۱

(۱۸) الائیڈ ، شامانیزم ، ۵۱

(۱۹) تخفیف۔، ۱۰۱

(۲۰) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۱ نمبر ۳ : ۵

(۲۱) تخفیف

(۲۲) الطبری ، ہسٹری ، والیم ۔ ۶ : ۶۹

(۲۳) تخفیف

(۲۴) تخفیف ۔ ، ۷۲

(۲۵) میتھیو سٹرلنگ ، ‘‘ جیو اور شامانیزم، ’’ پروسیڈنگز آف دی امریکن فِلور سوفیکل سوسائٹی ، ۵۷ (۱۹۳۳ء) : ۱۳۷ ۔ ۴۵ ؛ کوٹڈ اِن الائیڈ ، شامانیزم ، ۸۴

(۲۶) ڈاکٹر لابل مِکھیل ، اسلام محمد اتے قرآن : دستاویزی تجزیات (این ۔ بی : این ۔ پی ، ۱۹۹۶ء) ، ۱۴ (۲۷) البخاری ، حدیث ، والیم ۳ ، نمبر ۔ ۲۶۶۱ : ۳۳۶۔

(۲۸) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۱ ، نمبر ۲ ، ۳ : ۴ ۔ ۵

(۲۹) کے ایف کرجالائنین، ڈائی رلیجن ڈر جوگرہ  ولکر ، والیم ۔ ۳ ، (این ۔ پی ، این ، پی ۔ ، ۱۹۲۱ ۔ ۲۷ ) ، ۲۴۸؛ کوٹڈ اِن الائیڈ ، شامانیزم ، ۱۵

(۳۰) جان آر ۔ سوانٹن ، سوشل کنڈیشن ، بی لیف ، اینڈ لِنگوسِٹک ریلشن شِپ آف دی لِنجٹ

انڈین ، ‘‘ آر بی ای ڈبلیو، ۲۶ ( ۱۹۰۸ء) : ۴۶۶ ؛ کوٹڈ اِن الائیڈ، شامانیزم ، ۵۵

(۳۱) البخاری ، حدیث ، والیم ۷ ، نمبر ، ۵۷۴ : ۲۳۲

(۳۲) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۷ ، نمبر ۵۷۴۱ ۔ ۲۳۱، ۵۷۳۷ : ۲۲۹ ۔۳۰ والیم ۳ ، نمبر ۲۲۷۶ : ۱۷۵ ، والیم ۶ ، نمبر ۵۰۰۷ : ۲۸۶

(۳۳) البخاری ، حدیث ، والیم ۷ ، نمبر ۵۷۴۰ : ۲۳۰ ، ۵۹۴۴ : ۲۸۶

(۳۴) تخفیف ۔ ، ۵۷۳۸ : ۲۳۰

(۳۵) تخفیف ۔ ، ۵۷۳۹ : ۲۳۰

(۳۶) تخفیف ۔ ، ۵۷۵۳ : ۲۳۴ ، ۵۷۷۲ : ۲۴۰ ،

(۳۷) ٹرانس محمد ماماڈیوک پکتھل ، شاندار قرآن دےمعانی ، (این وائی اور ٹرانٹو : نیو امریکن لائبریری ، این ڈی۔ ) ۴۵۵

(۳۸) البخاری ، حدیث ، والیم ۷ ، نمبر ۔ ۵۷۳۵ : ۲۲۸ ۔ ۲۹ ، ۵۷۴۸ : ۲۳۲ ، ۵۷۵۱ : ۲۳۳ ؛ والیم ۶ ، نمبر ۵۰۱۶ ۔ ۰۷ : ۲۸۹ والیم ۔ ۵ ، نمبر ۴۴۳۹ : ۳۰۰ ۔

(۳۹) البخاری ، حدیث ، والیم ۷ ، نمبر ۵۷۴۷ : ۲۳۲ ، والیم ۔ ۴ ، ۳۲۹۲ : ۲۱۰ ، والیم ۔ ۹ ، نمبر ۶۹۹۵ : ۵۵ ، ۷۰۰۵ : ۵۸ ۔ ۵۹ ، ۷۰۴۴ : ۷۱

(۴۰) البخاری ، حدیث ، والیم ۷ ، نمبر ۵۷۲۱ : ۲۲۵

(۴۱) تخفیف ۔ ، ۵۴۴۵ : ۱۴۰ ۔ ۴ ، ۵۷۶۹ : ۲۴۰ ، ۵۷۷۹ : ۲۴۲

(۴۲) البخاری ، حدیث ، والیم ۷ ، نمبر ۵۷۶۳ : ۲۳۷ ، ۳۹ ۔ ۲۳۸ ۔ ۵۷۶۵ ؛ والیم ۔ ۸ ، نمبر ۔ ۶۰۶۳ : ۲۹ ، ۶۳۹۱ : ۱۳۷؛ والیم ۴ ، نمبر ۳۲۶۸ : ۲۰۴

(۴۳) البخاری ، حدیث ، والیم ۷ ، نمبر ۵۷۶۷ : ۲۳۹

(۴۴) البخاری ، حدیث ، والیم ۲ ، نمبر ۱۲۴۵ ۔ ۶۳ : ۱۲۷ ۔ ۳۰

(۴۵) البخاری حدیث ، والیم ۔ ۱ ، نمبر ۱۶۲ : ۷۲

(۴۶) البخاری ، حدیث ، وال؛والیم ۔ ۲ ، نمبر ۱۲۴۵ ۔ ۶۳ : ۱۲۷ ۔ ۳۰

(۴۷) تخفیف ۔ ، ۹۵۳ : ۲۹

(۴۸) البخاری ، حدیث ، والیم ۱ ، نمبر ۴۲۶ : ۱۵۵ ، ۱۶۸ : ۷۴ ؛ والیم ۷ نمبر ۔ ۵۸۵۴ : ۲۶۵ ، ۵۸۶۶ : ۲۶۶

(۴۹) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۷ ، نمبر ۵۸۹ : ۱۹۴ ؛ والیم ۳ ، نمبر ۲۳۵۲ : ۲۱۱

(۵۰) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۷ ، نمبر ۔ ۵۳۷۶ : ۱۲۰

(۵۱) تخفیف ، ۵۶۳۰ : ۱۹۷ ۔

(۵۲) پکتھل ، قرآن ، ۱۷۹

(۵۳) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۷ ، نمبر ۔ ۵۶۸۶ : ۲۱۶ ، ۵۷۲۷ : ۲۲۶ ؛ والیم ۔ ۴ ، نمبر ۳۰۱۸

(۵۴) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۳ ، نمبر ۔ ۲۱۰۳ : ۱۱۸ ، والیم ۔ ۱ ، نمبر ۲۸۳ : ۱۰۶

(۵۵) البخاری ، حدیث ، والیم ۷ ، نمبر ۵۷۱۶ : ۲۲۳ ۔ ۲۴

(۵۶) تخفیف ، ۵۷۱۸ : ۲۲۴

(۵۷) البخاری ، حدیث ، والیم ، ۱ ، نمبر ۱۳۰ : ۶۲

(۵۸) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۵ ، نمبر ۳۹۳۸ : ۱۱۰ (۵۹) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۸ ، نمبر ۶۲۲۳ : ۸۱ ، ۶۲۲۶ : ۸۲ ؛ والیم ۔ ۴ ، نمبر ۔ ۳۲۸۹ : ۲۰۹

(۶۰) البخاری ، حدیث ، والیم ۴ ، نمبر ۳۵۷۹ : ۳۱۹

(۶۱) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۳ ، نمبر ۲۰۹۵ : ۱۱۵ ؛ والیم ۔ ۴ ، نمبر ۳۵۸۳ ۔ ۸۵ ، ۳۲۱ ۔ ۲۲

باب ہفتم

(۱) آرتھر جیفری ، قرآن دے  متن دی تاریخ کیتے مواد : پرانی شریعت (لیڈن : ای ۔ جے ۔ بُرل ، ۱۹۳۷) ، ۵

(۲) تخفیف ۔ ، ۶

(۳) البخاری ، حدیث ، والیم ۹ ، نمبر ۷۱۹۱ : ۱۱۹ ۔ ۲۰

(۴) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۶ ، نمبر ۔ ۴۹۸۶ : ۲۷۹ ۔ ۸۰

(۵) نیومین ، مسجد ، اسلام اتے  قرآن ( ہٹ فیلڈ ، پی اے انٹرڈسپلزی بائبلی ریسرچ انسٹیٹیوٹ ، ۱۹۹۶ء) ، ۶ ۔

(۶) تخفیف ۔ ، ۳۱۲

(۷) جیفری ، میٹریل ، ۷ ۔ ۸

(۸) جیفری گِلر کرائسٹ ، جامعتہ القرآن : کوڈی فیکشین آف دی قرآن ٹیکسٹ ،

(فروری ۲۰۱۲ کو شائع ہوئی۔) [http://www.answering-islam.org/Gilchrist/Jam/index.html]

(۹) تخفیف

(۱۰) تخفیف

(۱۱) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۶ ، نمبر ۴۹۸۷ : ۲۸۰

(۱۲) جیفری ،  میٹریلز ، ۸

(۱۳)تخفیف

(۱۴) گلکرائسٹ ، جامع القرآن ، باب ۲ : ۲

(۱۵) تخفیف ، باب ۳ : ۲

(۱۶) جیفری ، میٹریلز ، ۲۱۳

(۱۷) تخفیف

(۱۸) تخفیف ، ۱۰

(۱۹) گِلکرائسٹ ، جامع القرآن ، باب ۲ :  ۷

(۲۰) تخفیف ، باب ۷ :

(۲۱) تخفیف

(۲۲) تخفیف ۔ ، باب  ۷ : ۵

(۲۳) تخفیف ۔ ، باب   ۷ : ۵

(۲۴) تخفیف

(۲۵) عبداللہ عبدالفادی کی قرآن بے خطا ھے ؟ (ویلاج ، آسٹریا : لائٹ آف لائف ، این ڈی ) ۳۲۳ ۔  ۳۳

(۲۶) تخفیف ۔ ، ۳۳۳

(۲۷) میکھیل ، اسلام محمد اتے قرآن ،  ۸

(۲۸) البخاری ، حدیث ، والیم ۱ ، نمبر ۳ : ۵ ۔۶

باب  ہشتم

(۱) البخاری ، حدیث والیم ۳ ، نمبر ۲۰۰۴ : ۸۱ ؛ والیم ۵ ، نمبر ۳۹۴۳  : ۱۱۲ ؛ والیم ۔ ۴ ، نمبر  ۳۳۹۷ : ۲۵۶ ۔

(۲) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۳ ، نمبر ۔ ۲۰۰۵ :  ۸۱

(۳) ریورنڈ ۔ ڈبلیو ۔ سینٹ کلیرٹِس ڈال ، دی اورجنل سورسز آف دی قرآن ( لنڈن : سوسائٹی فار پروموٹنگ کرسچن نالج ، ۱۹۱۱ ء) ،  ۶۰

(۴)البخاری ، حدیث ، والیم ۳  نمبر ۱۸۹۳ : ۴۶ ، ۲۰۰۰  ۔ ۳ : ۸۱ ؛ والیم ۔ ۵ ، نمبر ۔  ۳۸۳۱ : ۶۵

(۵) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۲ ، نمر ۹۷۱ : ۳۵

(۶) تخفیف ۔ ، ۹۵۵ ۔  ۳۰ ، ۹۶۵ : ۳۲ ، ۹۶۸ : ۳۳ ، ۹۷۶ : ۳۶ ، ۹۸۳ ۔۵ : ۳۹

(۷) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۸ ، نمبر ۶۷۰۸ : ۲۳۵

(۸) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۵ ، نمبر ۴۱۵۷ ۔ ۸ : ۱۹۷ ؛ والیم : ۵ نمبر ۔  ۴۲۵۵۲ : ۲۲۶ ۔

باب نہم

 

(۱) مِلرڈ جے ، ارِ کسن، کرسچن تھیالوجی ( گرینڈ ریپڈز : بیکر بُک ہاوس کو ۔ ۔ ، ۱۹۸۸ ء) ، ۹۱۱

(۲) راجر ای اولسن ، ارمینیا دی الہیات : روایاتاتے  حقائق (ڈاونرز گرو ، آئی ایل : انٹر  ورسٹی پریس ، ۲۰۰۶ ) ، ۱۷ ۔ ۱۸

(۳) تخفیف ۔ ، ۱۳

(۴) تخفیف ۔ ، ۱۴

(۵) تخفیف

(۶) تخفیف ، ۱۹

(۷) فریڈ ایچ کلوسٹر ، کیلونز ڈاکرین آف پری ڈیسٹینیشن  (گرینڈ ریپڈز : بیکر بُک ہاوس کو ۔ ، ۱۹۷۷ ء) ، ۲۵

(۸) جیکب آرمینیس ، ‘‘ ایگزیمینشن آف ڈاکٹر پرکنزپمفلٹ اون پری ڈیسٹینیشن  ورکس ، ۳ : ۲۸۱

(۹) جان وسیلے ، سرمن ون ۔ ہنڈرڈ ٹونٹی ایٹ : فری گریس ، وسیلے سنٹر اون لائن ، ۱۸۷۲ ایڈ :    ،

.; [http://Wesley.nnu.edu/John-Wesley/the-sermons-of-john-wesley-1872-

( اکتوبر ۲۰۱۱ ء کو شائع ہوئی ) edition/sermons-128-free-grace/]

 

(۱۰) جیکب آرمینیس ، پبلک ڈِسپوٹیشن ، ’’ ورکس ، ۲ : ۱۹۲

(۱۱) اولُسن ، آرمینین تھیالوجی ، ۳۵

(۱۲) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۴ ، نمبر ۔ ۳۲۰۸ : ۱۸۷ ۔

(۱۳) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۹ ، نمبر ۷۵۱۵ : ۲۳۶

(۱۴) تخفیف ۔ ، ۷۵۵۱ : ۲۵۳

(۱۵) البخاری ، حدیث ، والیم ۱ ، نمبر ۲۱۶ : ۸۷ (۱۶) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۹ ، نمبر ۷۴۳۷ : ۲۰۴ ۔ ۶

(۱۷) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۸ ، نمبر ۔ ۶۵۲۸ ۔ ۳۰ ؛ والیم ۔ ۹ نمبر ۷۴۳۹ : ۲۰۷ ۔ ۹

(۱۸) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۸ ۔ نمبر ۔ ۶۵۶۱ ۔ ۴ : ۱۸۸

باب دھم

(۱) این ۔ اے ۔ ، پردے کے پیچھے ، ( این ۔ پی ۔ : این ۔ پی ۔ ، این ۔ ذی ) ، ۷۹

(۲) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۷ ، نمبر ۔ ۵۷۵۳ : ۲۳۴

(۳) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۱ ، نمبر ۔ ۵۱۱ : ۱۷۹ ۔

(۴) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۳ ، نمبر ۔ ۲۶۵۸ : ۳۳۱ ۔

(۵) تخفیف ۔ ۔ ۲۶۶۷ : ۳۴۰ ۔

(۶) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۹ ، نمبر ۷۰۹۹ : ۸۹ ؛ والیم ۔ ۵ ، نمبر ۔ ۴۴۲۵ : ۲۹۶

(۷) ایلفریڈ جے ہارتھ ، جیرالڈ ایل میٹنیگلی ، اینڈ ایڈون ایم ہماچی ، ایڈز ۔ ، پیپلز آف دی اولڈ ٹیسٹامنٹ ورلڈ ( گرانڈ ریپرڈ : بیکر بُک ہاؤس کو  ؛ ۱۹۹۴ء) ، ۲۷۳

(۸) جارج ایف جو وِٹ ، دی ڈرامہ آف دی لاس ڈیسائپلز ( لندن : کواننٹ پبلشنگ کو ۔ ، ۱۹۷۰ء) ، ۱۵۱ ۔ ۱۵۴

(۹) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۲ ، نمبر ۔ ۱۰۵۲ : ۶۴ ؛ والیم ۔ ۷ ، نمبر ۵۱۹۷ ۔ ۹۸ : ۵۱۔۲ ۔

(۱۰) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۱ ، نمبر ۳۰۴ : ۱۱۱ ۔ ۱۲ ؛ والیم ۲ ، نمبر ۔ ۱۴۶۲ : ۲۰۲ ۔

(۱۱) جین آئڈل مین سِمتھ اینڈ وُونے یزبیک ہداد ، اسلامی موت اتے جی اُٹھنےدا  تصور ( البانی : سٹیٹ یونیورسٹی آف دی نیویارک پریس ، ۱۹۸۱ء) ، ۱۶۴ ۔ ۱۲

(۱۲) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۶ ، نمبر ۴۸۷۹ : ۲۱۸ ؛ والیم ۴ ، نمبر ۔ ۳۲۴۳ : ۱۹۷

(۱۳) البخاری ، حدیث ، والیم ۔ ۴ ، نمبر ۳۲۴۵ ۔ ۴۶ : ۱۹۷ ۔ ۱۹۸ ۔

(۱۴) تخفیف ۔ ، ۳۲۴۶ : ۱۹۸

(۱۵) جودت مِلر ، رب دے ۹۹ نام : قرونِ وسطیٰ دے اک فوجی آلوں رپورٹ ( این ۔ وائے ۔ : سائمن اینڈ شُوسٹر اِنک ۔ ، ۱۹۹۶ء) ، ۲۶۔

(۱۶) تخفیف